Bảo trì cầu dây văng: Cần hành lang pháp lý và công nghệ quan trắc đồng bộ

Cầu Mỹ Thuận 2 là cây cầu dây đầu tiên do đội ngũ các kỹ sư, công nhân Việt Nam thực hiện hoàn toàn từ khâu lập dự án, thiết kế cho đến thi công được khánh thành vào ngày 24/12/2023.

Trong bối cảnh nhiều công trình cầu dây văng tại Việt Nam đã bước vào giai đoạn khai thác dài hạn, công tác quản lý, vận hành và bảo trì đặt ra những yêu cầu ngày càng cao. Phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Khu Quản lý đường bộ IV, xung quanh thực trạng, những khó khăn và các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo trì loại hình công trình đặc biệt này.

Phóng viên: Thưa ông, trong những năm gần đây, công tác quản lý, bảo trì cầu dây văng được đặc biệt quan tâm. Ông có thể khái quát thực trạng công tác bảo trì cầu dây văng hiện nay ở nước ta?

Ông Nguyễn Văn Thành: Hiện nay, trên cả nước có 17 cầu dây văng đang được khai thác, ngoài ra còn một số công trình mới đang và sẽ được xây dựng như cầu Đồng Việt (Bắc Giang), cầu Rạch Miễu 2 (Tiền Giang), cầu Bình Khánh, cầu Phước Khánh trên tuyến cao tốc Bến Lức-Long Thành. Đây đều là các công trình cầu đặc biệt, có vai trò rất quan trọng trong mạng lưới giao thông quốc gia.

Ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Khu Quản lý đường bộ I, trao đổi về công tác quản lý, bảo trì cầu dây văng.

Nếu tính từ mốc khánh thành cầu Mỹ Thuận năm 2000, cây cầu dây văng nhịp lớn đầu tiên của Việt Nam, thì đến nay, nhiều cầu dây văng đã có thời gian khai thác trên 20 năm. Trong khi đó, lưu lượng phương tiện qua cầu gia tăng nhanh chóng cả về khối lượng và cường độ, có nơi tăng từ 3 đến 7 lần so với thời điểm đưa vào khai thác. Điển hình như cầu Mỹ Thuận hiện đạt khoảng 24.146 lượt xe/ngày đêm, cầu Cần Thơ 23.808 lượt xe/ngày đêm, cầu Rạch Miễu hơn 21.000 lượt xe/ngày đêm. Cùng với đó là tác động ngày càng bất lợi của điều kiện môi trường và khí hậu.

Khác với các dạng cầu truyền thống như cầu bê tông hay cầu thép nhiều nhịp, cầu dây văng có bộ phận kết cấu chịu lực đặc biệt quan trọng là hệ dây văng. Đây là hạng mục chiếm khoảng 6-9% tổng chi phí đầu tư công trình, chịu lực kéo lớn, làm việc liên tục dưới tác động của tải trọng lặp đổi chiều và rất nhạy cảm với các yếu tố mỏi vật liệu, ăn mòn, cũng như ảnh hưởng của công nghệ thi công. Thực tế kiểm nghiệm trong phòng thí nghiệm và ngoài hiện trường cho thấy tuổi thọ của cáp và các bộ phận liên quan như hệ neo, vỏ bọc, gối tựa… có thể ngắn hơn đáng kể so với tuổi thọ thiết kế của công trình nếu không được theo dõi, bảo trì đúng mức.

Phóng viên: Thưa ông, từ thực tiễn quản lý cầu dây văng, ông đánh giá như thế nào về vai trò của công tác kiểm tra, theo dõi và bảo trì hệ dây văng trong suốt vòng đời công trình?

Ông Nguyễn Văn Thành: Có thể khẳng định, công tác kiểm tra, theo dõi và bảo trì hệ dây văng có ý nghĩa quyết định đối với sự an toàn và tuổi thọ của cầu dây văng. Do đặc thù kết cấu, việc bảo trì cầu dây văng theo các biện pháp thủ công thông thường là rất khó khăn, thậm chí bất khả thi nếu không có sự hỗ trợ của các giải pháp kỹ thuật hiện đại và hệ thống quan trắc chuyên dụng.

Hệ dây văng làm việc trong điều kiện chịu lực kéo lớn, tải trọng thay đổi liên tục theo lưu lượng phương tiện và chịu tác động trực tiếp của gió, nhiệt độ, độ ẩm. Nếu không được theo dõi thường xuyên bằng các thiết bị quan trắc và kiểm tra chuyên sâu, nguy cơ suy giảm khả năng làm việc của dây văng là rất khó phát hiện sớm, dẫn đến rủi ro trong quá trình khai thác.

