Bí mật đằng sau khoản cho vay của Trung Quốc với các quốc gia đang phát triển

Điều khoản bí ẩn

Trung Quốc là chủ nợ chính thức lớn nhất thế giới. Ảnh: Getty

Theo Reuters, AidData – một tổ chức nghiên cứu của Mỹ tại Đại học William & Mary – đã biên soạn một bộ tài liệu trong hơn 3 năm nay và công bố báo cáo hôm 31/3, gồm 100 hợp đồng cho vay của Trung Quốc với 24 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Ngoài ra, một số quốc gia trong đó hiện đang gặp rất nhiều khó khăn trong bối cảnh kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề do đại dịch Covid-19.

Theo AidData, các điều khoản cho vay trong các hợp đồng cho vay của Trung Quốc đối với các quốc gia đang phát triển được đánh giá “bí ẩn” một cách lạ thường và bao gồm yêu cầu “bên đi vay phải ưu tiên trả nợ cho các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc trước các chủ nợ khác”.

Trung Quốc hiện là chủ nợ lớn nhất thế giới, chiếm 65% tổng số nợ song phương chính thức trị giá hàng trăm tỷ USD trên khắp các nước từ châu Phi, Đông Âu, Mỹ Latinh và châu Á.

“Trung Quốc là chủ nợ chính thức lớn nhất thế giới, tuy nhiên, chúng tôi vẫn đang thiếu thông tin cơ bản về các điều khoản và điều kiện cho vay của nước này đối với bên đi vay”, theo Anna Gelpern – giáo sư luật tại Đại học Georgetown, Mỹ chia sẻ.

Các nhà nghiên cứu tại AidData, Trung tâm Phát triển Toàn cầu (CGD) có trụ sở tại Washington, Viện Kiel của Đức và Viện Kinh tế Quốc tế Peterson đã so sánh các hợp đồng cho vay của Trung Quốc với các hợp đồng cho vay lớn khác để đưa ra đánh giá có hệ thống đầu tiên về các điều khoản pháp lý của Trung Quốc đối với nước đi vay.

Trong bản báo cáo dài 77 trang, các nhà nghiên cứu của AidData cho biết, sau quá trình phân tích, họ đã phát hiện ra một số điểm bất thường đối với các thỏa thuận mở rộng khi so sánh với các điều khoản “công khai”.

Đáng chú ý, trong thỏa thuận bao gồm các điều khoản bảo mật quy định ngăn bên vay tiết lộ chi tiết về hợp đồng. Ngoài ra, các điều khoản trong hợp đồng cũng có các thỏa thuận về việc những tài sản thế chấp không chính thức sẽ có lợi cho bên cho vay là Trung Quốc hơn các chủ nợ khác. Đồng thời, nước vay tiền sẽ phải đi kèm với điều khoản cam kết không tái cơ cấu tập thể khoản vay từ Trung Quốc và các hợp đồng cũng đi kèm với quyền lợi giúp Trung Quốc có thể hủy bỏ các khoản vay hoặc đẩy nhanh việc trả nợ.

Những khoản nợ khổng lồ

Một cảng biển được thi công tại Djibouti với nguồn kinh phí vay từ Trung Quốc. Ảnh: SCMP.

Ông Scott Morris – thành viên cấp cao tại CGD tham gia cuộc nghiên cứu cho biết, kết quả báo cáo đặt ra câu hỏi về vai trò của Trung Quốc với tư cách là một thành viên trong nhóm các nền kinh tế lớn thế giới G20 đã đồng thuận với một “khuôn khổ chung”.

Cụ thể, cam kết này nhằm giúp các quốc gia nghèo đối phó với áp lực tài chính do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 bằng cách đình chỉ hoặc giảm các khoản nợ của các quốc gia nghèo. Đặc biệt, trong số đó bao gồm 68 quốc gia đang phát triển có các khoản vay lớn từ Trung Quốc.

“Khuôn khổ chung” của G20 kêu gọi đối xử công bằng với tất cả các chủ nợ, bao gồm cả các chủ nợ tư nhân. Ngay sau khi khung chung được đưa ra, Bắc Kinh đã bảy tỏ sự đồng thuận và cam kết sẽ đồng hành cùng chương trình này.

Tuy nhiên, ông Morris cho biết, hầu hết các hợp đồng được kiểm tra đều cấm các quốc gia tái cơ cấu các khoản vay đó theo các điều khoản bình đẳng và hợp tác với các chủ nợ khác.

Ông Morris chia sẻ với Reuters: “Đó là một điều khoản cấm rất đáng lưu ý và nó dường như đi ngược lại với những cam kết mà Trung Quốc đang đưa ra tại G20”. Dù vậy, vị chuyên gia của CGD đưa ra nhận định rằng Trung Quốc có thể sẽ không thực thi những cam kết đó trong các điều khoản của hợp đồng cho vay với các quốc gia đang phát triển.

Ảnh hưởng toàn cầu của Trung Quốc, vốn đã rất mạnh, đang ngày càng mạnh mẽ hơn trong số các nước đang phát triển, nhiều nước hiện đang dựa vào sự giúp đỡ của Bắc Kinh trong việc chống lại đại dịch Covid-19.

Tầm ảnh hưởng của Trung Quốc, vốn đã rất lớn, đang ngày càng trở nên mạnh mẽ hơn đối với các nước đang phát triển. Thậm chí, nhiều quốc gia hiện đang phải dựa phải sự giúp đỡ về tài chính của Bắc Kinh trong việc chống lại đại dịch Covid-19.

Song, những khoản cho vay này cũng khiến cho nhiều quốc gia nghèo hoặc đang phát triển có nguy cơ rơi vào bẫy nợ cao hơn qua hình thức các khoản vay mang mục tiêu chính sách đối ngoại, các sáng kiến ngoại giao, hay hạ tầng kỹ thuật của Trung Quốc.

Theo dữ liệu tiết lộ với Ngân hàng Thế giới, tổng các khoản cho vay của Trung Quốc đối với các quốc gia này đạt 101,7 tỷ USD trong năm 2018. Trong khi đó, tổng khoản tiền Ngân hàng Thế giới cho các quốc gia tương tự vay là 103,7 tỷ USD.

Theo thống kê, có tới 26 trong số 68 nước sở hữu khoản nợ từ Trung Quốc vượt quá 5% GDP của họ và 14 trong số các quốc gia có nợ đối với Trung Quốc tương đương với hơn 10% GDP của họ. Đáng chú ý, Trung Quốc đã cho Djibouti – một quốc gia ở Tây Phí - vay 1,4 tỷ USD, tương đương với hơn 75% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của nước này.

Hương Vũ