Bầu cử Mỹ năm 2024: Tân tổng thống sẽ thừa hưởng 'di sản hỗn hợp'

Trong khi nền kinh tế Mỹ là niềm ao ước của thế giới công nghiệp, thoát khỏi tình trạng đóng cửa vì Covid -19 với mức tăng trưởng việc làm và tăng lương mạnh mẽ, nhiều người Mỹ lại phàn nàn rằng những thành quả đó đã bị "dìm xuống" bởi giá nhà và hàng tạp hóa cao. Lời hứa của ông Biden về việc quay trở lại chế độ nhập cư nhân đạo hơn so với thời cựu Tổng thống Donald Trump đã sớm va chạm với thực tế là tình trạng gia tăng đột biến những vụ vượt biên trái phép. Tòa án Tối cao (TATC) cũng xoay ngược bối cảnh pháp lý xung quanh quyền phá thai bằng cách lật ngược Roe v. Wade (quyết định năm 1973 mang tính bước ngoặt của TATC Mỹ, trong đó phán quyết hiến pháp nước này bảo vệ quyền tự do của thai phụ được chọn phá thai mà không bị chính phủ hạn chế) làm bùng phát một trong những vấn đề gây chia rẽ nhất của nền chính trị Mỹ. Bất chấp lời cam kết rằng nước Mỹ sẽ giữ vai trò lực lượng ổn định trên thế giới, các cuộc xung đột ở nước ngoài đã làm lu mờ nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden.

Giành chiến thắng trong cuộc bầu cử, ông Trump sẽ nối tiếp "di sản" của chính quyền Biden, vốn đã thực hiện được một số lời hứa, nhưng cũng chứng kiến những hứa hẹn khác bị cuốn theo các sự kiện, trong khi những lời hứa khác mới chỉ thực hiện một phần. Sau đây là cách ông Biden giải quyết các vấn đề quan trọng trong nhiệm kỳ tổng thống của mình.

Nhập cư: Là thành viên đảng Dân chủ, ông Biden bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống của mình bằng cách đảo ngược nhiều chính sách hạn chế nhập cư của người tiền nhiệm. Ông đã dừng việc xây bức tường biên giới của Trump; hủy bỏ lệnh cấm nhắm vào những người từ một số quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi cùng những nước khác, đồng thời chấm dứt "Ở lại Mexico" - chương trình buộc những người xin tị nạn không phải Mexico phải chờ đợi ở nước này giữa lúc họ đang theo đuổi các vụ kiện của mình tại Mỹ. Mặc dù vậy, nhiều tháng sau khi ông nhậm chức, tình trạng vượt biên trái phép gia tăng đột biến, đặc biệt là đối với trẻ em không có người đi kèm từ Trung Mỹ, khiến các trung tâm xử lý vấn đề biên giới của Mỹ quá tải đồng thời làm dấy lên sự chỉ trích của đảng Cộng hòa.

Trump cho biết, kết quả bầu cử mang lại cho ông "cảm giác yêu thương lớn lao" và tuyên bố nước Mỹ đã trao cho ông "vai trò mạnh mẽ”. Ảnh: Reuters

Tháng 01 vừa qua, ông Biden đã ủng hộ 1 dự luật lưỡng đảng nhằm thắt chặt an ninh biên giới. Sau khi dự luật bị bác bỏ tại Thượng viện Mỹ trong bối cảnh ông Trump phản đối, vào tháng 6 ông Biden đã cấm tị nạn đối với hầu hết những người di cư vượt biên trái phép. Bất chấp áp lực chính trị quanh vấn đề di cư, ông Biden đã tạo ra các con đường pháp lý mới cho hàng trăm nghìn người di cư đồng thời giám sát việc khôi phục chương trình tị nạn của nước mình, qua đó tiếp nhận hơn 100.000 người tị nạn trong năm tài chính 2024, nhiều nhất trong vòng 30 năm.

Phá thai: Sự thay đổi lớn nhất về quyền phá thai trong nhiều thập kỷ đã xảy ra ở nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden, nhưng là do quyết định của TATC. Tháng 6/2022, phe bảo thủ đa số được thành lập bởi các cuộc bổ nhiệm tư pháp của ông Trump vào tòa án đã xóa bỏ quyền phá thai liên bang gần 50 năm theo Roe v. Wade. Quyết định này mở ra giai đoạn mà các bang riêng lẻ đặt ra luật của mình về quyền tiếp cận phá thai. Hơn chục bang đã cấm phá thai trong tất cả hoặc hầu hết trường hợp. Ông Biden lên án phán quyết của TATC; chính quyền của ông, thông qua Bộ Y tế và Dịch vụ nhân sinh cùng Bộ Tư pháp, đã đưa ra nhiều hướng dẫn để bảo đảm quyền tiếp cận dịch vụ phá thai khẩn cấp theo luật liên bang và bảo vệ việc sử dụng thuốc phá thai trước TATC.

Kinh tế: Ông Biden có thể đi vào lịch sử Mỹ với tư cách người giám sát nền kinh tế tốt nhất mà hầu hết đều không ủng hộ. Kể từ năm 2021, khi nước Mỹ thoát khỏi đại dịch toàn cầu đã dẫn đến tình trạng mất nhiều việc làm trong thời gian ngắn, khiến nền kinh tế gần như đình trệ và các nhà tuyển dụng đã tạo thêm gần 16,5 triệu việc làm mới. Tỉ lệ thất nghiệp trung bình chỉ 4,2%, bao gồm cả đợt tăng cao nhất ở mức 4% hoặc thấp hơn kể từ thập niên 60 của thế kỷ XX; tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội trung bình đạt 3,2% mỗi quý, cao hơn nhiều so với mức hầu hết các chuyên gia kinh tế xem là tiềm năng dài hạn của nước Mỹ. Thu nhập và tiền lương cũng tăng vượt xu hướng, giá trị tài sản ròng của hộ gia đình ở Mỹ đã tăng lên mức kỷ lục 163,8 nghìn tỷ đôla nhờ thị trường chứng khoán bùng nổ và giá nhà tăng.