Giảm chấn cầu Mỹ thuận được thay thế bằng thủy lực thế hệ mới IRD

Thực tiễn quản lý các cầu dây văng thời gian qua cho thấy, việc tổ chức kiểm tra định kỳ chi tiết, kết hợp với đánh giá khoa học của các đơn vị tư vấn chuyên ngành, là giải pháp bắt buộc để kịp thời phát hiện hư hỏng, đưa ra phương án bảo trì, thay thế phù hợp, bảo đảm an toàn công trình.

Phóng viên: Hiện nay, công tác quản lý, bảo trì cầu dây văng đang gặp những khó khăn, vướng mắc gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Văn Thành:Khó khăn lớn nhất hiện nay là hệ thống tiêu chuẩn, quy trình liên quan đến công tác quan trắc cầu dây văng chưa được hoàn thiện một cách đồng bộ. Mặc dù các cầu dây văng đã có quy trình quản lý, khai thác và bảo trì công trình, nhưng vẫn thiếu các quy định cụ thể đối với hệ thống quan trắc, như: tiêu chuẩn kỹ thuật của thiết bị quan trắc, danh mục các thông số cần theo dõi, ngưỡng cảnh báo, cũng như trách nhiệm của các đơn vị trong quản lý, vận hành, khai thác và phân tích dữ liệu.

Việc thiếu hành lang pháp lý rõ ràng dẫn đến khó khăn trong bố trí kinh phí bảo trì cho hệ thống quan trắc. Trên thực tế, tại một số cầu, hệ thống quan trắc chưa được vận hành liên tục; cơ sở dữ liệu quan trắc chưa được khai thác hiệu quả do thiếu nguồn lực duy trì.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Hiện nay, đội ngũ kỹ sư chuyên sâu, có kinh nghiệm và tâm huyết với lĩnh vực cầu dây văng tại các Khu Quản lý đường bộ và Văn phòng bảo trì còn hạn chế. Trong khi đây là loại hình công trình đặc biệt, đòi hỏi kiến thức chuyên ngành sâu và kinh nghiệm thực tiễn lâu dài.

Giám đốc Khu Quản lý đường bộ IV kiểm tra hiện trường gắn với nhiệm vụ bảo trì công trình.

Phóng viên: Từ thực tiễn đó, ông có những kiến nghị, đề xuất gì nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo trì cầu dây văng trong thời gian tới?

Ông Nguyễn Văn Thành: Theo tôi, trước hết cần sớm xây dựng và ban hành hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về thiết kế hệ thống quan trắc cầu dây văng; đồng thời hoàn thiện các quy định về quản lý, vận hành, khai thác và sử dụng hệ thống quan trắc, cũng như quy trình quản lý, phân tích và khai thác cơ sở dữ liệu quan trắc cầu dây văng.

Khi hành lang pháp lý được hoàn thiện, đây sẽ là cơ sở quan trọng để bố trí nguồn kinh phí bảo trì ổn định, lâu dài cho hệ thống quan trắc và công tác bảo trì cầu dây văng nói chung.

Song song với đó, cần chú trọng nâng cao năng lực cho các Trung tâm kỹ thuật đường bộ và các Khu Quản lý đường bộ trong việc quản lý, vận hành và khai thác hệ thống quan trắc; tăng cường phối hợp với các chuyên gia, nhà khoa học từ các trường đại học, viện nghiên cứu để phân tích, sử dụng hiệu quả dữ liệu quan trắc.

Giảm chấn cầu Mỹ thuận đã xuất hiện hư hỏng xuống cấp.

Về lâu dài, cần nghiên cứu hình thành Trung tâm quản lý tích hợp hệ thống quan trắc cầu dây văng, làm đầu mối thu thập, phân tích dữ liệu, phục vụ trực tiếp cho công tác quản lý, khai thác và bảo trì công trình cầu. Trung tâm này cũng có thể từng bước kết nối với hệ thống quan trắc cầu dây văng do các địa phương quản lý, qua đó hỗ trợ địa phương nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn.

Ngoài ra, việc phân cấp, chuyển giao công tác quản lý, bảo trì cầu dây văng cho các địa phương cũng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, trên cơ sở đầy đủ tiêu chuẩn, quy trình và năng lực thực hiện, nhằm bảo đảm tính chủ động, hiệu quả và an toàn trong khai thác các công trình cầu dây văng.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông!

Kim Cương