Bị nhái thương hiệu, nhiều doanh nghiệp tốn cả chục tỷ đồng để đấu tranh bảo vệ tài sản trí tuệ

Phát biểu tại Diễn đàn “Hoàn thiện chính sách tài sản trí tuệ - Động lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo” diễn ra ngày 26/8, Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm cho biết giá trị thương hiệu có thể chiếm 30% - 50% giá trị doanh nghiệp hoặc cao hơn, nhưng thực tiễn ở Việt Nam đang gióng lên hồi chuông báo động về tình trạng xâm phạm thương hiệu.

Năm 2022, số vụ xâm phạm sở hữu trí tuệ (SHTT) được xử lý là 1.430 vụ, năm 2024 có 1.256 vụ, nhưng chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025 đã có hơn 3.270 vụ, gấp hơn 2 lần so với cả năm 2024.

Cụ thể, lực lượng chức năng đã xử lý vi phạm hành chính hơn khoảng 3.270 vụ liên quan hàng giả và xâm phạm quyền SHTT. Đặc biệt, chỉ trong tháng cao điểm (15/5 – 15/6/2025), có hơn 1.631 vụ hàng giả và xâm phạm quyền SHTT, với trị giá tạm giữ lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Các hình thức xâm phạm phổ biến là đạo nhái bao bì và mẫu mã, giả mạo tên thương mại – đặt tên công ty, cửa hàng gần giống hoặc thêm một số thành tố nhỏ, ký tự để tránh bị coi là trùng hoàn toàn.

Một hành vi khác là làm giả kiểu dáng và nhãn hiệu, có doanh nghiệp còn “nhanh tay” đăng ký nhãn hiệu của doanh nghiệp khác khi “chính chủ” chưa kịp đăng ký. Điểm chung của các hành vi này là khai thác niềm tin và sự nhầm lẫn của người tiêu dùng để thu lợi bất chính.

Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc TAT Law Firm. (Ảnh chụp màn hình).

Lấy dẫn chứng về một số vụ việc điển hình, Luật sư Thảo cho biết trong thực tiễn tư vấn của TAT Law Firm, một trong những vụ điển hình và nhức nhối nhất hiện này là vụ xâm phạm thương hiệu Nhựa Bình Minh .

Cụ thể, vào năm 2022, một doanh nghiệp mới thành lập sau với tên hầu như giống hệt chỉ khác một chữ “Việt” cùng sản xuất kinh doanh ống nhựa và sử dụng dấu hiệu có chứa “BÌNH MINH” trên bao bì, sản phẩm, hệ thống phân phối và nền tảng truyền thông. Hành vi này đã gây nhầm lẫn rõ rệt về nguồn gốc hàng hóa trong nhận thức của người tiêu dùng, nhà thầu và đối tác phân phối.

Nhựa Bình Minh đã khiếu nại lên các cơ quan chức năng, thậm chí không ngại kiện ra tòa án. Công ty cũng tổ chức nhiều hội nghị nhà phân phối, nói rõ với khách hàng cách nhận diện đúng sản phẩm của mình…

Đại diện Yến Sào Khánh Hòa cũng cho biết, xâm phạm sở hữu trí tuệ là vấn đề nhức nhối với thương hiệu 35 năm này. Những sản phẩm hàng nhái, gây nhầm lẫn thương hiệu được bán tràn lan với giá rất rẻ, ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu. Hiện công ty có một vụ việc từ năm 2022 đến nay chưa được giải quyết xong.

Theo các doanh nghiệp, công tác đấu tranh để bảo vệ quyền SHTT kéo dài và tốn kém hàng chục tỷ đồng gây khó khăn cho doanh nghiệp trong khi đó hình ảnh, uy tín đã bị tổn hại. Chính vì vậy, cần có hệ thống giám định linh hoạt hay tòa án chuyên trách về SHTT đủ mạnh để bảo vệ các thương hiệu trên chính thị trường nội địa.

“Bảo vệ thương hiệu là bảo vệ sống còn, làm thương hiệu không thể chỉ quảng bá, mà phải có chiến lược pháp lý song hành. Song, ngoài sự chủ động từ phía doanh nghiệp, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện chính sách về đăng ký và công nhận quyền ưu tiên sử dụng nhãn hiệu, đồng thời xây dựng cơ chế ngăn chặn việc đăng ký với mục đích chiếm đoạt, nhằm bảo đảm sự công bằng, minh bạch và ổn định cho môi trường kinh doanh”, Luật sư Thảo nói.

Đặc biệt, sự bùng nổ của thương mại điện tử và truyền thông số đã mở ra một không gian mới cho các hành vi xâm phạm thương hiệu. Trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội, hàng giả, hàng nhái được bày bán công khai với giá rẻ, trong khi việc kiểm soát gần như bất khả thi do tính chất xuyên biên giới và ẩn danh của nền tảng số.

Để khắc phục những điểm nghẽn hiện tại trong công tác bảo vệ thương hiệu, Luật sư Thảo cho rằng, trước hết, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế vận hành của Tòa chuyên trách về sở hữu trí tuệ với phạm vi thẩm quyền phân bổ cho Tòa án nhân dân khu vực 2 (Hà Nội) và khu vực 1 (TP HCM).

Việc thành lập hai trung tâm xét xử này là một bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm nâng cao tính chuyên môn trong xử lý các tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại, cũng như các vụ án hành chính liên quan đến sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ.

Tuy nhiên, để cơ chế này phát huy hiệu quả thực chất, cần tập trung vào ba phương diện. Thứ nhất, cần bảo đảm nguồn nhân lực chuyên sâu cho các Tòa chuyên trách SHTT, thông qua việc đào tạo thẩm phán, thư ký tòa án và đội ngũ cán bộ có kiến thức vững vàng về sở hữu trí tuệ, công nghệ và thương mại.

Hai là, cần xây dựng quy trình tố tụng nhanh gọn, minh bạch nhằm rút ngắn thời gian xét xử, tạo điều kiện cho doanh nghiệp sớm được bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Ba là, nên thiết lập cơ chế công khai, minh bạch trong công bố bản án, quyết định liên quan đến sở hữu trí tuệ, qua đó tạo tiền lệ pháp lý rõ ràng, nâng cao tính dự đoán và sự ổn định trong thực thi.

Và cuối cùng, việc tăng cường hợp tác giữa Tòa chuyên trách và các cơ quan quản lý như Cục Sở hữu trí tuệ, lực lượng Quản lý thị trường, Công an kinh tế… cũng là yếu tố then chốt để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong thực thi quyền.

Tuy nhiên, để đạt được điều này, Luật sư Thảo cho rằng cần có sự đồng bộ trong cả ba trụ cột, gồm: khung chính sách đủ rõ ràng và phù hợp với thực tiễn; cơ chế thực thi đủ mạnh mẽ và hiệu quả để tạo sức răn đe. Và cuối cùng là hành động chủ động, kiên trì từ phía doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải xem việc bảo vệ thương hiệu như một chiến lược lâu dài, song hành với đổi mới sáng tạo và mở rộng thị trường.

Hạ An