Bầu cử ở Ukraine liệu có khả thi theo lời kêu gọi của Tổng thống Trump?

Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết trong tuần này rằng Ukraine sẵn sàng tổ chức bầu cử trong 60 - 90 ngày tới nếu an ninh được đảm bảo, đồng thời bác bỏ nhận định của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng ông đang sử dụng cuộc xung đột với Nga để nắm quyền.

Đối mặt với sức ép ngày càng tăng từ ông Trump nhằm chấm dứt xung đột, Tổng thống Zelensky cho biết ông "sẵn sàng cho bầu cử" nhưng an ninh là một vấn đề đáng lo ngại.

Ảnh minh họa: Reuters

"Làm sao mà điều này có thể thực hiện trong bối cảnh các cuộc tấn công tên lửa nhắm vào quân đội của chúng tôi. Câu hỏi đặt ra là họ sẽ bỏ phiếu như thế nào", ông Zelensky nói hôm 9/12.

"Tôi đang yêu cầu và hiện tôi tuyên bố điều này một cách công khai, kêu gọi Mỹ cùng với châu Âu hỗ trợ chúng tôi đảm bảo an ninh cho bầu cử", Tổng thống Zelensky thông báo.

Lần gần đây nhất Ukraine bầu cử là khi nào?

Ông Zelensky giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống vào tháng 4/2019 với tỷ lệ áp đảo và giải tán quốc hội khi ông tuyên thệ 1 tháng sau đó. Đảng Người Phục vụ Nhân dân cũng giành chiến thắng cách biệt trong cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 7 năm đó.

Chưa đầy 3 năm sau, vào tháng 2/2022, Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, tỷ lệ ủng hộ ông Zelensky tăng cao vọt với các cuộc bỏ phiếu cho thấy 90% người dân Ukraine nói rằng họ tin tưởng ông. Tuy nhiên sau đó, tỷ lệ này giảm dần so với năm 2022 dù vẫn giữ ổn định trong những năm qua.

Tại sao Ukraine không tổ chức bầu cử từ năm 2019?

Câu trả lời ngắn gọn là lệnh thiết quân luật cấm họ thực hiện việc này. Ukraine lẽ ra sẽ tổ chức bầu cử tổng thống vào năm 2024. Nhưng sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt, Ukraine ban bố thiết quân luật để huy động sức mạnh chống trả. Kể từ đó, tình trạng này liên tục được gia hạn theo chu kỳ 90 ngày bằng các sắc lệnh tổng thống.

Tổng thống Zelensky và các quan chức Ukraine nhiều lần khẳng định bầu cử sẽ diễn ra khi xung đột kết thúc và các tiêu chuẩn quốc tế cho cuộc bỏ phiếu có thể được đảm bảo.

Tại sao Tổng thống Zelensky lại nói rằng ông sẵn sàng cho bầu cử?

Đây là thời điểm nhạy cảm trong tiến trình đàm phán hòa bình. Ukraine đang chuẩn bị đệ trình bản sửa đổi đối với kế hoạch hòa bình do Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và con rể của ông Trump - Jared Kushner dẫn dắt.

Bản kế hoạch ban đầu gồm 28 điểm, từng bị cho là nghiêng về Nga, nay được rút xuống còn 20 điểm, nhưng vấn đề then chốt về lãnh thổ vẫn chưa được giải quyết.

Tổng thống Zelensky đang đối mặt với sức ép ngày càng tăng từ ông Trump nhằm tìm kiếm sự nhượng bộ và đây có vẻ là một trong những đòn bẩy mà Tổng thống Mỹ đang thúc đẩy.

Thay vì nhượng bộ, ông Zelensky đang áp dụng một cách tiếp cận mới nhằm nhấn mạnh sự cần thiết của các đảm bảo an ninh và tận dụng điều này để gây sức ép buộc Mỹ phải đảm bảo Nga đồng ý một lệnh ngừng bắn tạm thời.

Vì sao ông Trump lại kêu gọi bầu cử?

Việc nghi ngờ tính chính danh của Tổng thống Zelensky đã trở thành một lập luận được Nga nhiều lần đưa ra kể từ năm 2024 - thời điểm nhiệm kỳ của ông theo quy định kết thúc. Tuyên bố này cũng từng được ám chỉ trong lời nói của một số quan chức nội các Mỹ.

