Bến trăng

Những cành đa vươn dài in bóng ngoằn ngoèo xuống nền đất âm ẩm. Hình như Được nghe thấy tiếng mái chèo khua nước. Tiếng chèo lẫn vào tiếng sóng vỗ oàm oạp vào bờ. Có phải là ông biết Được về nên chèo đò sang đón Được đấy không. Được muốn đứng dậy, lần ra mép sông chờ ông. Được muốn khua tay xuống nước, mò tìm thứ gì đó mà Được đánh rơi từ cái ngày Được rời bến sông. Được muốn vốc lên từng vốc nước sông mát lạnh, xoa lên những vết xước nhoi nhói nơi cánh tay. Được muốn nhảy ùm xuống, tắm sông như ngày còn bé. Nước sẽ vỗ về và ôm ấp Được.

Nhưng sao Được đau đầu quá. Những tiếng rì rầm ở đâu vây quanh Được, gọi Được hướng về phía ấy. Chập chờn. Nhòe nhoẹt. Những khuôn mặt méo mó trôi dập dềnh trong không gian sền sệt màu nến bị đốt cháy, tan chảy rồi cô lại. Những khuôn mặt vừa quen, vừa lạ xoay tròn quanh Được. Những tiếng rì rầm không rõ lời tạo thành vòng xoáy cuốn Được vào. Được bấu tay vào chiếc cột chống quán, cố giữ mình neo lại.

Những sớm tinh sương, khi đò vừa cập bến cũng là lúc bà Thêu dọn hàng. Trong lúc chờ có khách về lại phía bên kia, ông và Được giúp bà Thêu dọn quán. Chẳng nhiều nhặn gì, trên mặt chiếc bàn cũ kỹ là vài chiếc chén sành, mấy quả chuối chín, tích nước chè xanh ủ trong giỏ mây và ít lạc rang giòn tan gói trong giấy báo. Rồi mùa nào thức ấy, thi thoảng trên mặt bàn có bó sen tươi nếu đang mùa sen, chùm nhãn ngọt nếu đang mùa nhãn. Cũng có khi là vài trái thị vàng ươm hay những trái hồng chín đỏ rực. Bà Thêu chẳng nhờ nhưng ông và Được cứ giúp như một thói quen không thể bỏ.

Khách lạ cứ ngỡ ông Được và bà Thêu là một gia đình. Khách quen thì trêu ông sao không đón bà Thêu về, già rồi chẳng được bao nhiêu năm nữa mà cứ dùng dằng mãi. Ông chỉ cười gượng. Tiếng cười nhạt nhẽo rơi xuống lòng sông, bị mái chèo khua tan rồi mất hút. Được còn nhỏ, câu chuyện trên những chuyến đò mỗi ngày vào tai nọ, ra tai kia, có nhớ chăng là những trái thị thơm đựng trong chiếc túi lưới xinh xinh bà Thêu cho, nắm lạc rang giòn tan, bùi bùi trong miệng, hoặc là ngụm nước chè xanh chan chát mà chẳng hiểu sao người lớn thích uống thế.

Ông cũng thích uống nước chè bà Thêu hãm. Ngày nào ông cũng là người mở hàng sớm nhất cho bà bằng chén nước chè xanh còn bốc khói nóng hổi. Chè bà trồng làm hàng rào, có những cây cao quá đầu người phải bắc ghế mới hái được. Nước pha chè là nước mưa hứng trong chum, cho vào ấm nhôm đun sôi bằng củi. Khách khen chén nước chè của bà Thêu có màu xanh như ngọc bích, hương thơm thanh mát như sương sớm đọng trên búp lá. Ông vừa uống nước, vừa nhìn xa xôi bảo chẳng ai hãm chè xanh ngon được như bà Thêu. Nước chè sóng sánh, uống vào chát mà ngọt hậu, tỉnh cả người.

