Bên đề xuất, phía dẫn dắt

Phía Nga cho biết, ông Witkoff và ông Kuschner đã chuyển cho ông Putin bốn tài liệu thể hiện đề xuất mới của phía Mỹ sau khi thương thảo với phía Ukraine. Cả Nga và Mỹ đều đánh giá tích cực nhưng pha trộn dè dặt về kết quả của vòng đàm phán vừa qua. Hai bên đều cho rằng đã đạt được sự đồng thuận về một số nội dung, nhưng dè dặt bởi giải pháp chính trị hòa bình giúp nhanh chóng chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine tuy không bị đẩy ra xa hơn nhưng cũng chưa kéo lại gần hơn.

Bức tranh hiện tại về diễn biến và kết quả của tiến trình ngoại giao tìm kiếm giải pháp chính trị hòa bình cho cuộc chiến ở Ukraine thực sự là một nghịch cảnh. Nhìn vào biểu hiện ra bên ngoài, tiến trình này sôi động và có chuyển biến. Nhưng soi xét vào thực chất thì nó vẫn trì trệ và bế tắc như lâu nay bởi mọi vấn đề, nội dung cốt lõi nhất và mấu chốt nhất đều vẫn chưa được xử lý ổn thỏa, tức là vẫn chưa có được sự nhất trí quan điểm của Nga và Ukraine.

Trước hết là chuyện liên quan đến lãnh thổ của Ukraine. Tiếp đến là chuyện bảo đảm an ninh cho Ukraine, Nga và châu Âu ở thời hậu chiến mà thực chất là làm sao để bảo đảm được chiến tranh rồi sẽ không tái bùng phát ở châu Âu. Rồi chuyện Liên minh châu Âu (EU), Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Ukraine muốn sử dụng hết số tài sản của Nga ở nước ngoài bị họ phong tỏa. Nói theo cách khác, Nga và Ukraine hiện đều kiên định những điều kiện tiên quyết đặt ra cho nhau lâu nay. Vì thế, bế tắc giải pháp chưa được khơi thông và sẽ còn tiếp tục dai dẳng trong thời gian tới.

Ba nhận thức đáng chú ý có thể rút ra được từ vòng đàm phán vừa qua giữa Mỹ và Nga.

Thứ nhất, các đồng minh của Ukraine, trong đó đặc biệt là EU và NATO, đã bị ông Trump phớt lờ và bất chấp nên không đóng vai trò gì cũng như không tác động được quyết định gì tới quá trình Mỹ dàn xếp với Nga và Ukraine về giải pháp chính trị hòa bình giúp chấm dứt cuộc chiến tranh ở Ukraine. Trong khi đó, mọi giải pháp đều ảnh hưởng quyết định tới tương lai của EU và NATO cũng như tới triển vọng an ninh cho châu Âu.

Thứ hai, ông Trump và cộng sự đã dịch chuyển nước Mỹ từ là đồng minh của Ukraine, EU và NATO trong cuộc chiến tranh này sang là bên ngoài cuộc và giờ chỉ sắm vai trung gian hòa giải giữa Nga và Ukraine. Điều này rất nguy hại cho Ukraine, EU, NATO và các đồng minh bởi phe này hiện chưa đủ khả năng thực tế. Họ cũng chưa biết đến khi nào mới có thể có đủ năng lực thực tế để thay thế Mỹ trong việc hậu thuẫn Ukraine về quân sự và tài chính giúp Ukraine thắng Nga hoặc ít nhất thì cũng không đến nỗi bị thua Nga trong cuộc chiến, cũng như tự chủ được về an ninh ở thời hậu chiến.

Thứ ba, diễn biến và kết cục vòng đàn phán vừa qua giữa Nga và Mỹ cho thấy, Nga không chỉ duy trì mà còn củng cố vị thế dẫn dắt toàn bộ tiến trình ngoại giao tìm kiếm giải pháp chính trị hòa bình cho cuộc chiến ở Ukraine. Ông Trump có thế để gò ép Ukraine, EU và NATO nhưng không tranh thủ và thuyết phục được Nga. Ông Trump rất khó thành công với đề xuất giải pháp hiện tại và với nỗ lực ngoại giao trung gian trong tương lai.

Đại sứ Trần Đức Mậu