Bi kịch của người chuyển giới ở Colombia

1. Mãi đến khi tròn 15 tuổi, Tatiana mới hiểu mặc dù mang hình hài của một thiếu nữ nhưng trong thâm tâm, cô cứ nghĩ mình là… con trai! Danna Cuellar, học cùng lớp với Tatiana kể: “Tatiana chỉ thích chơi những môn cần đến thể lực như bóng đá, khúc côn cầu, đua xe đạp địa hình… Điều đặc biệt là bạn ấy lại rất thích những cô gái đẹp và không ít lần bạn ấy buông lời tán tỉnh họ như trai tán gái nên không ít người tìm cách tránh xa…”.

Rodríguez và vợ tại tiệm ăn của mình. Ảnh nhỏ: Văn bản cảnh báo của FARC lưu trong điện thoại Rodríguez.

Năm 21 tuổi, khi nói chuyện vói với trang tin Insight Crime, chuyên điều tra về những tội ác ở Mỹ Latin, Tatiana cho biết: “Sau khi thăm khám, làm các xét nghiệm phức tạp, bác sĩ ở Bệnh viện Caquetá giải thích cho tôi rằng mặc dù tôi có ngực, có bộ phận sinh dục nữ, có tử cung, vòi trứng, buồng trứng nhưng tất cả đều không phát triển như người cùng giới vì lượng nội tiết tố nam Testoteron trong cơ thể tôi rất cao. Vì vậy, bác sĩ kết luận tôi là đàn ông trong cái vỏ đàn bà”.

Vẫn theo gợi ý của bác sĩ, Tatiana quyết tâm chuyển giới nhưng chi phí cho việc này là 25.000 USD nên cô xin lái máy cày cho một nông trại vì họ trả lương cao. Mong ước của Tatiana là sau vài năm tích lũy, cô sẽ thực hiện thành công giấc mơ “thay hình đổi dạng”. Cô nói: “Cứ nghĩ đến cái ngày tôi chỉ mặc quần áo nam giới, bộ phận sinh dục của tôi cũng là nam giới thì tôi lại không ngủ được. Mặc dù có nhiều ý kiến - cả khuyên can lẫn chê bai, dè bỉu, tôi vẫn giữ nguyên ý định của mình. Tôi muốn sống thật với con người tôi chứ không sống bằng hình hài người khác”.

Thế nhưng chẳng hiểu sao thông tin về việc Tatiana có ý định chuyển giới lại đến tai các thành viên FARC ở tỉnh Caquetá. Một hôm lúc trời vừa xẩm tối, có 3 người đàn ông đến tìm cô, ra lệnh cho cô đi theo họ. Tatiana nói: “Họ đẩy tôi lên chiếc xe bán tải, đưa tôi đến Milan, một thành phố ở phía nam Caquetá và ngay chiều hôm sau, họ ép tôi phải làm gái mại dâm. Lúc ấy tôi mới biết họ là FARC. Theo giải thích của họ, quan hệ tình dục với đàn ông sẽ giúp tôi lấy lại giới tính thật của mình”.

Từ đó, bình quân mỗi ngày Tatiana phải tiếp 5 đến 6 khách nhưng cô vẫn còn may mắn hơn nhiều người khác. Theo thống kê mới nhất của Bộ Tư Pháp Comlombia, tính từ tháng 1 đến tháng 4/2024, đã có 8 người đồng tính bị FARC giết chết còn năm 2023, con số này là 21 người, chưa kể hàng trăm người bị FARC cắt bỏ bộ phận sinh dục nếu là nữ chuyển sang nam, hoặc nam chuyển sang nữ. Yesenia, 27 tuổi - là phụ nữ sau khi chuyển thành đàn ông rồi lấy tên là Rodríguez đã kể về bi kịch đời mình: “Tôi được các bác sĩ cắt bỏ bộ phận sinh dục nữ rồi tạo hình dương vật bằng một đoạn ruột. Khi tất cả đã ổn thỏa, tôi lấy Mariana Santos làm vợ. Mặc dù không thể có con nhưng chúng tôi sống rất hạnh phúc mà chẳng ngờ tai ương sẽ xảy ra”.

