Báu vật 'xanh' ở Đền Hùng

Không gian của rừng Quốc gia Đền Hùng tỏa bóng mát cho người dân về hành lễ.

PTĐT - Cùng với ý nghĩa về lịch sử, văn hóa và những giá trị tâm linh, Đền Hùng còn thu hút du khách bởi hệ sinh thái rừng nhiệt đới phong phú, có giá trị về mặt đa dạng sinh học. Được xếp loại rừng lịch sử - văn hóa - môi trường trong hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam, thảm thực vật với điểm nhấn là hệ thống những cây cổ thụ quý đã khiến Khu Di tích lịch sử Đền Hùng trở thành một thắng cảnh vừa uy nghiêm, linh thiêng mà vẫn hài hòa, gần gũi với cuộc sống của người dân Đất Tổ.

Khu Di tích lịch sử Đền Hùng hiện có tổng diện tích 845ha; trong đó, diện tích rừng chiếm gần 540ha. Từ cổng vào sân hành lễ của Khu Di tích chúng tôi được anh Hoàng Văn Bình - nhân viên phòng Bảo vệ và Quản lý rừng Khu Di tích lịch sử Đền Hùng nhiệt tình giới thiệu cặn kẽ, tỉ mỉ trên đường đến thăm những cây cổ thụ quý nơi đây.
Theo lời anh, trong số những cây lâu năm ở Đền Hùng phải kể đến 4 cây thông được trồng ở khu vực các Đền và đường lên Đền Thượng nhưng do trồng trên núi, cây phát triển cao nên dễ bị sét đánh hoặc bão làm gãy nên hiện giờ chỉ còn một cây ở gần Đại Môn. Trước kia, sau khi hạ cây gãy đổ, cắt khoanh đếm vòng tâm thân cây hàng năm đã xác định những cây thông này có tuổi thọ khoảng 300 năm.Qua Đại Môn, đi dọc theo con đường với 225 bậc đá ven theo sườn núi chúng tôi lên Đền Hạ để thăm “cụ vạn tuế” hơn 800 năm tuổi ở chùa Thiên Quang được xây dựng vào thời nhà Trần (thế kỷ XIII-XIV). Gần một thiên niên kỷ, “cụ vạn tuế” đã chứng kiến bao thăng trầm của lịch sử dân tộc. Năm trước, bão lớn quật ngã một cành cây lớn rơi xuống va vào làm gẫy ngọn cao nhất của “cụ vạn tuế”.Ban quản lý Khu di tích đã nỗ lực dành nhiều thời gian, công sức cùng các kỹ sư tìm cách cứu phần ngọn cây không bị khô héo. Sau vài tháng lắp đặt hệ thống truyền nước nhỏ giọt vào trong thân cây, giờ đây sự sống và hy vọng mới lại bắt đầu nối tiếp, những chiếc lá nhỏ xíu đã bắt đầu vươn lên đâm chồi xanh biếc.

Cây vạn tuế 800 năm tuổi ở Đền Hùng có 3 nhánh tượng trưng cho 3 miền Bắc Trung Nam nhưng chung một cội nguồn.

Theo các cụ cao niên sống gần Khu di tích những cây đại ở Đền Hạ, Đền Trung và Đền Giếng nếu xét về độ xum xuê của cành lá và thời gian tồn tại cũng khoảng 400-500 năm tương đồng với những cây đại ở Văn Miếu Quốc Tử Giám.Ngoài ra, ở Đền Hùng còn hai cây là cây Sui trên Đền Thượng và cây Trám ở ngã ba Đền Giếng cũng thuộc dòng cây cổ thụ. Trong không gian linh thiêng, uy nghiêm của Khu Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt, mỗi cá thể thực vật ở đây dường như cũng mang trong mình hồn cốt của lịch sử, minh chứng cho sức sống trường tồn của dân tộc ta từ ngàn đời nay. Từ độ cao gần 200m so với mực nước biển, trên đỉnh Nghĩa Lĩnh nhìn xuống chỉ thấy ngợp trước mắt một màu xanh cây lá, những cây Vù hương trăm năm tuổi bằng vòng tay của hai người lớn mới ôm hết vòng cây cứ vươn thẳng mãi lên trời.Rừng tự nhiên ở Đền Hùng có 636 loài thực vật, trong đó có 15 loài quý hiếm có tên trong sách đỏ Việt Nam cần được bảo vệ như: Cẩu tích, tuế lược, trầm hương, kim giao, sến mật, lát hoa, giáng hương, vù hương, vừ, cơ nia, thổ phục linh… Trong rừng có nhiều cây đại thụ như: Thông, đại, vạn tuế, thiên tuế đến nay vẫn được bảo vệ nghiêm ngặt. Ông Nguyễn Văn Lý- Phó trưởng phòng Bảo vệ và Quản lý rừng Khu Di tích lịch sử Đền Hùng cho biết: “Cùng với việc trồng, chăm sóc, tu bổ, rừng Quốc gia Đền Hùng luôn được bảo vệ nghiêm ngặt. Khu Di tích lịch sử Đền Hùng có Đội chuyên trách quản lý rừng với 15 cán bộ và người lao động chuyên làm công tác chăm sóc, tu bổ, bảo vệ rừng. Phòng bảo vệ có một đội chuyên trách quản lý, bảo vệ tài nguyên và phòng cháy chữa cháy rừng. Đồng thời, Khu di tích đã phối hợp chặt chẽ với chính quyền các xã có rừng và những hộ dân của xã Hy Cương sống quanh khu di tích để tạo sức mạnh tổng hợp trông coi, bảo vệ rừng và các cây cổ thụ lâu năm”.

