'Bắt vợ', hủ tục thời Trung cổ vẫn tồn tại ở Kazakhstan

Hôn nhân ép buộc

Gulmira K., một y tá đến từ Almaty, thành phố lớn nhất của Kazakhstan đã bị bắt cóc khi mới 19 tuổi. “Đó là chuyện đã xảy ra cách đây gần 20 năm. Tôi đang học ở Almaty và đang trên đường từ trường đại học về nhà vào buổi tối. Một chiếc xe dừng lại, ba người đàn ông nhảy ra và túm lấy tôi, ném tôi vào ghế sau. Hai người trong số họ ngồi cạnh giữ chặt tôi”, cô kể.

Almaty là thành phố lớn nhất ở Kazakhstan, với khoảng 2 triệu dân, nhưng thỉnh thoảng vẫn xảy ra tình trạng bắt cóc cô dâu

Sau hai giờ, Gulmira đã ở trong một ngôi nhà thôn quê và bị những người phụ nữ phủ một tấm vải trắng lên người. Ngay sau đó, cô đã gặp người chồng tương lai mà cô chưa từng gặp trước đây.

Phải mất một tuần, Gulmira mới có thể liên lạc với cha mẹ. “Cha tôi chỉ nói rằng tôi phải chịu trách nhiệm cho mọi chuyện. Ông ấy nói rằng tôi đã làm mất mặt cả gia đình và không muốn gặp lại tôi nữa. Vì vậy, tôi đã trở thành vợ của một người đàn ông nghèo, trong khi gia đình cha mẹ tôi vốn khá giả”, Gulmira nói.

Phải mất 9 năm Gulmira mới có thể thoát khỏi cuộc hôn nhân bị ép buộc ấy. Lúc đó, cô đã có hai đứa con. “Tôi tình cờ gặp một người bạn học ở phòng khám và kể cho cô ấy nghe câu chuyện của mình. Cô ấy khuyên tôi chỉ cần quay lại Almaty cùng các con. Sau đó, cô ấy giúp tôi ly hôn và tìm việc làm. Nhưng nếu bắt cóc cô dâu là một tội hình sự vào thời điểm đó (điều này mới chỉ được thảo luận gần đây) thì cuộc sống của tôi đã khác”, người phụ nữ nói.

Hình phạt cho hành vi bắt cóc nhằm mục đích kết hôn không có sự đồng thuận thực sự đã được tranh luận ở Kazakhstan kể từ giữa những năm 1990. Điều 125 của Bộ luật Hình sự Cộng hòa Kazakhstan quy định rằng, hành vi bắt cóc có thể bị phạt tù từ 4 đến 7 năm.

Điều 125 cũng nói rằng, nếu kẻ bắt cóc thả nạn nhân, họ có thể thoát tội. Vì thế, đây là một kẽ hở vì những kẻ phạm tội có thể giả vờ giải thoát cho người mà chúng ép kết hôn để thoát khỏi vòng lao lý.

Hủ tục từ thời Trung cổ

Tia hy vọng đầu tiên rằng tình hình pháp lý này sẽ thay đổi nổi lên vào tháng 8-2023. Ông Artur Lastayev - Ủy viên Nhân quyền của Kazakhstan, đã công bố một dự thảo luật mà theo đó, bắt cóc cô dâu là một tội phạm hình sự, trong đó có danh sách tội danh phân biệt với những tội mà điều 125 áp dụng. Dự thảo luật này dựa trên kinh nghiệm của các nước láng giềng và các khuyến nghị từ Liên hợp quốc.

Đám cưới ở Kazakhstan sẽ không được tổ chức linh đình như thế này nếu cô dâu bị bắt cóc

Năm 2024, Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev cũng tuyên bố: “Ở đất nước chúng ta, có những người bắt vợ dưới vỏ bọc của một truyền thống dân tộc. Không gì có thể biện minh cho hành vi này. Nó trái ngược với lý tưởng của một xã hội tiến bộ, trong đó phẩm giá, quyền và tự do của mỗi con người là những giá trị tuyệt đối”.

Trên thực tế, hành vi bắt cóc cô dâu vốn phổ biến ở phía Nam và phía Tây Kazakhstan, đôi khi cũng xảy ra ở thủ đô Astana và các thành phố khác như Almaty nhưng không phải là truyền thống lịch sử. Ông Murat Abenov, một thành viên quốc hội thuộc đảng cầm quyền giải thích, bắt cóc phụ nữ có từ thời Trung cổ, giống như chiến lợi phẩm thời chiến tranh. Việc bắt cóc các bé gái từ những gia đình không tham chiến thời ấy đã được coi là một tội ác rất nghiêm trọng, có thể bị tử hình.

Ông Abenov tin rằng nếu luật được đưa ra, số lượng vụ việc và tội phạm bắt cóc cô dâu sẽ tăng đáng kể. “Trong 3 năm qua, đã có 214 vụ việc chính thức nhưng tôi biết rằng cần nhiều nỗ lực hơn nữa để các vụ việc được đưa ra trước công lý. Chỉ có 10 vụ việc được đưa ra tòa. Tất cả các vụ việc khác, tức là 93% đều bị hủy bỏ vì thiếu bằng chứng”, ông nói.

Luật sư và nhà hoạt động nhân quyền Khalida Azhigulova cho rằng người dân cũng không được giáo dục về luật pháp, đặc biệt ở các khu vực xảy ra tình trạng bắt cóc cô dâu. “Những người trẻ của chúng ta không được học đủ về quyền con người, về luật hôn nhân hoặc luật gia đình. Tôi hy vọng ngày càng có nhiều người từ bỏ hủ tục này”, bà Khalida Azhigulova nói.

Yên Vũ