Bị thóa mạ việc mang gạo ST25 đi thi, kỹ sư Hồ Quang Cua lần đầu lên tiếng

Được sự đồng ý của Kỹ sư Hồ Quang Cua, VTC News đăng tải lại bài viết của ông liên quan tới câu chuyện mang "hoa hậu" gạo ST25 đi thi lần 2 chỉ giành vị trí "á hậu":

Chỉ mới bốn ngày sau hưởng niềm vui đoạt giải nhì thế giới với Gạo ST25, tôi thực sự rất sốc khi ngày 7/12/2020, trên Facebook có bài phê bình sự kiện đem gạo hoa hậu gạo thế giới 2019 - ST25 đi thi.

Tuy nhiên do có nhiều việc đang phải làm và cùng thể đợi xem hệ quả với dư luận ra sao... rồi lần lựa 2 - 3 tháng nay đã vượt 4 tháng rồi, giờ là lúc tôi phải xới lên chuyện cũ vì tầm ảnh hưởng của “quan điểm người viết” vẫn còn tác động tới nhiều người. Một công việc mang tính “chuyên môn” nếu hiểu sai có thể gây di hại về sau rất lớn.

Về chọn tạo giống và thi gạo với quan điểm “Chọn tạo giống ngon cho ra ngon, thơm cho ra thơm”. Cả nhóm nghiên cứu của chúng tôi từ hơn 20 năm về trước đã tận lực tìm kiếm nguồn gen để lai tạo. Một trong những may mắn là có được nguồn gen từ giống lúa Tám Hải Hậu có mùi thơm cốm, từ một dự án do Viện Năng Lượng Nguyên Tử thế giới (IAEA) tài trợ.

Sau khi được chiếu xạ từ Viện Nguyên tử Đà Lạt, giống này phân ly ra nhiều dòng khác nhau và đều thành giống lúa thơm ngắn ngày (dù năng suất rất thấp) nên dễ lai tạo.

Kỹ sư Hồ Quang Cua, "cha đẻ" của gạo ST25.

Tiến sĩ Lê Xuân Thám đã mang bộ giống này xuống đồng bằng và tới gần cuối đất nước hình chữ S này mới có người nhận hợp tác. Cơ duyên đó đã tạo nên những giống lúa ST19, ST20 nổi tiếng một thời sau khi dò dẫm đi sản xuất thử từ năm 2008 .

Với công trình này, anh Trần Tấn Phương, một thành viên của nhóm nghiên cứu đã bảo vệ xuất sắc luận văn tiến sĩ tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam ở Hà Nội năm 2011. Trên nền tảng đó, từ lúc ST19 và ST20 đưa ra sản xuất thử tôi đã đầu tư, chủ trì lai tạo nâng cấp, và 11 năm sau (2008 - 2019), được Bộ NN&PTNT công nhận.

Hàng ngàn dòng lúa đã được phân tích mùi thơm, hàng trăm loại cơm đã được nếm thử, hàng ngàn tấn lúa đã được xay xát thăm dò ý kiến khách hàng. Các cuộc thi nội bộ đã được tổ chức sau từng vụ thu hoạch. Trong đó, một cuộc thi do tỉnh tổ chức và hai cuộc thi do Hiệp hội Lương thực Việt Nam tổ chức; bốn lần dự thi quốc tế liên tục từ 2017 đến 2020 và bốn lần đều được xếp hạng cao nên gạo thơm Việt Nam lọt vào Top đầu gạo ngon nhất thế giới.

Vấn đề rất hay mà Tiến sĩ Vallop Manathanya, Chủ tịch Công ty Bangsue Chiameng (Thái Lan) đặt ra cho chúng tôi trong chuyến thăm ngày 16/1/2020 (chỉ vừa mới hơn 2 tháng sau khi chúng tôi trở về từ Philippines) là: “Vì sao gạo của các anh (ST25) lại đoạt giải cao hơn gạo Thai Hom Mali”.

Đặt ra câu hỏi này là vì người Thái luôn xem gạo thơm của họ là số một thế giới. Câu trả lời của tôi đó là nhờ “tính khác biệt”. Gạo Thái chỉ có mùi thơm lá dứa, còn gạo ST25 của chúng tôi vừa có mùi thơm lá dứa, vừa có mùi thơm cốm.

