Bảo vệ quyền lợi người Việt Nam lao động ở nước ngoài

Tờ trình dự án luật do Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung trình bày nhấn mạnh đến sự cần thiết ban hành dự án luật. Theo đó, năm 2006, Quốc hội khóa XI đã ban hành Luật số 72/2006/QH11 về Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (sau đây gọi là Luật số 72) và có hiệu lực kể từ 1-7-2007. Kể từ khi có Luật số 72, số lượng người lao động đi làm việc ở nước ngoài hằng năm tăng đáng kể, trung bình mỗi năm có hơn 80.000 người lao động đi làm việc ở nước ngoài; đặc biệt trong 5 năm gần đây, mỗi năm có trên 130.000 người lao động ra nước ngoài làm việc, góp phần đáng kể nâng cao thu nhập, đời sống của người dân, cải thiện chất lượng nguồn lao động thông qua một bộ phận lao động tiếp cận với máy móc và công nghệ tiên tiến, cơ chế quản lý hiện đại, tác phong công nghiệp, nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động...

Bên cạnh kết quả đạt được, sau hơn 12 năm thi hành, thực tiễn đặt ra các yêu cầu phải tiếp tục hoàn thiện một số quy định của Luật số 72. Theo đó, thực tiễn áp dụng Luật số 72 còn phát sinh vướng mắc, chưa phù hợp với thực tế hiện nay, như: Điều kiện cấp giấy phép hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài còn chưa chặt chẽ, chưa phù hợp với hoạt động đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài; quy định về tiền môi giới, tiền dịch vụ, tiền ký quỹ của người lao động chưa phản ánh đúng bản chất và xu hướng chung của các tiêu chuẩn lao động quốc tế... Đặc biệt, một số quy định của Luật số 72 chưa đáp ứng được các yêu cầu mới về hoạt động người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng trong bối cảnh kinh tế xã hội và quan hệ quốc tế mới...

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh: Việc sửa đổi luật nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, tạo môi trường thông suốt và đồng bộ cho hoạt động người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng; trong đó có hành lang pháp lý quy định về hoạt động dịch vụ đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng là một ngành, nghề kinh doanh có điều kiện chặt chẽ, mang tính chất đặc thù. Đồng thời, bảo đảm tương thích giữa pháp luật về người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng với các luật chuyên ngành, pháp luật có liên quan của các nước tiếp nhận lao động, các công ước quốc tế có liên quan đến lao động di cư.

Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng kết luận phiên họp. Ảnh: Quốc hội.

Phát biểu thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu đề nghị Bộ trưởng Lao động, Thương binh và Xã hội làm rõ quy định về tiêu chuẩn của người lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc. Theo Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu, người Việt Nam ra nước ngoài lao động, ngoài mục đích tìm kiếm thu nhập thì còn vấn đề lớn liên quan đến thể diện của Việt Nam với thế giới. Tuy nhiên, hằng ngày, vẫn không ít những thông tin được phản ánh về việc người lao động Việt Nam vi phạm các quy định, pháp luật ở nước ngoài... Những thông tin thường xuyên được phản ánh đó thực sự ảnh hưởng tới thể diện quốc gia.

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội cũng nêu lên thực tế câu chuyện mới nhất là dịch Covid-19 lan rộng toàn cầu cho thấy thực tế có một lượng lớn người Việt Nam ra nước ngoài lao động bất hợp pháp. “Với thực tế này, cơ quan đại diện ngoại giao sao làm nổi công việc bảo hộ công dân”, Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu nói. Từ đó, Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu đề nghị, phải thay đổi tư duy, không thể mãi ở vị thế một nước quá nghèo, phải ra đi bằng mọi cách, chạy theo số lượng mà cần nâng dần tiêu chuẩn, người nào phải đạt trình độ nhất định mới được ra nước ngoài làm việc.

