Bí quyết tạo ra món ăn trở thành di sản văn hóa của người Tây Ninh

Nghề truyền thống của nhiều gia đình

Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng là một nét đẹp văn hóa được gìn giữ, lưu truyền qua nhiều thế hệ của người dân tỉnh Tây Ninh.

Bánh tráng được đem đi phơi dưới nắng nhẹ trong vòng 30 phút đến 1 tiếng tùy theo thời tiết.

Làng nghề bánh tráng Trảng Bàng nằm ở trục đường Quốc lộ 22, thuộc địa phận khu phố Lộc Du, thị trấn Trảng Bàng và cách trung tâm thành phố Tây Ninh khoảng hơn 40km.

Từ bao đời nay, làng nghề bánh tráng Trảng Bàng đã lưu truyền qua nhiều thế hệ và trở thành một nét đẹp truyền thống đặc trưng của tỉnh Tây Ninh.

Mỗi dịp giáp Tết, các lò làm bánh tráng thường đỏ lửa suốt đêm để kịp đáp ứng nhu cầu đang ngày một tăng. Sau Tết, sự tấp nập, nhộn nhịp của làng nghề vẫn không hề thuyên giảm.

Đất Trảng Bàng được ông trời cho ngày nhiều nắng. Đêm về sáng, sương giăng mờ đất Trảng Bàng. Để làm bánh tráng phơi sương, người dân nơi đây cũng phải một nắng hai sương thức khuya dậy sớm.

Mỗi người nghệ nhân ở làng nghề bánh tráng Trảng bàng đều đã có mấy chục năm gắn bó với nghề. Dưới những đôi tay thoăn thoắt của họ, hàng trăm chiếc bánh tráng phơi sương đều đặn ra lò mỗi ngày.

Theo lời các nghệ nhân cao tuổi, nghề làm bánh tráng được người dân đất Trảng Bàng thừa hưởng từ thời cha ông tại vùng Ngũ Quảng (tỉnh Bình Định) đi khai hoang, lập ấp ở Tây Ninh vào khoảng thế kỷ XVIII.

Du khách trải nghiệm nghề tráng bánh.

Bà Nguyễn Kim Rơi (50 tuổi, ngụ ấp Cây Xoài, xã Thanh Phước, huyện Gò Dầu, tỉnh Tây Ninh), thợ làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng, cho biết, gia đình bà có truyền thống làm bánh tráng được 4 đời. Công đoạn tráng bánh công phu, thủ công hoàn toàn nên khá mất thời gian nhưng thu nhập lại không cao.

Bà mong muốn địa phương có thêm nhiều chính sách hỗ trợ các nghệ nhân để họ tiếp tục gìn giữ nghề truyền thống của cha ông.

Nhọc nhằn công đoạn làm bánh tráng

Trao đổi với PV Người Đưa Tin, bà Lê Thị Ánh Nguyệt (58 tuổi, ngụ xã Thanh Phước, huyện Gò Dầu) cho biết, khâu quan trọng nhất để có chiếc bánh tráng chất lượng là lựa chọn loại gạo hảo hạng.

Gạo vo sạch, ngâm kỹ, cứ khoảng 5kg gạo lại cho vào một chén muối và thay nước liên tục suốt 2 ngày rồi mới xay nhuyễn. Để bánh tráng mềm, dẻo dai và vị đậm đà hơn thì người thợ sẽ thêm một ít muối vào lúc pha bột. Đến giai đoạn tráng bánh, người thợ phải thật khéo tay để bánh lan ra thật đều và không bị rách.

Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng được tráng 2 lớp bột khít lên nhau chứ không phải một như những loại bánh thông thường. Khi bánh chín tới, vớt ra một chiếc vỉ tre rồi đem phơi dưới nắng nhẹ trong vòng 30 phút đến 1 tiếng tùy theo thời tiết. Chờ bánh tráng vừa khô và hơi bong lên thì người thợ gỡ ra rồi đem nướng qua lửa.

Bà Lê Thị Ánh Nguyệt đang cẩn thận tráng từng chiếc bánh lên những chiếc phên tre.

Bà Lê Thị Ánh Nguyệt cho biết thêm, nếu khâu chọn lựa nguyên liệu và tráng bánh tạo thành vị ngon thì công đoạn nướng cũng như phơi sương là điểm làm nên sự khác biệt của bánh tráng Trảng Bàng.

Lò nướng bánh tráng được làm khá đơn giản, chỉ gồm một cái nồi dày tròn đặt nghiêng. Than dùng để nướng là vỏ đậu phộng để lửa không quá nóng, giúp bánh chín đều hơn. Người thợ nướng bánh một cách tỉ mỉ và nhanh nhẹn, liên tục lật trở qua lại để bánh nở bung đều và phải canh sao cho bánh vừa chín, hai lớp bột không bị bong tróc.

Bánh tráng nướng xong sẽ mang đi phơi sương từ khoảng 9-10h đêm hoặc 2-3h sáng. Khi hơi sương làm bánh vừa đủ độ mềm dẻo thì xếp lại, cho vào túi và cột chặt để tránh không khí lọt vào khiến bánh bị chai cứng.

Điều khó nhất của nghề làm bánh tráng là người thợ phải ngồi hàng giờ bên lò lửa đỏ rực, mỗi ngày đều thức khuya, dậy sớm để lấy đủ sương, giúp bánh đạt chất lượng.

Chính vì lẽ đó, chiếc bánh tráng phơi sương không chỉ đơn thuần là một món ăn mà còn là sản phẩm được tạo thành từ sự chăm chỉ, tài hoa của con người đất Tây Ninh.

Hiện nay, chỉ còn vài chục hộ dân gắn bó với nghề làm bánh tráng Trảng Bàng, dù món đặc sản này được ưa chuộng.

Những người thợ chia sẻ, thu nhập từ nghề không cao, và quy trình chế biến thủ công tốn nhiều thời gian, khiến làng nghề gặp khó khăn trong việc duy trì. Trong các hội nghị về phát triển du lịch Tây Ninh, nhiều lãnh đạo và doanh nghiệp địa phương mong muốn đưa làng nghề này đến gần hơn với mọi người.

Bà Lê Thị Hồng Thắm, Phó Chủ tịch UBND thị xã Trảng Bàng cho biết, nghề làm bánh tráng phơi sương Trảng Bàng đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ và ngày càng phát triển.

Món bánh này hiện là thực đơn không thể thiếu của du khách trong và ngoài nước khi đến Tây Ninh. Trảng Bàng hiện có 25 hộ làm nghề và hơn 10 thương hiệu nổi tiếng, góp phần quảng bá bánh tráng Trảng Bàng ra thế giới.

Nguyễn Văn Khánh