Chưa kể gạo thơm ST24 và ST25 của chúng tôi có độ bền thể gel (thể hiện sự ưa chuộng của người dùng) là 90mm +/- 1mm hơn hẳn gạo thơm Thái 13%. Sau nhiều vụ tổ chức vòng thi nội bộ chúng tôi đều chỉ chọn loại ngon nhất, đặc sắc nhất để dự thi các vòng cao hơn.

Chưa kể chúng tôi luôn luôn chú ý các đặc tính khác như chù kỳ sinh trưởng, tính chịu mặn, tính kháng đổ ngả, tính kháng bệnh, năng suất lúa, mức độ yêu thích của người tiêu dùng để tạo nên tính bền vững của giống lúa khi phóng thích ra sản xuất.

Tổ chức TRT (viết tắt của The Rice Trader) phối hợp với ICI (International Commodity Institute) đều là các tổ chức thương mại cho nên họ rất lưu ý đến các yếu tố sản lượng, doanh số để thúc đẩy thương mại lúa gạo toàn cầu, cho nên chúng tôi chỉ chọn dự thi.

Nếu giống có đặc tính thơm ngon nhưng thiếu tiềm năng phát triển (ví dụ như dễ đổ ngả) mà đem dự thi quốc tế, nếu đoạt giải mà sau đó không có doanh số trên thương trường quốc tế thì chỉ làm hại mình thôi.

Do tính chất của thi quốc tế chỉ là chọn loại ngon nhất để trao giải cho nên không dự thi theo cơ cấu “mặt trận” vì nó kéo kết quả xuống chứ không nâng lên.

Năm 2019, gạo ST25 vinh dự được trao giải gạo ngon nhất thế giới tại cuộc thi World's Best Rice.

Vậy có nên thay đổi giống dự thi không? Giống thơm ngon là tinh túy của quốc gia. Thơm, ngon, mềm, dẻo không phải tất cả mọi người đều chuộng. Tuy nhiên nó vẫn được xem là tinh túy, là biểu tượng để xây dựng thương hiệu quốc gia.

Hơn 60 năm qua, sau cuộc bình chọn công phu kéo dài nhiều năm, giống lúa Khao Dawk Mali vẫn là “duy ngã độc tôn” của Thái Lan.

Qua 12 năm tổ chức thi Gạo ngon nhất thế giới, các nước lừng danh về gạo thơm mùi dứa vẫn gửi dự thi một giống: Thái Lan đoạt giải nhất sau 6/12 lần dự thi, Campuchia 4 lần, Mỹ 2 lần, Myanmar 1 lần, Việt Nam 1 lần. Và Việt Nam là nước đầu tiên được xếp hạng nhì với ST25.

Nếu cứ thay đổi giống để đi thi, làm sao xây dựng nền tảng sản xuất để kinh doanh? Mà chả lẽ lấy giống đã được đánh giá thấp hơn đi thi sao?

Đối với ngôn từ trên mạng 20 năm trước, khi bắt đầu chương trình chọn tạo lúa thơm, bản thân tôi cũng đã bị ném đá rất nhiều. Cũng may là mạng xã hội chưa phát triển ở Việt Nam, nhưng đó là một bài học để tôi trui rèn ý chí, tổ chức công việc tốt hơn và giải pháp duy nhất là im lặng, nhẫn nhục lo công việc cho tới ngày hôm nay.

Cách đây hơn 4 tháng, tôi đang vui mừng vì kết quả thi quốc tế. Vừa nghe những lời vinh danh trên cuộc họp trực tuyến được vài hôm thì lại được xem trên mạng những lời thô tục, hạ cấp nhất của một người nổi tiếng bậc nhất Việt Nam về nghề Marketing, xây dựng thương hiệu. Tuy nhiên, do bản thân tôi đã chịu như thế ít nhiều nên cũng chịu đựng được.

Nay qua vụ Đông Xuân, đồng ruộng thanh lọc, nâng cấp ST24 và ST25 để lưu trữ cho đời sau đã xong rồi, tôi phải viết những lời này để xác quyết, ngày nào còn sống tôi vẫn đem gạo ST24 và ST25 đi thi để khẳng định vị thế và thương hiệu gạo Việt Nam.

