Bệnh đậu mùa khỉ và những điều cần biết

Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế (Ảnh: Internet)

PV: Thưa bác sĩ, bệnh ĐMK là gì, lây truyền qua đường nào?

BS CKII Huỳnh Hữu Dũng: ĐMK là bệnh truyền nhiễm do virút ĐMK, họ hàng của virút đậu mùa – vốn đã bị xóa sổ vào những năm 1980. Bệnh có tên ĐMK vì phát hiện đầu tiên ở đàn khỉ được bắt giữ cho mục đích nghiên cứu năm 1958. Trường hợp bệnh ghi nhận ở người vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Công Gô, kể từ đó, bệnh ĐMK ở người lưu hành ở khu vực Trung Phi và Tây Phi.

Tháng 5/2022, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông báo ghi nhận ca bệnh tại một số khu vực của châu Âu (chùm ca bệnh đầu tiên ghi nhận tại Anh). Đây là lần đầu tiên ghi nhận ổ dịch tại các nước ngoài khu vực châu Phi. Trong đợt dịch bệnh này, chủ yếu các ca bệnh được báo cáo là nam giới, họ là đồng giới nam, lưỡng giới (99% xảy ra tại Anh, Tây Ban Nha, Mỹ, Canada). Ngoài ra, cũng ghi nhận sự gia tăng số lượng ca bệnh tại các quốc gia khu vực Tây, Trung Phi.

Ngày 23/7/2022, WHO công bố đợt bùng phát dịch ĐMK hiện nay đáp ứng các tiêu chí đánh giá tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế theo Điều lệ Y tế quốc tế; còn nhiều thông tin về bệnh cần được nghiên cứu và tìm hiểu thêm, đặc biệt là về phương thức lây truyền của virút.

ĐMK lây truyền từ động vật sang người, lây truyền từ người sang người qua tiếp xúc gần, lây qua vết thương hở, dịch cơ thể, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Sự lây truyền có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc khi tiếp xúc gần trong và sau khi sinh.

PV: Bác sĩ có thể cho biết về triệu chứng, dấu hiệu nhận biết bệnh ĐMK?

BS CKII Huỳnh Hữu Dũng: Tại Hướng dẫn ban hành kèm theo Quyết định 2265/QĐ-BYT năm 2022 có nêu rõ về dấu hiệu nhận biết bệnh ĐMK như sau:

- Có phát ban cấp tính dạng mụn nước hoặc mụn mủ và không giải thích được bằng các bệnh phát ban phổ biến khác (thủy đậu, herpes, sởi, nhiễm trùng da do vi khuẩn, lậu, giang mai...).

- Có một hoặc nhiều triệu chứng sau: Đau đầu, sốt (>38,5°C), nổi hạch (sưng hạch bạch huyết), đau cơ, đau lưng, đau nhức cơ thể, đau lưng, mệt mỏi.

- Có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ sau: Trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có tiếp xúc với trường hợp bệnh xác định hoặc trường hợp bệnh nghi ngờ, thông qua tiếp xúc vật lý trực tiếp với da hoặc tổn thương da (gồm cả quan hệ tình dục) hoặc tiếp xúc với các vật dụng bị ô nhiễm như quần áo, giường, đồ dùng cá nhân của người bệnh; trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng, có quan hệ với nhiều bạn tình.

Thời gian ủ bệnh thường từ 6-13 ngày nhưng có thể dao động từ 5-21 ngày.

PV: Xin bác sĩ cho biết cách phân biệt giữa bệnh ĐMK và bệnh thủy đậu?

BS CKII Huỳnh Hữu Dũng: Người dân không nên hoang mang, lo lắng mà cần phân biệt giữa bệnh ĐMK và thủy đậu vì đây là 2 bệnh khác nhau. Biểu hiện triệu chứng ĐMK có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh nhưng tương tự như bệnh thủy đậu, các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu môn. Tuy nhiên, bệnh ĐMK có một đặc điểm nổi bật là hay gặp tổn thương da toàn thân và có hạch to.

Theo WHO, tỷ lệ tử vong khi mắc bệnh ĐMK theo thống kê trước đây dao động từ 0-11% nói chung và cao hơn ở trẻ nhỏ. Theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Hoa Kỳ, tỷ lệ tử vong của bệnh ĐMK liên quan đến nhóm virút ĐMK nhánh Tây Phi là 1% và cao hơn ở những người bị suy giảm miễn dịch.

PV: Bác sĩ có những khuyến cáo gì về biện pháp phòng, chống dịch bệnh ĐMK?

BS CKII Huỳnh Hữu Dũng: Để chủ động phòng, chống dịch bệnh ĐMK, người dân cần che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải, khăn tay, khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay. Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời; đồng thời, cần chủ động cách ly, tránh quan hệ tình dục; tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh ĐMK, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trong trường hợp nơi ở, nơi làm việc có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử trí kịp thời, không tự ý điều trị.

PV: Xin cảm ơn bác sĩ!

Theo báo cáo của Viện Pasteur TP.HCM, ngày 23/9/2023, thành phố ghi nhận một trường hợp dương tính với bệnh ĐMK. Bệnh nhân là nam, 25 tuổi, thường trú tại xã Xuân Trường, huyện Xuân Lộc, Đồng Nai, đang tạm trú tại quận Vò Vấp, TP.HCM.

Trong 1 tuần gần đây, bệnh nhân có tiếp xúc với bạn gái tạm trú tại TP.Tân Uyên, tỉnh Bình Dương. Hiện người bạn gái này đang có các triệu chứng của bệnh ĐMK (phát ban dạng mụn mủ). Cả hai bệnh nhân không ghi nhận đi nước ngoài hoặc tiếp xúc với người nước ngoài trong vòng 21 ngày kể từ ngày dương tính với bệnh ĐMK. Đến ngày 01/10/2023, TP.HCM ghi nhận 4 trường hợp mắc đậu mùa khỉ trong tổng số 5 trường hợp của cả nước.

Huỳnh Hương (thực hiện)