Nhớ ngày trai trẻ, ông cày cả buổi sáng mệt tưởng như không lê nổi chân, chỉ cần uống một tích chè xanh bà hãm là đổi trâu cày băng băng thêm vài sào ruộng nữa. Bà Thêu im lặng. Quán nước thông thốc gió thổi bạt cả lời của bà. Chuyện cũ qua rồi, ông nhắc lại làm gì, đến tai con trai ông lại không hay. Được nhặt lá đa làm con trâu, ngước lên định khoe ông giật mình vấp phải mắt ông loang loáng nước mà ngơ ngác. Nghe bà Thêu nhắc đến chú, sợ hãi nhìn về phía con đò buộc dưới bến chỗ gốc đa, tưởng như chú đang bước từ phía ấy lên, khuôn mặt đỏ bừng tức giận.

Minh họa: Ngô Xuân Khôi

Được ở với ông từ lúc còn ẵm ngửa. Bố mẹ đi vớt củi trôi sông, gặp lũ cuốn không tìm thấy xác. Người ta bảo sảy cha còn chú, chú thím phân bua mình nghèo túng, lại cũng còn nuôi con nhỏ không thể nuôi thêm Được nên ông nội đón Được về nuôi. Ông làm nghề chèo đò, gửi Được ở nhờ hàng xóm nhưng Được cứ a ả khóc không ai dỗ được, ông đành lót áo làm chăn đặt Được nằm dưới đò.

Chẳng biết đò dập dềnh trôi, tiếng khách trò chuyện hay linh cảm của một đứa bé biết hồn bố mẹ cũng đang lênh đênh dưới lòng sông mà Được không khóc nữa, tròn xoe mắt nhìn trời, nhìn khách đi đò lên xuống. Mấy bác, mấy cô đang nuôi con nhỏ, hàng ngày chở rau dưa qua sông bán rồi mua các thức bên kia sông về bán lại thương Được, cho Được bú những giọt sữa thừa. Vậy mà Được cũng lớn lên, phổng phao và ngoan ngoãn.

Con nhà nghèo, côi cút, bé tí đã biết quét lá về đun, thổi nồi cơm, đun ấm nước. Lớn thêm tí nữa những hôm ông ốm nằm ở nhà, nghe khách gọi "đò ơi..." từ bên phía quán nước vọng lại đã biết chèo đò sang đón. Bà Thêu biết ông ốm, gửi cho ông mấy quả trứng gà, dặn Được nấu cháo trứng, hái thêm nắm lá tía tô bỏ vào cháo ông ăn nhanh khỏe. Ngày nào bà cũng hỏi thăm ông đã đỡ hơn tí nào chưa, đã ngồi dậy được chưa, bữa ăn được lưng bát cháo không nhưng khi Được nói bà ngồi lên đò cháu chở bà sang thăm ông rồi lại chở bà về thì bà từ chối. Được tò mò hỏi bà sợ chú cháu à? Bà chỉ cười buồn rồi lắc đầu.

Được nghĩ bà sợ chú thật. Chỉ là bà lớn rồi, xấu hổ nên không dám nói. Một năm nào đấy chưa xa lắm, Được vẫn còn nhớ, ông bị cảm nằm mấy ngày liền không dậy được. Được sang gọi chú thím, chú thím bảo cứ về nấu cháo cho ông ăn khắc khỏi, người quê toàn thế, làm gì phải quýnh lên. Chú thím còn bận tối mắt kiếm ăn, ông nuôi mày từ bé thì mày phải chăm lại ông lúc ốm đau chứ. Được chèo đò sang quán tìm bà Thêu. Chẳng kịp đội nón, bà tất tả xuống đò theo Được.