Cây đại hơn 200 năm tuổi trên đường lên Đền Trung.

Đã thành thông lệ, cứ vào mùa Xuân, Khu Di tích lịch sử Đền Hùng lại tiến hành trồng bổ sung, trồng dặm rừng với hàng trăm cây bản địa như: Chò chỉ, lát hoa, tếch, sưa, đa, đề gân to, sanh, nhội, sao đen… cùng các loại cây bóng mát, cây cảnh khác. Năm 2020, Khu di tích đã tiến hành trồng bổ sung, trồng dặm 140 cây các loại và 150m2 cây thảm. Công tác bảo vệ cây cổ thụ quý cũng được Phòng Bảo vệ và Quản lý rừng Khu Di tích lịch sử kết hợp cùng bà con nhân dân thực hiện.Mỗi năm, Đội bảo vệ tài nguyên và quản lý rừng của Khu Di tích đều trồng bổ sung bình quân khoảng 1.000 cây vào những vị trí bị gãy đổ hoặc những diện tích còn trống để làm “giàu rừng”, chủ yếu trong đó là các loại cây bản địa quý hiếm được nhân giống. Bên cạnh đó, 3 khu vườn cây lưu niệm Quốc gia cũng bổ sung được trên 1.000 cây do các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các ban, ngành trung ương và 63 tỉnh, thành trong cả nước trồng lưu niệm hướng về Đất Tổ.Điều đặc biệt là khu vực cây lưu niệm của các địa phương trong cả nước đã có nhiều loại cây đặc thù của ba miền Bắc - Trung - Nam được các tỉnh, thành mang về trồng trên Đất Tổ và sinh trưởng tốt như cây kơ nia của vùng đất cao nguyên miền Trung lộng gió... Ông Lê Trường Giang- Giám đốc Khu Di tích khẳng định: “Với diện tích rừng lớn, cùng nhiều loài cây bản địa, gỗ quý hiếm, nhiều cây có tuổi đời cao… tạo cho rừng Đền Hùng một hệ thực vật phong phú về chủng loại, đa dạng về sinh học. Bởi Đền Hùng là sự kết hợp hài hòa giữa giá trị tâm linh và giá trị thực tiễn mang tầm Quốc gia, nên công tác quản lý, bảo vệ Khu Di tích nói chung và rừng Quốc gia Đền Hùng nói riêng luôn được tỉnh đặc biệt quan tâm. Khu Di tích lịch sử Đền Hùng luôn chú trọng đẩy mạnh tuyên truyền bảo tồn và gìn giữ những cây cổ thụ cổ quý hiếm song song với giữ gìn diện tích rừng nguyên sinh, rừng Quốc gia Đền Hùng”. Bảo vệ, gìn giữ những “báu vật xanh” đại thụ, phát triển hệ sinh thái rừng ở Đền Hùng không chỉ là nhiệm vụ mà còn là tình cảm, sự tôn kính, tri ân công đức tiền nhân đã và đang được tập thể cán bộ, nhân viên Khu Di tích lịch sử Đền Hùng cùng đông đảo người dân trong vùng và du khách thập phương chung tay thực hiện với mong muốn non thiêng Nghĩa Lĩnh mãi ngút ngàn xanh, trường tồn cùng non sông đất Việt.

Thao Hà