Bầu cử giữa kỳ năm 2022 ở Mỹ và hệ lụy

Bầu cử giữa kỳ được coi là cuộc trưng cầu dân ý về đảng cầm quyền. Ảnh: AP

Tuy không phải là cuộc bầu cử toàn quốc, nhưng kết quả của cuộc bầu cử này phản ánh nguyện vọng của cử tri và được coi là cuộc trưng cầu dân ý về đảng cầm quyền (năm 2022 là đảng Dân chủ với Joe Biden làm Tổng thống).

Đảng Cộng hòa đã giành đủ 218/435 ghế - ngưỡng đa số tối thiểu để nắm quyền kiểm soát Hạ viện.

Theo hãng thông tấn AP, kết quả quyết định này tới từ tiểu bang California, sau khi Hạ nghị sĩ Cộng hòa Mike Garcia đã chiến thắng trong cuộc đua vào Hạ viện tại khu vực bầu cử số 27 của bang này, giúp đảng của ông đạt 218/435 ghế tại Hạ viện, ngưỡng đa số tối thiểu để thâu tóm quyền lãnh đạo cơ quan lập pháp này.

Việc đảng đảng Cộng hòa sẽ giành thế đa số tại Hạ viện đồng nghĩa với việc đảng này sẽ nắm ghế Chủ tịch Hạ viện trong Quốc hội Mỹ khóa tới. Sau khi kết quả cuộc bầu cử giữa kỳ đã dần ngã ngũ, Nghị sĩ Kevin McCarthy, 57 tuổi, đã được bầu làm lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện trong cuộc bỏ phiếu kín ngày 15/11. Ông McCarthy đại diện bang California và là thành viên cấp cao trong ban lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Hạ viện từ năm 2014. Với vị trí này, nhiều khả năng ông McCarthy sẽ trở thành Chủ tịch Hạ viện Mỹ, thay bà Nancy Pelosi của đảng Dân chủ.

Trong khi đó bà Nancy Pelosi, Chủ tịch Hạ viện Mỹ, ngày 17/11 đã tuyên bố từ chức lãnh đạo đảng Dân chủ, sau khi đảng Cộng hòa có đủ số ghế cần thiết để giành lại quyền kiểm soát cơ quan lập pháp này.

Các nhà phân tích cho rằng việc đảng Dân chủ tiếp tục kiểm soát Thượng viện, nhưng lại mất quyền kiểm soát Hạ viện vào tay phe Cộng hòa, cán cân quyền lực tại Mỹ sau cuộc bầu cử giữa kỳ năm nay sẽ thúc đẩy nhiều động lực hơn cho cả hai đảng, trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Biden tiếp tục triển khai các chính sách kiềm chế lạm phát, phục hồi nền kinh tế hậu đại dịch COVID-19.

Cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022 diễn ra ở thời điểm đầy khó khăn với nước Mỹ. Kinh tế đang suy thoái, lạm phát nghiêm trọng, tỷ lệ tội phạm cao và di cư bất hợp pháp tăng nhanh. Tuy vậy, cử tri còn quan tâm đến các vấn đề khác như quyền phá thai và nền dân chủ của nước Mỹ cũng như sức khỏe của một số ứng cử viên đảng Cộng hòa tạo ra lợi thế cho đảng Dân chủ.

Đây là lý do "sóng thần đỏ" (mầu đỏ dùng để chỉ đảng Cộng hòa) đã không xuất hiện mà thay vào đó chỉ là những "gợn sóng đỏ".

Chủ tịch Hạ viện có vai trò quan trọng là người kế nhiệm thứ hai sau Phó Tổng thống. Nhưng quan trọng hơn cả, Chủ tịch Hạ viện có quyền quyết định những vấn đề được đưa ra thảo luận tại Quốc hội và đề cử thành viên các ủy ban của Hạ viện. Nắm được quyền kiểm soát các ủy ban, chủ tịch Hạ viện kiểm soát các vấn đề được đưa ra thảo luận và kết quả thảo luận. Điều này sẽ gây khó khăn cho chính quyền Tổng thống Biden trong hai năm tới.