Ông đang ngồi xông nồi nước lá bà đun, nồi cháo trên bếp gần sôi thì chú tới. Chẳng biết chú nghe ai nói xông huỳnh huỵch vào nhà, chỉ thẳng tay đuổi bà Thêu. Bà đã bỏ bố tôi, bước chân đi khỏi cái nhà này một lần thì làm gì có quyền được trở lại. Nhà tôi không tiếp. Bà mà còn đeo bám bố tôi, cẩn thận tôi sang phá cái quán. Nồi cháo sôi trào làm bếp rạ tắt ngúm, khói xộc lên cay xè mắt. Ông tung chăn ra định chạy theo bà mà không gượng dậy nổi. Chẳng biết mồ hôi chảy ướt mặt ông, chảy vào làm mắt ông mà Được thấy miệng ông méo xệch cả đi. Chú bưng nồi nước xông hất ra ngõ rồi nhỏ toẹt một bãi nước bọt sau khi buông lời sắc hơn con dao bổ cau của bà Thêu:

- Già rồi còn định về để chia lại mảnh đất hay gì. Cả ông nữa, ông mà lằng nhằng với bà ấy thì không bố con gì hết. Đúng là mồ côi cha ăn cơm với cá, mồ côi mẹ liếm lá dọc đàng...

Ông ho. Tiếng ho như xé phổi. Được ôm lấy ông, sợ ông như loài chim mà ông hay kể, ho giữa cánh đồng trong những đêm trăng thanh vắng đến giọt máu cuối cùng rồi chết khô.

Từ ngày hôm ấy, thi thoảng chú thím lại sai thằng cò út mang đồ sang cho ông, lúc thì khúc đầu cá nấu dưa, khi thì mấy miếng thịt gà thịt vịt. Gọi là thịt nhưng là dăm miếng cổ, cánh, đầu, chân. Thằng cò nhắc đi nhắc lại bố nó dặn mang sang cho ông nhắm rượu. Chú thím không biết ông đã rụng mấy chiếc răng, chỉ ăn cơm nát, ngụm canh là xong bữa. Ông sống bằng nước chè xanh, lắm khi Được thầm nghĩ khéo ông bị đứt tay, chảy ra không phải là máu mà là nước chè xanh chan chát. Được không biết nữa. Cũng như việc Được không hiểu tại sao nhà chú thím chỉ cách nhà ông có một đoạn ngắn nhưng hôm nào thằng cò cũng phải ôm chiếc rổ đựng đồ ăn có che tấm lá khoai nước thật to ở bên trên cứ phải đi vòng một đoạn xa, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, nói không ra hơi. Được chẳng dám hỏi nó, nó to hơn Được, không vừa ý là nó túm tóc Được giật ngược lại, đau điếng.

Từ hôm ấy, bà Thêu không bước chân qua sông một lần nào nữa. Bà ngồi trong quán lá, lặng im và mỗi ngày một quắt queo, già đi như những cành đa khô. Chỉ có nước chè xanh bà hãm vẫn cứ xanh ngát và chát thơm.

Mãi đến khi bà Thêu mất, Được mới biết chuyện của ông và bà. Bà Thêu là vợ trước của ông, cưới nhau trước ngày ông lên đường nhập ngũ. Chẳng biết vì lý do nhầm lẫn như thế nào mà một năm sau, ông có giấy báo tử. Bà Thêu nén đau thương, mất mát, nén cả sự cô đơn của một người phụ nữ còn son trẻ để chăm sóc bố mẹ chồng, hơn cả khối cô con gái nhà khác trong làng. Tận đến khi bố mẹ chồng già yếu, muốn bà có chỗ nương tựa trước khi nhắm mắt xuôi tay bèn đứng ra gả con dâu cho một người đàn ông hiền lành, thật thà cũng là chỗ quen biết với ông bà ở làng bên cùng lời dặn dò sau này ông bà khuất núi, cái nhà này là của để dành ông bà tặng lại bà Thêu.

Bà cưới chồng được mấy tháng thì ông bà nội cố lần lượt qua đời, bà vẫn thường xuyên chạy qua chạy lại nhà cũ hương khói. Một năm sau thì ông trở về. Ván đã đóng thuyền, có thương đến đâu thì cũng đành nuốt ngược lại vào bụng. Sợi duyên đã đứt lìa, làm sao nối lại được. Bà trao lại cho ông chiếc chìa khóa nhà cũ, thắp những nén nhang báo cho bố mẹ chồng biết con trai hai người đã trở về rồi cắp nón qua sông. Ông cũng lấy vợ, sinh con.

Chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra, người chồng sau của bà lên đường nhập ngũ rồi không về. Chỉ một nắm xương tàn về nằm lại giữa mảnh đất quê cũng không tìm được. Bà nội mất sau khi sinh chú, dân làng cứ ngỡ ông nội và bà Thêu sẽ lại về với nhau. Nhưng bà ở vậy, dành hết năm tháng đi tìm hài cốt của chồng cho đến khi gối mỏi, mắt mờ không thể đi nổi nữa. Ông cũng gà trống nuôi con từ lúc con còn đỏ hỏn, đêm khát sữa khóc rạc cả người. Về già lại nuôi đứa cháu cút côi lớn lên nhờ giọt sữa người ta thương tình san sẻ. Nghe tiếng kèn đám ma bà Thêu bên kia sông vọng sang, Được thấy khuôn mặt chú giãn ra nhẹ nhõm.

Bà Thêu mất, cái quán lá người khác dọn hàng ra bán. Vẫn những thức ấy nhưng ông không uống chè xanh nữa, cũng chẳng vào quán ngồi. Rồi ông đổ bệnh. Chú thím bảo chạy chữa cho ông tốn kém lắm, bán cả mảnh đất, ngôi nhà ông cháu Được đang ở cũng chẳng đủ. Ông nuôi Được từ bé, giờ ông ốm Được phải có trách nhiệm. Được ngơ ngác. Được biết làm gì ra nhiều tiền cho ông đi chữa bệnh. Thím thậm thụt bảo nhỏ Được chỉ cần đi lấy chồng ngoại quốc, Được vừa đổi đời, vừa có món tiền kha khá cho ông chữa bệnh.

Nhưng Được không muốn xa ông. Thím nguýt. Ở lại thì ông cũng không sống được, tiền đâu mà chữa. Lấy chồng giàu, có tiền, thích lúc nào về thăm chẳng được, còn hơn là âm dương cách biệt. Người làng kéo tay Được bảo sắp mở đường qua nhà, đất đang tăng giá vùn vụt, đừng nghe chú thím lừa phỉnh. Miếng đất của ông đã cắt chia cho chú thím phần nhiều, chỉ còn lại mảnh bé bé cho bố mẹ Được. Bố mẹ Được chết rồi nên sau này là phần của Được. Thím chống nạnh xỉa xói người làng, tru tréo họ là lũ thất nhân chia rẽ máu mủ, không để cháu cứu ông nội. Chờ bán được đất thì cha già đã xanh cỏ. Nghe những lời nanh nọc ấy, ông lịm dần, không nói được nữa.

Người ta bảo bệnh của ông bây giờ chỉ bệnh viện lớn may ra mới chữa được. Được gật đầu với sự mối mai của người bạn thím. Chú thím nhận số tiền gả bán Được, quên cả dặn dò Được những lời mà người ta thường dặn con gái, cháu gái khi về nhà chồng. Được qua sông. Mà nào có phải chỉ sang sông, Được còn qua đèo, qua suối, đến một nơi không có sông, chẳng có đò, không tìm đâu ra được tích chè xanh thơm khói. Ở đấy chỉ có thứ tiếng nói xa lạ, những ánh mắt soi mói nhìn Được như nhìn một món hàng và những trận đòn thừa sống thiếu chết.