Giữa tháng 6/2023, một nhóm FARC ập vào tiệm ăn nhỏ do vợ chồng Rodríguez làm chủ. Họ bắt anh rồi 3 ngày sau, tại một trạm xá tồi tàn ở San Vicente del Cagúan, một gã y tá FARC đã cắt bỏ dương vật của Rodríguez chỉ với vài mũi thuốc tê. Rodríguez nói: “Họ cho tôi về, vết cắt sau đó nhiễm trùng nghiêm trọng. Vợ tôi phải dùng đến những đồng tiền tiết kiệm cuối cùng để chữa lành cho tôi. Mặc dù vậy nhưng nước tiểu vẫn cứ tự rỉ, tôi phải mặc tã. Khi Olympic Paris diễn ra, tôi tự hỏi tại sao người đồng tính vẫn có quyền thi đấu còn chúng tôi thì bị bức hại?”.

Bây giờ, Rodríguez và Mariana vẫn sống nhờ vào cái quán ăn nhỏ với món bánh burrito truyền thống nhưng thỉnh thoảng, các tay súng FARC vẫn ghé qua để xem anh “có còn ý định phục hồi bộ phận sinh dục nữa hay không”. Điện thoại di động của Rodríguez vẫn lưu giữ một thông điệp do FARC gửi tới: Ngoài những hình phạt dành cho những ai có ý định chuyển giới, FARC còn kèm theo lời hăm dọa: “Chúng tôi sẽ tiến hành thêm nhiều đợt thanh trừng xã hội ở Caquetá”. Trên đường phố, những tờ rơi thỉnh thoảng lại được FARC rải trắng xóa, theo đó “những kẻ đồng tính nam, đồng tính nữ sẽ nằm trong số những mục tiêu quân sự hợp pháp”.

Một phụ nữ chuyển giới thắp nến ở thủ đô Bogotá để tưởng nhớ bạn bè bị FARC sát hại.

2. Kể từ khi FARC ký hiệp ước đình chiến với Chính phủ Colombia hồi năm 2016, trong đó có 41 điều khoản về vấn đề đồng tính mà cụ thể là những người chuyển giới từ 18 tuổi trở lên có quyền thay đổi giới tính hợp pháp của mình trên tất cả các giấy tờ tùy thân, hôn nhân đồng tính được chính thức công nhận, vợ chồng đồng tính được nhận con nuôi, không một tổ chức, cá nhân nào được phân biệt đối xử với người đồng tính…, thì theo đánh giá của những nhà quan sát địa chính trị, nó đã trở thành một trong những văn bản hòa bình toàn diện nhất lịch sử Colombia.

Mặc dù sau đó nhiều chi tiết vẫn chỉ thực hiện nửa vời nhưng các tổ chức bảo vệ nhân quyền ở Mỹ Latinh cho biết khoảng 70% các điều khoản đã được áp dụng. Nó tạo cho người dân Colombia, nhất là những người sống ở những vùng do FARC kiểm soát, dấy lên niềm hy vọng vào sự bình yên nhưng chỉ 3 năm sau, tháng 8/2019, cựu chỉ huy thứ hai của FARC là Iván Márquez tuyên bố sẽ quay trở lại cuộc đấu tranh vũ trang. Márquez lên án Chính phủ Colombia đã không tuân thủ những cam kết của mình trong hiệp định đình chiến mà ngược lại, 667 nhà hoạt động địa phương và 150 cựu du kích FRAC bị quân đội chính phủ giết chết.