Dẫn chứng thêm vấn đề từ dịch Covid-19, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, khi những người lao động bất hợp pháp buộc phải trở về nước do dịch bệnh nghiêm trọng ở nước sở tại, dù không bỏ rơi nhưng khi hỗ trợ hồi hương, những người này cũng không nên được đối xử như các công dân bình thường khác, thậm chí phải phạt tiền hoặc phạt cải tạo không giam giữ… Nhắc lại vụ việc 39 người Việt tử vong trong container nhập cảnh trái phép vào Anh nửa năm trước, Phó chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cảnh báo, ngân sách không thể “gánh” mãi những khoản chi phí tương tự.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng xác nhận đã từng nhận được thông tin phản ánh các vấn đề tiêu cực về người lao động Việt Nam tại nước ngoài. Mới đây, Đại sứ Nhật Bản khi gặp Chủ tịch Quốc hội cũng đã phản ánh việc người lao động Việt hết hạn hợp đồng trốn ở lại làm việc chui, gây khó khăn cho cơ quan quản lý sở tại...

Do đó, đồng ý với sự cần thiết phải sửa luật vì sau hơn 12 năm, với sự phát triển của xã hội, nhiều luật liên quan được sửa đổi và hội nhập quốc tế sâu rộng, song Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị đặc biệt quan tâm đến hoạt động của ngành nghề đưa lao động ra nước ngoài làm việc trong bối cảnh lao động giản đơn dần được thay thể bởi robot, hướng đến ngành nghề có giá trị gia tăng cao hơn. Chủ tịch Quốc hội mong muốn, thay vì “sang Trung đông là làm nghề xây dựng, đi Đài Loan làm giúp việc, sẽ có thêm nhiều kỹ sư dầu khí Việt sang Kuwait làm với mức lương 10.000-20.000USD/tháng...”.

Ngoài ra, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị, dự án Luật này phải gắn việc làm trong nước với làm việc ở nước ngoài, để sau khi người lao động hết thời hạn làm việc ở nước ngoài về nước có thể tìm được việc làm, tiếp tục chính sách bảo hiểm xã hội. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh cần phải thiết kế trong luật để bảo vệ người lao động cũng như chính sách cho người lao động khi quay trở về nước thay vì chỉ tập trung vào các quy định để đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài. Cùng với đó, bên cạnh cải cách thủ tục hành chính tạo minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp đưa lao động đi nước ngoài làm việc cũng cần quy định chặt chẽ điều kiện kinh doanh và xử lý nghiêm các hành vi trục lợi bất chính, vô trách nhiệm, bỏ rơi người lao động...

Kết luận nội dung thảo luận, Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng nêu rõ, qua nghe trình bày Tờ trình, Báo cáo thẩm tra sơ bộ và thảo luận tại phiên họp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật. Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận thấy Hồ sơ dự án Luật đã đủ điều kiện để trình Quốc hội.

Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị các cơ quan hữu quan tiếp thu đầy đủ ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện các văn bản với tinh thần đạt được yêu cầu thể chế đường lối, chính sách của Đảng về việc đưa người Việt Nam đi lao động, học tập ở nước ngoài, không chỉ lao động mà còn nâng cao tay nghề, tri thức để quay về đóng góp, xây dựng đất nước, giữ vững hình ảnh người Việt Nam, danh dự người Việt Nam, đề cao trách nhiệm, chất lượng việc đưa người lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc, định hướng lựa chọn ngành nghề có giá trị gia tăng, phù hợp với điều kiện sức khỏe, luật pháp tập quán nước sở tại, tăng cường quản lý nhà nước.

Đồng thời, Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị cần đánh giá tác động kỹ lưỡng các nội dung của Luật, nhất là trong thời điểm thế giới có nhiều biến động, khó lường, phức tạp, khó đoán định về kinh tế, quan hệ cung - cầu, tác động sau đại dịch Covid-19. Phó chủ tịch Thường trực Quốc hội nhấn mạnh đây là những vấn đề cần được cập nhật trong quá trình xây dựng Luật này, Tờ trình và Báo cáo thẩm tra cần có đánh giá dự báo để kịp thời bảo vệ quyền lợi người Việt Nam lao động ở nước ngoài, phù hợp với luật pháp quốc tế, chủ động thích ứng và gắn kết trong quan hệ kinh tế quốc tế, cân nhắc thận trọng phù hợp với tình hình mới, phù hợp với trình độ phát triển kinh tế xã hội trong chuyển đổi nền kinh tế...

PHƯƠNG HẰNG