Ngày Được sang sông, chú thím thuê xe đưa ông lên viện. Ánh mắt vô hồn của ông trong phút chốc như lóe lên rồi từ đuôi mắt răn reo, giọt nước mắt đục ngầu lăn xuống gò má hóp lại teo tóp. Được cũng đánh rơi giọt nước mắt lúc đò ra đến giữa dòng. Ráng chiều nhuộm lòng sông thành màu cam, hắt ngược lên vầng trăng mọc sớm trên đỉnh trời, cong và mảnh như một nét bút lông run rẩy nguệch lên. Được từ biệt ông, bến đò, vầng trăng, từ biệt nơi bố mẹ nằm lại, từ biệt vùng ánh sáng dẫu không rực rỡ nhưng vẫn mang đến cho Được những ấm áp, yêu thương để bước vào vùng tối nhơ nhớp không có cách nào thoát ra được. Những tháng ngày bị vây thít, ngột ngạt trong vùng tối ấy, kỷ niệm ấu thơ là đốm lửa duy nhất kéo Được dậy, nhen trong Được ý nghĩ nhất định phải sống để trở về.

Từ đỉnh trời, hình như trăng đang dần dần hạ xuống. Trăng biết Được về nên rót ánh sáng hòa vào lòng sông để an ủi Được đấy chăng. Sao Được thấy màu trăng rơi xuống hệt như màu nước chè xanh rót ra từ chiếc tích hãm chè của bà Thêu. Được ngửa cổ, uống tràn hồn mình ánh trăng ấy. Thấy những vết thương từ gan ruột đến những vết bầm tím trên da thịt như dịu đi. Được trào nước mắt. Nước mắt cũng xanh ngan ngát và thanh thanh, chát chát. Nước mắt hay ánh trăng tràn trề trên khuôn mặt Được mà lạnh thế.

Bà chủ nhà hàng cũng là người Việt. Chẳng biết vì ở lâu, tiếp xúc với nhiều người hay muốn thể hiện mình là người sành sỏi, lăn lộn nhiều năm để không ai dám bắt nạt mình mà bà nói giọng lơ lớ. Bà hay cười, gặp ai cũng đon đả, một tiếng dạ, hai tiếng vâng. Nhưng đừng nghĩ bà nương tay với những đứa con gái đồng hương bị lừa sang đây.

Bà ác hơn cả những thằng đầu gấu bà thuê về để kiểm soát những đứa con gái mang lại tiền bạc cho bà bằng chính thân xác của chúng. Không tiếp khách, đánh cho đến khi nào chịu tiếp khách thì thôi. Bà bỏ tiền ra mua thì thành hàng hóa của bà, thanh cao gì mà muốn hay không muốn. Mệt muốn nghỉ sao? Thân trâu thân ngựa phải cố hết sức cày trả nợ cho chủ chứ có phải tiểu thư khuê các đâu mà nay than mệt, mai xin ốm. Đến ngày không được sạch sẽ? Nhét bông vào mà tiếp khách. Sao chẳng thấy ai chê tiền sạch hay không sạch. Máu lằn trên da trộn với nước muối khô lại thành vệt trắng xóa, tanh mặn.

Đã có những người định bỏ trốn nhưng bị phát hiện. Chờ đợi họ là những hình phạt tàn khốc đến mức họ ước mình có thể chết ngay được để không phải dằn vặt, đau đớn. Có đứa con gái không chịu nổi nên tự tử nhưng không thành. Nó phải chịu sự dày vò của khách làng chơi tới chết. Nó chết mà mắt mở trừng trừng không khép lại được. Được vuốt mắt cho nó, Được khẽ bảo thôi em ạ, giờ em tự do rồi, bay lên tìm về với mẹ đi em.

Ngột ngạt quá. Những âm thanh líu ríu như khoan vào tai Được. Khuông mặt của thím lúc kề sát bên Được, lúc trôi ra xa thành một chấm đen không rõ mặt mũi, hình hài. Thím chắp tay lạy như tế sao, cặp môi mỏng khắc nghiệt mở ra rồi khép lại theo những lời rì rầm dấp dính vào nhau thành một chuỗi. Chuỗi lời rầm rì mắc vào nhau thành sợi xích muốn níu Được ở lại. Được vùng vẫy. Cây đa chìa cành cho Được níu lấy, thoát ra.

