Bệnh gan nhiễm mỡ hay gặp nhưng nguy hiểm

Gan nhiễm mỡ là tình trạng hay gặp, nhất là ở người trong độ tuổi trung niên hoặc thừa cân, béo phì. Gan nhiễm mỡ diễn tiến âm thầm gây những hậu quả nghiêm trọng nếu không được theo dõi và can thiệp kịp thời.

Gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa là gì?

Gan nhiễm mỡ không do rượu, hiện nay được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa (MASLD – metabolic dysfunction–associated steatotic liver disease). Đây là tình trạng mỡ tích tụ quá mức trong tế bào gan, liên quan chặt chẽ đến các rối loạn chuyển hóa như béo phì, đái tháo đường typ 2, rối loạn mỡ máu và kháng insulin.

Theo thống kê, MASLD hiện gặp ở khoảng 30% dân số thế giới, 65% bệnh nhân đái tháo đường type 2 và lên tới 75% người béo phì. Tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng, song hành với "đại dịch béo phì" và lối sống ít vận động đang lan rộng ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Vì sao gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa lại nguy hiểm?

Điều đáng lo ngại là gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa không chỉ là bệnh của riêng gan. Phần lớn người bệnh đồng thời có ít nhất một yếu tố nguy cơ tim mạch như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu hoặc đái tháo đường. Chính vì vậy, bệnh làm gia tăng nguy cơ biến chứng tim mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Quan trọng hơn, gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan, suy gan và ung thư gan. Nhiều nghiên cứu dự báo rằng trong tương lai không xa, xơ gan và ung thư gan do gan nhiễm mỡ liên quan rối loạn chuyển hóa sẽ trở thành nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ghép gan, vượt qua cả viêm gan virus.

Gan nhiễm mỡ kéo dài có thể dẫn đến xơ gan

Các giai đoạn tiến triển của gan nhiễm mỡ

Khi mới bắt đầu, tình trạng gan nhiễm mỡ thường không ảnh hưởng gì đến sức khỏe vì vậy bệnh nhân thường không biết mình mắc bệnh và không được điều trị sớm. Tuy nhiên, gan nhiễm mỡ có nguy hiểm không còn tùy thuộc vào mức độ nhiễm mỡ tại thời điểm phát hiện bệnh và điều trị có đúng và kịp thời không.

Gan nhiễm mỡ cấp độ 1: tỷ lệ mỡ chiếm 5 - 10% trên tổng trọng lượng của gan, đây là giai đoạn đầu của bệnh vì vậy các dấu hiệu thường rất nhẹ và không gây nguy hiểm tới sức khỏe. Việc cần làm là thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường vận động và tuân thủ theo phương pháp điều trị của bác sĩ.

Gan nhiễm mỡ cấp độ 2: tỉ lệ mỡ ở cấp độ 2 đã lên đến 10 - 25% trọng lượng của gan. Lúc này, mỡ đã lan rộng ra các mô gan và cơ hoành, tuy vẫn chưa gây nguy hiểm lớn đến sức khỏe nhưng nếu không được điều trị kịp thời thì gan nhiễm mỡ cấp độ 2 có thể tiến triển thành độ 3.

Gan nhiễm mỡ cấp độ 3: là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm mỡ ở gan và là giai đoạn nguy hiểm nhất, rất khó điều trị và phục hồi, thậm chí có thể tử vong hoặc tăng các biến chứng về gan như xơ gan, ung thư gan.

Sàng lọc gan nhiễm mỡ như thế nào?

Do gan nhiễm mỡ thường không gây triệu chứng rõ ràng, nhiều người chỉ được phát hiện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn. Vì vậy, bác sĩ khuyến cáo cần chủ động sàng lọc ở các đối tượng nguy cơ cao, bao gồm người thừa cân, béo phì, đái tháo đường typ 2, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, ít vận động hoặc có tăng men gan không rõ nguyên nhân.

Với một số trường hợp, người bệnh có thể gặp phải triệu chứng như: Luôn cảm thấy thiếu năng lượng, mệt mỏi. Cảm thấy đau tức ở hạ sườn phải. Khó tiêu, đầy bụng, chán ăn. Vàng da nhẹ (ít gặp).

Các xét nghiệm thường được sử dụng gồm xét nghiệm men gan (AST, ALT) và siêu âm ổ bụng. Ngoài siêu âm thông thường, siêu âm đàn hồi gan (FibroScan) giúp đánh giá mức độ xơ hóa gan chính xác hơn. Trong một số trường hợp, sinh thiết gan vẫn là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán xác định. Bên cạnh đó, các chỉ số không xâm lấn như FIB-4, ELF test cũng ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong phân tầng nguy cơ và tiên lượng bệnh.

Lời khuyên thầy thuốc

Mục tiêu điều trị là ngăn chặn bệnh tiến triển thành suy gan, ung thư gan và giúp gan phục hồi tối đa. Nền tảng quan trọng nhất vẫn là thay đổi lối sống: ăn uống lành mạnh, tăng cường vận động và giảm cân.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, giảm 5–10% trọng lượng cơ thể có thể làm giảm đáng kể mỡ gan, giảm viêm và thậm chí đảo ngược xơ hóa ở giai đoạn sớm. Với người béo phì nặng, phẫu thuật điều trị béo phì mang lại hiệu quả rõ rệt.

Gan nhiễm mỡ rất phổ biến nhưng không hề lành tính. Việc phát hiện sớm, theo dõi đều đặn và điều trị đúng cách sẽ quyết định khả năng phục hồi của gan và bảo vệ sức khỏe lâu dài.

BS Nguyễn Quang