Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao đời sống đồng bào DTTS ở Tiên Yên

Để tiếp tục bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc các vùng miền, tăng cường sự đoàn kết, hiểu biết, gắn bó giữa các dân tộc trên địa bàn..., tỉnh Quảng Ninh sẽ tổ chức Tuần Văn hóa, Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh lần thứ IV năm 2023 với chủ đề “Tiên Yên - Nơi kết nối sắc màu các dân tộc vùng Đông Bắc Quảng Ninh”, từ ngày 23-27/8/2023, tại huyện Tiên Yên.

Nhiều hoạt động đặc sắc sẽ diễn ra tại các bản làng

Đây là một trong các sự kiện hướng tới chào mừng kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập tỉnh Quảng Ninh (30/10/1963 - 30/10/2023); 75 năm thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên huyện Tiên Yên (22/10/1948 - 22/10/2023).

Điểm mới của Tuần Văn hóa, Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh năm 2023 là đưa một số hoạt động về tổ chức tại các xã có đông đồng bào dân tộc sinh sống. Theo đó, Hội thi “Vua gà” huyện Tiên Yên năm 2023 sẽ tổ chức tại Làng Văn hóa dân tộc Tày thôn Đồng Đình, xã Phong Dụ; Hội thi Thể thao các dân tộc tỉnh Quảng Ninh tổ chức tại Trung tâm Văn hóa dân tộc Sán Chỉ, xã Đại Dực.

Tại phố đi bộ Tiên Yên sẽ diễn ra Hội thi chế biến ẩm thực gà Tiên Yên và Liên hoan ẩm thực đường phố, Lễ hội nghệ thuật đường phố sẽ giới thiệu, quảng bá đến nhân dân và du khách những hình ảnh, sắc thái dân tộc, sản phẩm, món ăn đặc sắc của đồng bào các dân tộc vùng Đông Bắc, và rất nhiều chương trình văn nghệ chào mừng đặc sắc khác...

Lễ rước dâu của người Dao sẽ được tái hiện tại lễ hội đường phố - một trong những hoạt động nằm trong Tuần Văn hóa, Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh năm 2023 (Ảnh Trần Tâm).

Tuần Văn hóa, Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh lần thứ IV, năm 2023 ngoài sự tham gia của các huyện, thị, thành phố trong tỉnh còn có sự tham gia của các huyện, thị, thành phố của tỉnh bạn như: huyện Đình Lập, Lộc Bình, Cao Lộc (thành phố Lạng Sơn, tỉnh Lạng Sơn); huyện Yên Thế (tỉnh Bắc Giang)…

Ông Đào Xuân Thắng, Trưởng Ban Tuyên giáo Huyện ủy cho biết: Đến thời điểm này, mọi công tác chuẩn bị đang được gấp rút triển khai chu đáo, kỹ lưỡng cả về hình thức và nội dung, các lực lượng đang tích cực luyện tập, sẵn sàng cho giờ khai mạc. Huyện đã chủ động xây dựng và triển khai các phương án đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường, phòng chống cháy nổ… trong suốt thời gian diễn ra Tuần Văn hóa, Thể thao.

Sự kiện hứa hẹn sẽ thu hút sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân và du khách, từ đó tạo ra sản phẩm du lịch đặc sắc riêng của vùng Đông Bắc, góp phần thúc đẩy ngành du lịch, dịch vụ phát triển và thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng Tiên Yên trở thành trung tâm giàu bản sắc các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh.

Trên thực tế, vài năm trở lại đây, vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở huyện Tiên Yên đã có nhiều chuyển biến tích cực: Đời sống người dân dần cải thiện, trình độ dân trí từng bước được nâng cao, khoảng cách giữa các vùng dần được thu hẹp… Nhờ sự vào cuộc tích cực của Đảng bộ, chính quyền huyện nhiều gia đình đã vươn lên thoát nghèo, các THT, HTX đã ra đời cùng bà con phát triển kinh tế.

