Bảo tồn Chợ nổi Cái Răng theo hướng hài hòa 'tự nhiên – tự tạo'

Chợ nổi Cái Răng là loại hình chợ nổi tự nhiên chuyên bán sỉ, với đa phương tiện, đa nguồn hàng, đa ngành hàng.

Năm 2016, Chợ nổi Cái Răng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể”. Sau đó, UBND thành phố Cần Thơ có Đề án “Bảo tồn và phát triển Chợ nổi Cái Răng”, kinh phí hơn 63 tỷ đồng, nhằm bảo tồn và phát triển Chợ nổi Cái Răng theo hướng trở thành chợ đầu mối, trung chuyển hàng nông sản của vùng ĐBSCL, phục vụ phát triển du lịch sinh thái, bảo đảm vệ sinh môi trường và các vấn đề an sinh xã hội.

Đến nay, thành phố đã hoàn thành việc phân luồng giao thông; duy trì các hoạt động mua bán trên sông qua việc hỗ trợ vốn vay; xây dựng các mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã sản xuất nông sản, trái cây sạch cung cấp nguồn cho chợ nổi; tổ chức thu gom rác bảo vệ môi trường, quầy hàng nổi trên sông, nhà vệ sinh công cộng trên sông…Giai đoạn 2 của đề án đang được triển khai với 4 hạng mục gồm trạm dừng chân, cầu tàu chợ nổi, du thuyền và nhà hàng nổi ven sông.

Chợ nổi Cái Răng là một trong ít chợ nổi còn duy trì các hoạt động mua bán tương đối nhộn nhịp.

Theo ông Vương Công Khanh, Phó chủ tịch UBND quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ: Bên cạnh những vấn đề an sinh xã hội, môi trường, trong đề án “Bảo tồn và phát triển Chợ nổi Cái Răng”, thành phố còn đưa vào dự án Kè bờ sông Cần Thơ - Ứng phó biến đổi khí hậu thành phố Cần Thơ. Trong đó đoạn kè đi qua chợ nổi Cái Răng sẽ được đặc biệt chú trọng thiết kế phù hợp với đặc thù hoạt động của mô hình “trên bến dưới thuyền” ở chợ nổi. Công trình hiện đang được gấp rút hoàn thành sau khi gián đoạn bởi dịch Covid-19. "Trước mắt, quá trình thi công phải sắp xếp sao cho phù hợp. Sau khi đã hoàn thành sẽ tạo điều kiện để việc vận chuyển, lên xuống hàng hóa của thương hồ dễ dàng, đảm bảo mỹ quan; có thể dành cho du khách đứng trên bờ ngắm cảnh." - ông Vương Công Khanh cho biết.

Thiết kế dự án Kè bờ sông Cần Thơ - Ứng phó biến đổi khí hậu thành phố Cần Thơ.

Đã có nhiều nhận định cho rằng du lịch chợ nổi Cái Răng chưa phát triển đúng tầm và đang đứng trước nguy cơ mai một. Song trên thực tế, dù có giảm sút nhưng hiện mỗi ngày chợ nổi Cái Răng vẫn có từ 250 - 300 ghe tàu mua bán sỉ hàng nông sản; khoảng 30 ghe nhỏ mua bán lẻ trái cây, ẩm thực địa phương. Vào giờ cao điểm, có trên 200 lượt tàu đưa đón du khách tham quan...Qua đó tạo điểm nhấn, thu hút đầu tư cho các khu, điểm du lịch, cơ sở lưu trú du lịch và các dịch vụ vui chơi giải trí khác ở Cần Thơ.

Theo nhà nghiên cứu văn hóa Nhâm Hùng, sau trăm năm hình thành và phát triển, chợ nổi Cái Răng khẳng định là loại hình chợ nổi tự nhiên chuyên bán sỉ, với đa phương tiện, đa nguồn hàng, đa ngành hàng; tích hợp đầy đủ tinh hoa, giá trị thương hồ tiêu biểu, điển hình của miền sông nước ĐBSCL nói chung và Cần Thơ nói riêng. Với đặc tính tự nhiên, chợ nổi Cái Răng sinh ra là để mua bán, chứ không có nhiệm vụ phục vụ du lịch. Vì vậy, mục tiêu tối cao là phải bảo tồn hoạt động giao thương và văn hóa chợ nổi. Nếu bảo tồn hiệu quả, ắt sẽ trở thành sản phẩm du lịch bền vững:

"Chợ nổi Cái Răng làm sao trong tương lai duy trì được một phần của chợ nổi tự nhiên kết hợp với một phần của chợ nổi tự tạo. Chợ nổi tự tạo có sự hỗ trợ của Nhà nước, làm cho chợ nổi của chúng ta có điều kiện để tồn tại. Muốn vậy, cái đề án, cách thức bảo tồn của chúng ta phải thiết thực, đi vào căn cơ, bài bản, phù hợp với nguyện vọng của giới thương hồ." - nhà nghiên cứu văn hóa Nhâm Hùng nhận định.

Khoảng trên 70% khách du lịch đến Cần Thơ đều tham quan Chợ nổi Cái Răng.

Ông Nguyễn Khánh Tùng – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Cần Thơ cho biết: Dịch Covid-19 ảnh hưởng nhiều đến du lịch Cần Thơ, song chợ nổi Cái Răng là một trong ít chợ nổi còn duy trì các hoạt động mua bán tương đối nhộn nhịp. Để phục hồi nhanh hình ảnh và thương hiệu của Chợ nổi, thành phố sẽ triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm hỗ trợ thương hồ ổn định sinh kế, gia tăng thu nhập, như: hỗ trợ vốn vay, tổ chức thu gom rác trên sông bảo vệ môi trường, hỗ trợ nước sạch và trợ giá cho người dân chợ nổi. Đặc biệt quan tâm cảnh quan môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm; bảo đảm an toàn, an ninh trật tự và quản lý giá cả; nâng cao thái độ ứng xử văn minh, mến khách cho người dân và du khách; xây dựng môi trường du lịch an toàn – thân thiện, chất lượng để thu hút khách đến Cần Thơ nhiều hơn.

Ông Nguyễn Khánh Tùng khẳng định: "Chúng tôi sẽ ưu tiên các giải pháp về phát triển văn hóa bản địa đối với các hoạt động sinh hoạt của người dân; dạy cho những người dân những khóa giao tiếp ngoại ngữ, khóa giới thiệu từng sản phẩm, từng loại ghe… để thương hồ có thể tương tác được với du khách. Đồng thời, chúng tôi sẽ dạy cho họ những bài đờn ca tài tử, tổ chức các hoạt động sinh hoạt cộng đồng, những chương trình biểu diễn đờn ca tài tử hàng tuần trên sông."

Chợ nổi Cái Răng giữ vai trò rất quan trọng trong sự phát triển du lịch của Cần Thơ nói riêng và ĐBSCL nói chung. Do đó, thực hiện công tác bảo tồn chợ nổi và văn hóa chợ nổi Cái Răng luôn là mục tiêu, nhiệm vụ ưu tiên. Đây cũng là cách lưu giữ một phần lịch sử, đặc trưng văn hóa sông nước miền Tây, gắn kết phát triển du lịch. Trong thời đại mới, việc bảo tồn phải đảm bảo sự đồng thuận và hài hòa lợi ích của cả giới thương hồ - nhà nông - du khách - nhà nước; có cách làm mới, nhưng không phai nhạt giá trị truyền thống của chợ nổi Cái Răng./.

Hồng Phương/VOV-ĐBSCL