Tôi làm công việc này theo chuyên môn và cũng không làm khác được. Đồng thời, tôi cũng phản bác chuyện dùng “quan điểm cá nhân” để thóa mạ người khác. Tôi chăm chỉ làm vì tôi thích làm, nếu có kết quả cao thì xã hội hưởng nhiều, tôi hưởng được niềm vui cũng như thu hồi công sức đã bỏ ra.

Tôi phản bác những câu từ hạ cấp như “tự đốt nhà”, “ói cả cơm lẫn máu”, “ai đánh đập còng đầu”, “có ai bị ngáo đá như vậy không?”, “ai đền cho Vina T&T thiệt hại?”, “làm ăn lụn bại”, “khả năng Marketing đi thi quốc tế của mình thì lại hạng bét?", "ôm cái giải mới cũng là tin vui ấy thì ăn hết một mình đi”, “không hiểu gì về thương hiệu thì có khi gây thiệt hại vô song cho người sản xuất kinh doanh đó”, “mấy ông ham thi hay muốn tự đốt nhà”… vì đó là những lời lẽ thiếu văn hóa, thóa mạ người khác và thiếu căn cứ.

Hôm nay, tôi viết những lời này vì tầm ảnh hưởng của người nêu quan điểm lớn quá. Lớn đến nỗi một vị cựu bộ trưởng lúc đương thời không dám nêu quan điểm của mình về việc có nên đem loại gạo ngon nhất thế giới đi thi lại hay không, và còn nhiều ý kiến băn khoăn khác nữa.

Qua 4 lần dự thi quốc tế, tôi đã dày công tìm hiểu thể lệ của họ và đã làm đúng như tất cả các nước khác đã làm. Các nước không tổ chức thi nội bộ nữa mà mỗi năm đến cuối quý III khi The Rice Traders thông báo cuộc thi, Hiệp hội Lương thực hoặc Liên đoàn Lúa gạo của họ lại gửi mẫu dự thi của cùng một giống đã được khẳng định giá trị, chất lượng và đã tạo dựng được ít nhiều niềm tin của khách hàng trên thế giới dựa trên số lần đoạt giải quốc tế.

Tôi khẳng định tôi là người chủ động hoàn toàn trong việc đưa giống dự thi quốc tế trên cơ sở kết quả thi trong nước và do có sự đồng thuận với Hiệp hội Lương thực Việt Nam. Tôi đã ký giấy ủy nhiệm cho Hiệp hội Lương thực Việt Nam đem gạo ST25 dự thi quốc tế hòa nhã, khiêm cung. Biết người biết ta sẽ tạo được tình thân, cùng đồng tâm hiệp lực để xây dựng kinh tế nông nghiệp Việt Nam, nếu chỉ lên giọng bề trên hết chửi chính sách, lại miệt thị cá nhân thì làm sao hiệp lực cho nước Việt Nam phát triển!

Kỹ sư Hồ Quang Cua tốt nghiệp kỹ sư trồng trọt Trường Đại học Cần Thơ năm 1978. Sau khi lấy bằng kỹ sư, ông trở về quê nhà làm việc tại Phòng NN-PTNT huyện Mỹ Xuyên (Sóc Trăng). Năm 1997, ông giữ chức Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Sóc Trăng.

Ông và nhóm nghiên cứu của mình đã nhận được 7 Huân chương lao động của Chủ tịch nước, 2 giải thưởng Bông lúa vàng của Bộ NN&PTNT, đoạt hạng nhất trong tất cả các cuộc thi trong nước, được Tổ chức lương nông quốc tế (FAO) chứng nhận thành tựu.

Cá nhân kỹ sư Hồ Quang Cua 2 lần vinh dự được Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề cử là đại biểu dự Vinh quang Việt Nam (năm 2014 và 2017). Năm 2011, ông được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương lao động hạng Nhất và năm 2012 được phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động.

Năm 2013, ông nghỉ hưu. Sau đó thành lập 2 doanh nghiệp tư nhân Hồ Quang và Hồ Quang Trí, do con trai ông làm Giám đốc, còn ông làm cố vấn.

Kỹ sư Hồ Quang Cua