Kinh tế HTX góp phần nâng cao đời sống bà con DTTS

Nói đến những đặc sản ở Tiên Yên giúp đời sống kinh tế của bà con nơi đây ngày một khởi sắc không thể không nhắc tới con gà Tiên Yên, còn gọi là gà đồi hay gà râu. Đây là một giống gà nội địa của Việt Nam, có nguồn gốc ở huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh. Toàn huyện có trên 400 cơ sở nuôi gà Tiên Yên, quy mô tập trung từ 500-2.000 con/lứa; 7 HTX sản xuất, nuôi gà Tiên Yên thương phẩm; 4 cơ sở sản xuất giống gà quy mô đạt 1,2 triệu con giống/năm; trong đó có 24 trang trại tổng hợp chăn nuôi gà theo mô hình VietGap.

Điển hình HTX Sản xuất gà bản địa Tiên Yên (xã Hải Lạng) thành lập tháng 1/2020, gồm 7 thành viên, chuyên sản xuất giống gà bản địa cung cấp cho các trang trại và hộ nuôi ở trong, ngoài huyện. HTX đã đầu tư chuồng nuôi gà sinh sản, chuồng nuôi gà hậu bị, máy ấp phôi (công suất ấp 10.000 quả trứng)…, tổng trị giá đầu tư 10 tỷ đồng. Qua hơn 3 năm hoạt động, HTX đang có doanh thu khoảng 14-15 tỷ đồng/năm. Hoạt động của HTX cũng giải quyết việc làm cho 20 lao động địa phương với thu nhập bình quân 7-8 triệu đồng/người/tháng.

HTX hiện có 1.500 gà đẻ, mỗi tháng cung cấp ra thị trường khoảng 10.000 con gà con góp phần đảm bảo chất lượng con giống cung cấp cho thị trường. Đây là HTX điển hình được hội nông dân huyện tham gia kết nối hỗ trợ kỹ thuật, mang lại hiệu quả trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Ông Nguyễn Quang Tuấn – Giám đốc Sản xuất gà bản địa Tiên Yên cho biết: Trước đây khi chưa tham gia HTX, các thành viên thường chăn nuôi gà với quy mô nhỏ, phải tự liên hệ, tìm đến các trại giống và các khu chợ lân cận để tìm mua con giống. Với cách chăn nuôi như vậy, hiệu quả kinh tế không cao. Vào HTX, các thành viên có thể chia sẻ kinh nghiệm chăn nuôi, giúp đỡ lẫn nhau; không phải tự tìm nguồn mua con giống hay thức ăn chăn nuôi vì đã có các doanh nghiệp của huyện tìm đến cung ứng. Điều đó đồng nghĩa với việc các thành viên sẽ được mua con giống, thức ăn chăn nuôi với giá thấp nhất do không phải thông qua trung gian, chất lượng con giống cũng được đảm bảo.

Có thể khẳng định việc thành lập các HTX chăn nuôi và tiêu thụ gà Tiên Yên không chỉ góp phần bảo tồn và phát triển giống gà quý của địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân mà hơn thế thông qua mô hình này còn từng bước hình thành thói quen sản xuất hàng hóa nông nghiệp theo hướng tập trung. Đây cũng chính là một quyết tâm mới, nỗ lực mới của huyện Tiên Yên trong việc bảo tồn và phát triển thương hiệu gà của địa phương.

Nâng tầm sản phẩm OCOP địa phương

Năm 2022, tổng đàn gà xuất chuồng của huyện Tiên Yên là 1,2 triệu con. Doanh thu ước đạt gần 400 tỷ đồng/năm, tăng gấp 8,5 lần so với 10 năm trước. Đàn gà đặc sản này nuôi nhỏ lẻ trong các hộ dân, nuôi quy mô lớn trong các thành phần kinh tế đã giúp nhiều hộ xóa nghèo làm giàu. Nhiều gia đình đã xây nhà, tậu xe ôtô nhờ nuôi gà. Năm 2022, thu nhập bình quân đầu người của huyện Tiên Yên đạt 72,5 triệu đồng/người. Tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 0,198%. Trong đó, nghề chăn nuôi gà có tỷ trọng thu nhập cao trong chương trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu.

Để đồng hành hỗ trợ các HTX, doanh nghiệp, bà con trong huyện phát triển mở rộng chăn nuôi gà, những năm qua, huyện Tiên Yên đã có nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực cho người chăn nuôi như như hỗ trợ giống, lãi suất vốn vay cho các hộ nuôi.

Trong khuôn khổ của tuần lễ Văn hóa, Thể thao sẽ diễn ra cuộc thi "Vua gà Tiên Yên" tổ chức tại làng văn hóa dân tộc Tày.