Ngay sau tuyên bố của Márquez, ông Iván Duque, Tổng thống Colombia đã ủy quyền cho Bộ Tư lệnh chiến dịch liên hợp đặc biệt mở những cuộc tấn công vào các căn cứ của FRAC do Márquez kiểm soát. Đến đầu năm 2021, Chính phủ Colombia cho biết đã tiêu diệt 1.500 tay súng FARC nhưng hiện tại, FARC dưới sự chỉ huy của Márquez vẫn còn khoảng 2.500 người.

Cũng kể từ đó, ngoài việc thực hiện chiến tranh tiêu hao qua những cuộc tập kích bất ngờ vào những đồn bót nhỏ lẻ của quân chính phủ, FARC chuyển sang hình thức khủng bố người dân nhằm ngăn chặn sự cộng tác của họ với cảnh sát và quân đội. Đối tượng đầu tiên mà FARC nhắm đến là người đồng tính và người chuyển giới. Mệnh lệnh của FARC nêu ra với họ gồm: 1 là vĩnh viễn đi khỏi nơi cư trú, 2 là chấm dứt việc đồng tính và 3 là không phẫu thuật chuyển giới.

Bà Cespedes, 51 tuổi, chủ một tiệm uốn tóc ở Caquetá nói với Insight Crime: “Chính phủ hầu như chẳng làm gì để ngăn chặn. Lúc nào cũng có 1 tay súng FARC ở trong nhà tôi để cấm tôi không được tiếp khách hàng nữ. Họ cho rằng những khách hàng nữ đến chỗ tôi làm tóc đều là người đồng tính như tôi. Họ nói sẽ giết tôi nếu tôi không tuân theo lời họ”.

Một đêm, lợi dụng lúc tay súng FARC ngủ say, bà Cespedes bỏ trốn. Thứ duy nhất mà bà mang theo chỉ là con chó nhỏ. Bà nói: “Trước đó tôi đã bị gã này hãm hiếp nhiều lần. Nếu tôi chống cự thì theo lời hắn, đó là “biểu hiện của đồng tính”. Aurora Iglesias, nhà nhà hoạt động bảo vệ quyền đồng tính ở thành phố Florencia, thủ phủ của tỉnh Caquetá nói: “Văn phòng công tố Caquetá thậm chí còn không công nhận những vụ giết người chuyển giới là phụ nữ. Họ ghi lại tất cả các án mạng nhưng vấn đề giới tính không được họ quan tâm”. Marta, cũng là người đồng tính nói tiếp: “Chúng tôi bị giết vì chính con người và bản sắc hữu hình của chúng tôi. Mỗi ngày trôi qua và mỗi khi bình minh xuất hiện, chúng tôi mới biết mình còn sống”.

Vẫn theo Aurora Iglesias, trong những tháng gần đây đã có một sự hoảng loạn tập thể, người đồng tính chẳng ai còn dám ra đường kể cả ban ngày. Bà nói: “Với cộng đồng LGBT, Colombia có lẽ là quốc gia nguy hiểm nhất trong số 9 quốc gia Mỹ Latinh và Caribe. Trước đó, hồi tháng 10/2019, 3 năm sau ngày hiệp ước hòa bình với FARC ký kết, người dân thủ đô Bogotá đã bầu bà Claudia López làm thị trưởng và đó cũng là người đồng tính nữ đầu tiên trong lịch sử Colombia giữ chức vụ này. Ở tỉnh Putumayo, bà Cancimance được bầu làm tỉnh trưởng. Ở tỉnh La Guajira, bà Oriana Zambrano cũng được bầu làm tỉnh trưởng, cả hai đều là đồng tính nữ. Bên cạnh đó, các chương trình truyền hình ngày càng xuất hiện nhiều hơn những gương mặt đồng tính đã khiến giới LGBT vui mừng vì theo suy nghĩ của họ về khía cạnh chính trị, đồng tính mặc nhiên được chính thức thừa nhận…”.