Mối lo đầu tiên của người Mỹ là lạm phát. Tuy nhiên, chúng ta đều biết là lạm phát cao hay thấp không phụ thuộc vào đảng nào nắm đa số ở Hạ viện mà do chính sách tiền tệ của Cục dự trữ liên bang và tình hình kinh tế toàn cầu, đặc biệt là cuộc chiến ở Ukraine. Tuy nhiên, đảng Cộng hòa sẽ loại bỏ trợ cấp mà nhiều người Mỹ vẫn được hưởng. Đảng này chắc chắn cũng sẽ tìm cách vô hiệu hóa Luật giảm lạm phát nhằm kiểm soát chi phí y tế và chống lại biến đổi khí hậu.

Đời sống của người dân sẽ bi ảnh hưởng do tác động của chương trình hoạt động của đảng Cộng hòa. Kevin MacCarthy đã nói thẳng là ông sẽ buộc đảng Dân chủ chấp nhận chương trình nghị sự của đảng Cộng hòa.

Lãi suất sẽ tiếp tục tăng và giá trị đồng đô la sẽ giảm do các nhà đầu tư bán nợ của chính phủ, giá hàng hóa và dịch vụ nhập từ nước ngoài cũng tăng theo, làm cho cuộc sống người dân càng khó khăn hơn.

Cuộc bầu cử giữa kỳ này còn có ảnh hưởng rất lớn đến ai sẽ ra tranh cử tổng thống năm 2024. Mọi chú ý đều tập trung vào hai nhân vật Joe Biden và Donald Trump. Ngày 15 tháng tháng Mười một, ông Trump đã tuyên bố sẽ ứng cử Tổng thống năm 2024. Tuy nhiên, tuyên bố này chắc chắn sẽ không giảm được quyết tâm chạy đua vào Nhà trắng của Ron DeSantis thuộc đảng Cộng hòa. Ông đã thắng lớn trong cuộc chạy đua vào chức Thống đốc bang Florida. Cho đến nay còn có Thống đốc bang Virginia Glenn Youngkin cũng tỏ ra có ý định tranh cử Tổng thống.

Trong nhiều cuộc trưng cầu dân ý, ông vượt Trump về sự ủng hộ của cử tri. Một cuộc trưng cầu dân ý tổ chức ngay sau khi bỏ phiếu cho thấy 45% cử tri muốn DeSantis ứng cử Tổng thống trong khi chỉ có 33% cử tri muốn Trump làm ứng cử viên lần thứ ba.

Tuy đảng Dân chủ đã có thắng lợi lớn hơn kỳ vọng, Tổng thống Joe Biden vẫn gặp thách thức lớn nếu ra ứng cử. Có lẽ đó là lý do ông Biden vẫn né tránh câu hỏi liên quan đến việc ra tranh cử.

Cho đến nay, không rõ ai trong cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ sẽ chạy đua vào Nhà trắng.

Với đa số ở Hạ viện và chủ tịch thuộc đảng mình, đảng Cộng hòa có khả năng thay đổi chính sách đối ngoại của Mỹ phù hợp với đường lối của mình. Với cuộc xung đột Nga-Ukraine, từ trước đến nay, cả hai đảng đều ủng hộ viện trợ cho Ukraine. Tuy nhiên, vẫn có khả năng đảng Cộng hòa tìm cách hạn chế viện trợ do có những nghị sĩ tỏ nghi ngờ hiệu quả của viện trợ cho Ukraine hoặc do đảng Cộng hòa muốn dừng vấn đề viện trợ để mặc cả với đảng Dân chủ trong những vấn đề khác.

Với cuộc chiến biến đổi khí hậu, đảng Cộng hòa khó có thể huy động được đa số phiều để có thể gây phương hại đến Luật biến đổi khí hậu của Joe Biden. Nhưng do kiểm soát được các ủy ban Hạ viên, họ có thể giám sát các khoản ngân sách chi cho vấn đề khí hậu.

Những vấn đề đối ngoại khác cũng sẽ bị tác động. Quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ sẽ được cải thiện do hạ nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa mong muốn bán máy bay chiến đấu F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ hay quan hệ với Iran có thể tồi tệ hơn do nhiều hạ nghị sĩ thuộc đảng Cộng hòa phản đối nỗ lực khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015.

Dù sao chăng nữa, hai năm sắp tới của chính quyền ông Biden sẽ khó khăn hơn nhiều so với hai năm trước. Nhiệm vụ dẫn dắt nước Mỹ trong hai năm tới và thắng cử tổng thống năm 2024 là rất khó khăn nhưng không phải là bất khả thi. Đảng Dân chủ cũng đã từng vượt qua giai đoạn khó khăn như vậy với Bill Clinton và Barack Obama.

Trần Hà