Đặc biệt, từ tháng 3/2021, huyện Tiên Yên đã phối hợp với Học viện Nông nghiệp Việt Nam triển khai ứng dụng khẩu phần thức ăn tự phối trộn từ nguồn nguyên liệu sẵn có nhằm nâng cao chất lượng thịt và hiệu quả chăn nuôi gà Tiên Yên thương phẩm. Hiện nay đã có nhiều trang trại mua máy trộn thức ăn tự động cho gà.

Cùng với các giải pháp trên, huyện Tiên Yên cũng tập trung cho việc xây dựng thương hiệu OCOP gà Tiên Yên. Phòng Nông nghiệp huyện và lãnh đạo các xã đã hỗ trợ người dân làm thủ tục thương hiệu OCOP, đến nay đã có 1 HTX chăn nuôi gà Tiên Yên có sản phẩm được cấp 4 sao, 5 HTX có sản phẩm được cấp 3 sao. Hiện nay, huyện Tiên Yên đang triển khai xây dựng chỉ dẫn địa lý gà Tiên Yên, nhằm tăng cường quản lý và bảo vệ thương hiệu gà Tiên Yên.

Trở lại với tuần Văn hóa, Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh sắp diễn ra, theo thông tin từ ban tổ chức, cuộc thi “Vua gà” diễn ra ngày 19/8/2023, là hoạt động mở đầu chuỗi các sự kiện Tuần Văn hóa Thể thao các dân tộc vùng Đông Bắc lần thứ IV tổ chức tại Làng Văn hóa dân tộc Tày, thôn Đồng Đình, xã Phong Dụ (nơi được coi là thủ phủ nuôi gà của huyện Tiên Yên).

Nhấn mạnh về thương hiệu gà Tiên Yên, năm nay có phần thi “Hoa hậu gà”; trao giải “Á hậu gà 1"; “Á hậu gà 2", thi “Đan lồng gà đẹp”. Dự kiến sẽ có khoảng 20 đội đến từ các HTX, trang trại, gia trại chăn nuôi gà Tiên Yên trên địa bàn huyện tham dự. Mỗi nội dung thi sẽ có những quy định riêng. Ví dụ trong đó, thi “Vua gà”, mỗi đội chuẩn bị 1 con gà trống Tiên Yên (nhốt riêng lồng); Tiêu chuẩn phải là gà trống có tuổi đời từ 8 tháng trở lên, cân nặng từ 3kg - 3,8kg.

Thi “Đan lồng gà đẹp”: Mỗi đơn vị mời 1 nghệ nhân tham gia trực tiếp thi đan và 1 người tham gia hỗ trợ hoàn thiện lồng gà. Người hỗ trợ nghệ nhân thực hiện nhiệm vụ chỉnh sửa, cắt gọt, nắn lại lồng đan, khuyến khích sáng tạo thêm trong trang trí lồng gà đan do người hỗ trợ thực hiện. Các đơn vị chuẩn bị nguyên liệu sẵn bằng tre, nứa hoặc các loại vật liệu của địa phương; thời gian đan lồng gà 45 phút.

Những hoạt động thể thao, văn hóa sẽ góp phần gìn giữ, nâng cao giá trị văn hóa của các dân tộc thiểu số ở Quảng Ninh. Từ đó, góp phần vào bảo tồn, phát triển các giá trị văn hóa, đồng thời, thông qua các lễ hội sẽ giúp bà con giao lưu, học hỏi cùng nhau xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp.

Đó cũng là một trong những mục tiêu mà tỉnh Quảng Ninh nói chung, huyện Tiên Yên nói riêng đang hướng tới. Theo đó, huyện Tiên Yên đặt mục tiêu đến năm 2025, tăng giá trị sản xuất ngành nông nghiệp đạt 9%, xây dựng các chuỗi sản xuất gà Tiên Yên. Định hướng đến năm 2030, tái cơ cấu kinh tế, nâng cao chất lượng tăng trưởng, phát triển kinh tế du lịch gắn với sản xuất, văn hóa bản địa trở thành ngành kinh tế mũi nhọn; đẩy mạnh phát triển nông nghiệp sinh thái, tự nhiên với ngành hàng được chỉ dẫn địa lý...

Thanh Vân