3. Thế nhưng “ngày vui ngắn chẳng tày gang”. Khi FARC tái trỗi dậy hồi tháng 8/2019, họ đối xử với người đồng tính còn ác gấp 10 lần so với lúc trước. Trong 3 tháng cuối năm ấy, ít nhất 15 người LGBT đã bị giết ở các tỉnh Narino, Antioquia và đó chỉ là con số ghi nhận được, còn những người chết mà gia đình họ không nói rõ nguyên nhân thì không thể thống kê bởi lẽ vì nhiều lý do, chủ yếu là tôn giáo, danh dự, tai tiếng… Những gia đình này không dám thừa nhận con em họ là người đồng tính hoặc chuyển giới. Nhiều nhà hoạt động xã hội bảo vệ quyền lợi của người đồng tính phải bỏ về các thành phố lớn như Bogota, Medellin… để tránh bị FARC trả thù. Cha mẹ của học sinh đồng tính Urrego, 16 tuổi, cho biết con họ “đã phải tự tử vì quá sợ hãi trước những lời hăm dọa vô danh nhưng chắc chắn phát xuất từ FARC”. Nó khủng khiếp đến nỗi sự kỳ thị người chuyển giới đang lan tràn ở Colombia trong nhiều lĩnh vực.

Ngày 20/5, Alejandra Monocuco, 21 tuổi, qua đời sau khi xe cứu thương đưa cô đến bệnh viện nhưng bị từ chối chỉ vì cô là người đồng tính, và bị FARC ép làm gái mại dâm. Theo lời “bạn đồng nghiệp” với Monocuco, cô đã phải tiếp 9 khách chỉ trong 2 tiếng đồng hồ. Một bác sĩ giấu tên tiết lộ rằng Monocuco bị “rách hậu môn, thủng trực tràng”, hậu quả của bạo lực tình dục.

“Bạn đồng nghiệp” với Monocuco cho biết: “Riêng tôi mặc dù đã già và khá xấu nhưng ngày nào tôi cũng phải tiếp 2 đến 3 khách, hầu hết đều say xỉn. Tôi rất muốn trốn nhưng chẳng biết phải đi đâu vì không có tiền, không nơi nào cho tôi nương náu nếu họ biết tôi là LGBT vì sợ liên lụy”.Theo tổ chức bảo vệ quyền của người chuyển giới Red Comunitaria Trans, trụ sở tại Bogotá, 6 tháng đầu năm 2024, họ đã ghi nhận 20 trường hợp tương tự như Monocuco nhưng những kẻ thủ ác chưa bao giờ bị trừng phạt dù nhiều người biết rõ chúng.

Hiện tại, Chính phủ Colombia và các cơ quan thực thi pháp luật vẫn đang nỗ lực bảo vệ người đồng tính - ít nhất là qua những lời tuyên bố. Nhưng theo các nhà quan sát địa chính trị, việc này phải đi kèm với điều kiện tất yếu là đánh bại nhóm FARC do Iván Márquez cầm đầu hoặc may mắn hơn, Iván Márquez đồng ý thỏa thuận với chính phủ về việc giải giáp lực lượng của ông ta, và các điều khoản về quyền của người đồng tính được tôn trọng triệt để nhưng xem ra, điều ấy khó như mưa lũ xuất hiện ở sa mạc!

Trước mắt, một số quốc gia đã lên tiếng cảnh báo công dân họ là người đồng tính “nên thận trọng và cân nhắc nếu có ý định đến Colombia để thỏa mãn giới tính của mình”. Helene, đồng tính nữ người Mỹ cho biết trên mạng xã hội, chỉ cần gõ cụm từ “tìm bạn đồng tính nữ ở Colombia” thì trong chớp mắt sẽ nhận được hàng nghìn kết quả của những nhà môi giới với lời bảo đảm “thoải mái, an toàn, sạch sẽ và chi phí phải chăng” nhưng theo cô, những vụ giết người đồng tính ở quốc gia này đã khiến cô và bạn bè LGBT ớn lạnh…

Vũ Cao (Theo Insight Crime)