Mặc dù vậy, các cuộc khảo sát trong hầu hết nhiệm kỳ của ông Biden cho thấy ít người Mỹ trung lưu ghi nhận điều đó, bởi tất cả xảy ra trong bối cảnh lạm phát tăng mạnh nhất trong 1 thế hệ. Giữa lúc lạm phát giảm và tâm lý bắt đầu phục hồi, các cuộc khảo sát cho thấy người Mỹ vẫn cảm thấy khó chịu vì giá cả cao kéo dài và họ đổ lỗi cho ông Biden cùng đảng Dân chủ về điều này.

Xử lý phiếu bầu vắng mặt ở Huntington Place, Detroit, Michigan ngày 05/11/2024. Ảnh: AFP

Công lý chủng tộc: Ngày đầu tiên vào Nhà Trắng, ông Biden đã ký sắc lệnh hành pháp giải quyết nạn phân biệt chủng tộc, hành vi tàn bạo của cảnh sát, đói nghèo và bất bình đẳng tác động đến người da đen cùng các cộng đồng da màu khác, nhưng quá trình cải cách của chính phủ do ông điều hành lại diễn ra chậm chạp. Đạo luật Công lý George Floyd trong lực lượng cảnh sát - được đưa ra vào năm 2021 để ngăn chặn các chiến thuật thực thi pháp luật quá khích cùng định kiến chủng tộc - đã bị đình trệ ngay ở quốc hội và trong khi Bộ Tư pháp lúc ấy đã khôi phục các cuộc điều tra về hành vi vi phạm quyền công dân (phần lớn dừng lại dưới thời Trump) thì họ vẫn chưa đạt được thỏa thuận ràng buộc nào trong 12 cuộc điều tra về khả năng vi phạm quyền công dân của cảnh sát kể từ khi ông Biden nhậm chức.

Chính sách đối ngoại: Từ các cuộc chiến ở Ukraine, Gaza đến đổ máu dân sự ở Sudan, các cuộc xung đột ở nước ngoài đã chi phối chương trình nghị sự chính sách đối ngoại của Tổng thống Biden. Ông nhậm chức với lời hứa khôi phục vị thế lãnh đạo toàn cầu của nước Mỹ trên thế giới và quyết tâm ngăn chặn một Trung Quốc ngày càng quyết đoán. Theo một số cách, chính quyền của ông Biden đã làm được điều đó; nhưng nước Mỹ cũng phải vất vả mới có thể chấm dứt các cuộc xung đột dai dẳng, giữa lúc không thể ngăn chặn mối quan hệ ngày càng sâu sắc giữa Nga, Trung Quốc, Iran và Triều Tiên.

Những người ủng hộ ông Donald Trump ăn mừng tại nơi diễn ra cuộc mít-tinh trong đêm bầu cử ở Trung tâm hội nghị Palm Beach, Florida. Ảnh: Reuters

Chuyển đổi năng lượng: Ông Biden bước vào Nhà Trắng với tham vọng to lớn về việc chống lại biến đổi khí hậu bằng cách chuyển đổi nền kinh tế Mỹ khỏi nhiên liệu hóa thạch sang các nguồn năng lượng sạch hơn, tái tạo - đồng thời tạo ra các "công việc xanh" mới, có công đoàn và đưa hoạt động sản xuất của Mỹ trở lại thời kỳ phát triển. Trong số mục tiêu của ông có chấm dứt việc cho thuê dầu khí liên bang, mở rộng triển khai năng lượng mặt trời và gió để khử carbon cho lưới điện, điện khí hóa đội xe quốc gia và cuối cùng đưa nền kinh tế đi đúng hướng để có thể trung hòa carbon vào năm 2050.

Thành công trong nhiệm kỳ của ông Biden có thể kể đến việc ký thành luật 3 đạo luật thúc đẩy đầu tư lớn vào nền kinh tế năng lượng sạch: Đạo luật Giảm lạm phát, Đạo luật cơ sở hạ tầng lưỡng đảng và Đạo luật CHIPS, nhằm thiết lập chuỗi cung ứng chất bán dẫn trong nước có thể bảo vệ ngành Năng lượng của Mỹ khỏi các cú sốc cung. Về mặt chưa đạt, các nỗ lực của chính quyền Biden nhằm chấm dứt việc cho thuê dầu khí liên bang đã thất bại tại tòa án và các chính sách của ông không ngăn chặn được sự gia tăng mạnh mẽ về sản lượng dầu khí của Mỹ - chủ yếu trên các vùng đất tư nhân ở Texas, New Mexico - đưa Mỹ trở thành nhà sản xuất dầu mỏ hàng đầu thế giới.

Và có lẽ phép thử tốt nhất liên quan đến các hành động về khí hậu của ông Biden, dự báo từ Rhodium Group cho thấy lượng khí thải nhà kính của Mỹ sẽ giảm 32%-43% vào năm 2030 theo các chính sách hiện tại, thấp hơn mục tiêu 50-52% ông đưa ra trước đó.

PHẠM HỒNG (theo Reuters)