Được cũng về với ông rồi. Những trận đòn, những cơ cực, sự cầm tù, giam hãm không thể nào trói buộc được khát khao trở lại quê nhà trong Được. Không biết bệnh tình của ông có được chữa khỏi hay chưa. Chắc ông mong Được lắm. Nhưng giây phút gần đặt chân đến biên giới, Được đã đẩy con Mây cho nó được trở về, còn Được quay lại đánh lạc hướng tay chân của mụ chủ đang đuổi theo. Con Mây đêm nào cũng ôm Được khóc vì nhớ con. Con nó còn chưa dứt sữa, nó đứt ruột gửi con cho mẹ già để ra thành phố kiếm tiền gửi về nuôi mẹ, nuôi con, ai ngờ bị lừa bán. Được chạy qua những bụi gai. Bàn chân Được vấp đá tóe máu. Được lao mình xuống sông. Được thoát khỏi bàn tay của mụ chủ chứa rồi. Dòng sông nơi biên giới đưa Được trở về với bờ bãi quê hương, không còn bơ vơ, lưu lạc nơi xứ người. Được cũng thấy Mây được các anh Công an Việt Nam giải cứu. Chắc Mây sẽ sớm được về với đứa con thơ và người mẹ già. Mây nhìn thấy Được lao xuống. Nước mắt xót thương của Mây giúp Được trở nên nhẹ bẫng, thanh khiết.

Âm thanh líu ríu quyện với làn khói mang thứ mùi hăng hắc, trầm trầm thành một khối sền sệt lại lôi Được đi. Người đàn bà phốp pháp nhắm nghiền mắt, chỉ tay vào mặt thím cất lên thứ giọng the thé, uy quyền. Phải lập bàn thờ cúng cho đàng hoàng. Người chết trẻ, lại chết oan uổng là linh thiêng lắm. Đứa cháu nhà anh trai chồng này hợp tuổi với hai vợ chồng. Cứ thành tâm thờ cúng sẽ được ban lộc, làm nên ăn ra. Được chẳng biết mình ở đâu nữa. Mùi đất thân thuộc bảo Được đây từng là mái nhà của ông cháu Được. Nhưng xa lạ quá. Mái nhà của ông cháu Được đâu rồi. Chỉ thấy những âm thanh xập xình, những ánh đèn nhấp nháy. Những sợi dây vô hình bằng nhang khói, bằng lời cầu khấn hút Được lại, bắt Được chôn chân nơi căn phòng nhờ nhờ sáng, đậm đặc những mưu cầu, toan tính, ước muốn.

Một ánh trăng lọt qua khe cửa, đưa Được trở về bến sông.

Trăng sà xuống lòng sông. Màu trăng ngọt như sữa. Bà Thêu bước ra từ trăng. Bà rót nước chè xanh vào chiếc khăn, lau những vết xước trên mặt Được. Da Được thơm hương chè thanh lành. Bà rót nước chè cho Được uống. Ngày bé chỉ thấy nước chè xanh chát xít, lớn lên trải qua bao điều cay đắng, tủi hồ, Được uống một ngụm nước chè được kết tinh từ ruộng đất, từ dòng nước quê hương sao thấy ngọt lành, thơm thảo. Ruột gan Được dịu lại. Những vết thương chồng chất như cũng lành hẳn, thôi tấy buốt. Đã nghe rõ tiếng mái chèo rẽ dòng trăng mà tới. Ông kìa. Khuôn mặt ông hiền từ, đôi môi ông hé nụ cười đón Được. Mắt Được nhòe đi. Không chờ đò cập bến, Được lội ào xuống nước bước tới. Nước sông mát lành, dịu dàng vỗ về Được. Bà Thêu cũng lên đò. Con đò lướt giữa dòng trăng mênh mông. Trăng treo trên mũi đò, vằng vặc, lung linh.

Được nằm xuống, khép mắt ngủ giữa bồng bềnh sóng nước. Trăng sóng sánh vuốt lên tóc, hòa vào lời ông kể chuyện, hòa vào lời bà Thêu ru Được khe khẽ.

Phía chân trời, trăng mở lòng ôm trọn con đò mỏng mảnh...