Bẫy ảnh hé lộ kho báu sinh học ở Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh

Phát hiện nhiều loài động vật quý hiếm

Việc đặt bẫy ảnh giúp phát hiện các loài động vật quý hiếm tại Vườn quốc gia Kon Ka Kinh. Ảnh: Minh Phương

Từ giữa năm 2024, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh hợp đồng với Công ty TNHH khoa học công nghệ và dịch vụ môi trường BDB Cao Nguyên (phường Pleiku) triển khai chương trình điều tra xác định hiện trạng phân bố, đặc tính sinh thái loài tê tê vàng và tê tê Java bằng thiết bị bẫy ảnh tại 11 tiểu khu thuộc các trạm bảo vệ rừng.

Đáng chú ý, có 71 điểm đặt máy được bố trí trên 27 tuyến để điều tra, mỗi máy cách nhau khoảng 500 m. Sau một khoảng thời gian ngắn, hệ thống bẫy ảnh đã thu được hơn 690 hình ảnh và video, ghi nhận 42 loài động vật với tổng cộng 694 cá thể.

Đặc biệt, trong số này có 4 cá thể tê tê vàng và 1 cá thể tê tê Java được ghi nhận rõ ràng. Đây là bằng chứng khẳng định 2 loài thú có vảy cực kỳ quý hiếm này vẫn hiện diện trong rừng Kon Ka Kinh.

Đây cũng là những loài thuộc nhóm IB-cực kỳ nguy cấp theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ và nằm trong danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ theo Nghị định số 160/2013/NĐ-CP.

Từ năm 2021 đến nay, Vườn quốc gia Kon Ka Kinh liên tục ghi nhận sự xuất hiện của tê tê qua các đợt tuần tra và bẫy ảnh. Tháng 12-2021, cán bộ bảo vệ rừng từng cứu hộ thành công 1 cá thể tê tê Java bị dính bẫy.

Đến tháng 1-2022, nhóm điều tra, đặt bẫy ảnh của Vườn quốc gia Kon Ka Kinh lần đầu tiên ghi lại được hình ảnh tê tê vàng tại tiểu khu 104-105. Tuy chưa có số liệu thống kê đầy đủ về mật độ và khu vực phân bố, song các kết quả này đã mở ra hướng nghiên cứu và bảo tồn chuyên sâu.

Cán bộ Vườn quốc gia Kon Ka Kinh và đại diện các cơ quan chức năng cứu hộ thành công 2 cá thể tê tê Java và thả về rừng. Ảnh: Minh Phương

Không chỉ có tê tê, bẫy ảnh tự động còn thu thập và ghi nhận được rất nhiều loài động vật rừng cực kỳ nguy cấp, quý hiếm và đặc hữu của Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh như: khướu Kon Ka Kinh, mang Trường Sơn, cầy gấm, gà lôi trắng, voọc chà vá chân xám...

Đặc biệt, bẫy ảnh số QT164 lần đầu tiên ghi nhận loài cầy vằn bắc (Chrotogale owstoni)-loài cực kỳ nguy cấp, trước đây chưa từng được xác nhận có mặt ở Kon Ka Kinh.

Phát hiện quan trọng này mở ra hướng nghiên cứu mới và khẳng định tầm vóc của Kon Ka Kinh trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học, thu hút nguồn hỗ trợ từ các tổ chức bảo tồn trong và ngoài nước.

Với vai trò điều phối viên Hội Động vật học Frankfurt tại Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Ái Tâm đã giúp Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh ghi nhận được 32 loài động vật hoang dã đang sinh trưởng tại đây, trong đó có nhiều loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới.

Thông qua việc đặt “bẫy ảnh”, anh Nguyễn Ái Tâm đã giúp Vườn quốc gia Kon Ka Kinh ghi nhận nhiều loài động vật hoang dã quý hiếm nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Ảnh: Minh Phương

Anh Tâm cho biết: Bẫy ảnh đã giúp phát hiện 1 loài động vật vô cùng quý hiếm được xem như đã tuyệt chủng tại Việt Nam. Kết quả này sẽ là cơ sở để Vườn và các tổ chức quốc tế xây dựng chiến lược bảo tồn lâu dài, cùng chung tay phối hợp bảo tồn hữu hiệu động vật quý hiếm này.

“Kết quả bẫy ảnh cho thấy, giá trị bảo tồn của Kon Ka Kinh vượt xa những gì chúng ta từng biết. Đây không chỉ là nơi sinh sống của các loài tê tê, mà còn là vùng lõi của nhiều loài đặc hữu Tây Nguyên. Mỗi hình ảnh thu được đều là dữ liệu quý, là cơ sở khoa học quan trọng phục vụ công tác quản lý và bảo tồn hiệu quả các loài động vật nguy cấp”-Thạc sĩ Tâm khẳng định.