Hiện nay, ông Trump cáo buộc ông Zelensky dùng xung đột để né tránh bầu cử.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích cảnh báo rằng tổ chức bầu cử vào lúc này có thể đẩy Ukraine vào tình trạng không rõ ràng về mặt chính trị.

Khi Ukraine còn trong tình trạng thiết quân luật, không có khung pháp lý cho bầu cử. Tổng thống Zelensky nói ông sẽ yêu cầu sửa đổi luật, nhưng những thách thức hậu cần và thực tế vẫn rất lớn.

Với hơn 5,9 triệu người tị nạn ở nước ngoài (theo Liên Hợp Quốc) và 4,4 triệu người phải di dời trong nước (theo chính phủ Ukraine), việc cập nhật và xác minh danh sách cử tri là một nhiệm vụ khổng lồ.

Xung đột cũng tàn phá nặng nề cơ sở hạ tầng bầu cử. Theo Phó Chủ tịch Ủy ban Bầu cử Ukraine Serhiy Dubovyk trong cuộc phỏng vấn với CNN trước khi ông Zelensky đưa ra phát biểu mới, chỉ 75% điểm bỏ phiếu hiện còn hoạt động.

Gần 1 triệu người Ukraine đang phục vụ trong quân đội, nhiều người ở tiền tuyến và rất khó để hình dung họ sẽ bỏ phiếu như thế nào nếu không có một lệnh ngừng bắn đảm bảo.

Ông Dubovyk nói rằng để đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế cho một cuộc bầu cử tự do và công bằng, Ukraine cần ít nhất 6 tháng chuẩn bị. Nếu tổ chức sớm hơn, “không thể đảm bảo tuân thủ đầy đủ tất cả các tiêu chuẩn quốc tế".

Quan điểm của người dân Ukraine

Phần lớn người Ukraine phản đối việc tổ chức bầu cử khi chưa có một thỏa thuận hòa bình ổn định. Theo khảo sát của Viện Xã hội học Quốc tế Kiev công bố vào tháng 9/2025, 63% số người được hỏi phản đối tổ chức bầu cử ngay cả khi vừa đạt được lệnh ngừng bắn. Chỉ 22% những người tham gia khảo sát tin rằng bầu cử có thể được tổ chức sau ngừng bắn nếu có các đảm bảo an ninh.

“Bây giờ không phải lúc. Chúng ta phải tập trung vào việc kết thúc xung đột, còn chuyện chính trị để sau", Mykola Chernenko, 29 tuổi, quản lý tại một cửa hàng điện tử ở Kiev, chia sẻ với Al Jazeera.

Những người Ukraine được Reuters phỏng vấn sau phát biểu của Tổng thống đều gần như đồng thuận: Ưu tiên hiện giờ là giải quyết xung đột, không phải bầu cử.

“Những người trong chiến hào sẽ bỏ phiếu như thế nào. Chúng ta mang thùng phiếu đến tận chiến hào sao?”, ông Roman, 61 tuổi nói. Ông cho rằng: “Theo tôi, chúng ta cần kết thúc xung đột trước, rồi mới tổ chức bầu cử".

Một nhân viên hiệu sách 25 tuổi tên Lana cho rằng quan điểm của ông Trump “không liên quan”.

“Luật của chúng tôi thậm chí còn quy định rằng trong thời kỳ thiết quân luật, vốn đã được ban bố, thì không tổ chức bầu cử. Tôi ủng hộ việc tổ chức bầu cử sau khi thiết quân luật kết thúc”.

Liệu bầu cử có khả thi?

Giới quan sát cho rằng sẽ rất khó để hình dung điều đó có thể diễn ra như thế nào giữa bối cảnh giao tranh vẫn diễn ra ác liệt. Thủ đô của Ukraine và nhiều thành phố lớn thường xuyên rơi vào cảnh mất điện kéo dài và liên tục khi hệ thống điện, khí đốt bị tấn công.

Ngay cả khi Kiev bắt đầu chuẩn bị cho một cuộc bỏ phiếu, khả năng cao cuộc bầu cử cũng không thể được tổ chức sớm hơn tháng 3/2026.

Quốc hội Ukraine sẽ mất vài tuần để soạn thảo, trình và thông qua một đạo luật cho phép tiến hành bầu cử. Sau đó, cơ quan bầu cử cần thêm vài tuần nữa để phê chuẩn danh sách ứng viên và cho phép họ vận động tranh cử.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: CNN, Al Jazeera