Phối hợp chặt chẽ để bảo tồn các loài quý hiếm

Tiến sĩ Hà Thăng Long-Trưởng Văn phòng Hội Động vật Frankfurt tại Việt Nam thông tin về vùng phân bố của tê tê vàng và tê tê Java quý hiếm. Ảnh: Minh Phương

Từ những kết quả bẫy ảnh trên, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học về kế hoạch bảo tồn loài tê tê vàng và tê tê Java vừa được ghi nhận; đồng thời, tăng cường sự phối hợp giữa đơn vị với các bên liên quan trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học.

Theo Tiến sĩ Hà Thăng Long-Trưởng Văn phòng Hội Động vật Frankfurt tại Việt Nam, kết quả điều tra tại Kon Ka Kinh là minh chứng rõ ràng cho thấy khu rừng này đang lưu giữ một quần thể động vật vô cùng quý giá.

Việc ghi nhận đồng thời 2 loài tê tê châu Á tại cùng một khu vực là điều hiếm gặp. Đây là cơ sở quan trọng để Kon Ka Kinh trở thành mô hình điểm về bảo tồn tê tê và các loài thú nhỏ ở Việt Nam.

Tiến sĩ Hà Thăng Long cũng nhấn mạnh, công nghệ bẫy ảnh hiện đại với thiết bị Bushnell Core DS-4K hoạt động bằng cảm biến nhiệt, tự động ghi hình khi có chuyển động đã chứng minh hiệu quả vượt trội trong giám sát sinh vật rừng.

Dữ liệu thu được hoàn toàn khách quan, không gây xáo trộn sinh cảnh; đồng thời, giúp xác định phạm vi phân bố, thói quen sinh sống và thời gian hoạt động của nhiều loài động vật hoang dã.

Mặt khác, Hội Động vật học Frankfurt tại Việt Nam còn ký kết với Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh thực hiện Dự án hỗ trợ kỹ thuật, bảo tồn thiên nhiên giai đoạn 2022-2026.

Dự án tập trung vào các hoạt động như: tập huấn ứng dụng SMART trong tuần tra bảo vệ rừng, giám sát loài nguy cấp, quý, hiếm; hỗ trợ thiết bị và kinh phí phục vụ công tác bảo tồn; tổ chức hội thảo, tham vấn chuyên gia về định hướng phát triển, quản lý du lịch sinh thái bền vững.

Tiến sĩ Long cũng thông tin: "Dự án còn triển khai nhiều hoạt động nâng cao nhận thức cho cộng đồng, nhất là khu vực vùng đệm về đa dạng sinh học, giá trị tài nguyên thiên nhiên của khu dự trữ”.

Lực lượng bảo vệ rừng Vườn quốc gia Kon Ka Kinh vừa tuần tra kết hợp tháo gỡ bẫy và ngăn chặn hoạt động săn bắn động vật hoang dã. Ảnh: Minh Phương

Liên quan đến vấn đề này, ông Lê Văn Vinh-Phó Giám đốc Vườn quốc gia Kon Ka Kinh-chia sẻ: “Bẫy ảnh là công cụ hữu hiệu giúp chúng tôi theo dõi sự xuất hiện và biến động quần thể của nhiều loài quý hiếm, đặc biệt là tê tê và các loài đặc hữu Tây Nguyên. Trên cơ sở đó, Vườn đang xây dựng kế hoạch bảo tồn đa dạng sinh học giai đoạn 2025-2030, kết hợp khoa học công nghệ với quản lý cộng đồng để bảo vệ rừng một cách bền vững”.

Từ những phát hiện quý giá, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh đang đề xuất nhiều giải pháp nhằm hướng tới việc bảo tồn bền vững. Trong đó, mở rộng quy mô giám sát bằng bẫy ảnh và thiết bị GPS để cập nhật dữ liệu động vật hoang dã theo thời gian thực; phát triển mô hình đồng quản lý bảo tồn với cộng đồng vùng đệm; tăng cường hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, cứu hộ và phục hồi sinh cảnh các loài nguy cấp.

Ông Vinh cho hay: Những phát hiện khoa học này không chỉ khẳng định Kon Ka Kinh là “lá phổi xanh” của Gia Lai, mà giúp địa phương thu hút sự quan tâm, hỗ trợ của các tổ chức bảo tồn trong và ngoài nước.

Mỗi tấm ảnh thu được từ rừng Kon Ka Kinh không chỉ là tư liệu nghiên cứu, mà còn là bằng chứng sống về sức sống mãnh liệt của thiên nhiên Tây Nguyên-niềm tự hào và cũng là trách nhiệm chung của mỗi người trong hành trình giữ rừng, gìn giữ đa dạng sinh học cho mai sau.

MINH PHƯƠNG