Biến chất thải nông nghiệp thành phân bón

Việc chuyển hóa chất thải thành phân hữu cơ tái phục vụ sản xuất nông nghiệp đang được xem là hướng đi hiệu quả nhằm giảm chi ngân sách, khắc phục vấn đề môi trường và đem lại lợi nhuận cho người nông dân.

Ông Hoàng Xuân Hải (trái) tự sản xuất phân hữu cơ từ phế phẩm nông nghiệp góp phần thu gom chất thải ngoài môi trường.

Lâm Đồng là tỉnh có diện tích lớn nhất nước với hơn 24.000km2, dân số trên 3,8 triệu người. Toàn tỉnh có 14 khu công nghiệp, 38 cụm công nghiệp, 33 làng nghề cùng các trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm. Đây cũng là vùng sản xuất nông nghiệp quy mô hàng đầu cả nước gắn liền với các loại cây chủ lực như rau, hoa, cây ăn trái, cây công nghiệp… Để đảm bảo môi trường, hằng ngày tỉnh Lâm Đồng phải thu gom, xử lý hàng nghìn tấn chất thải rắn, hầu hết phát sinh từ sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp.

Chỉ tính riêng các phường thuộc TP Đà Lạt cũ, mỗi ngày lượng chất thải sinh hoạt phải thu gom đến 300 tấn trong khi công suất nhà máy xử lý chỉ đạt 200 tấn. Lượng rác tồn được lưu trữ trên diện tích 10ha tại Nhà máy xử lý chất thải rắn của Công ty TNHH Môi trường Năng Lượng Xanh, thuộc phường Xuân Trường – Đà Lạt. Nhiều năm qua, lượng rác tồn này đã gây sạt lở, ô nhiễm môi trường, phát sinh nhiều khiếu kiện của các hộ dân bị ảnh hưởng.

Riêng chất thải phát sinh từ hoạt động sản xuất nông nghiệp của tỉnh Lâm Đồng, tới nay hầu như không được thu gom, xử lý đúng quy định. Người dân vẫn tự phát đổ bỏ ngay tại khu vực sản xuất. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng tới cảnh quan, môi trường mà còn phát sinh nhiều hệ lụy, nhất là gây vùi lấp mương suối, làm ách tắc dòng chảy, góp phần gây nên tình trạng ngập úng cục bộ, thiệt hại cho người dân tại nhiều địa phương.

Để giải quyết vấn nạn về chất thải rắn gây ô nhiễm môi trường, chính quyền các địa phương đã vận động người dân tích cực tham gia mô hình như “Gia đình 5 không, 3 sạch”, câu lạc bộ “Phụ nữ thân thiện với môi trường”, phong trào “Phụ nữ cam kết không vứt rác thải bừa bãi, xây dựng hố rác gia đình”. Tuy nhiên, các phương thức xã hội hóa còn mang tính manh mún, thiếu chuyên nghiệp, thiếu trang thiết bị nên chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn trong thu gom, xử lý chất thải bền vững. Theo Sở NN&MT tỉnh Lâm Đồng, giai đoạn 2025 - 2030, địa phương cần tới 6.500 - 7.000 tỷ đồng để xử lý chất thải bảo vệ môi trường.

Đáng mừng, những năm qua, ngày càng nhiều tổ chức, cá nhân tại Lâm Đồng đã chuyển hóa phế thải nông nghiệp thành phân hữu cơ. Tiên phong là một số gia đình tại những vùng sản xuất rau, hoa quy mô lớn ở TP Đà Lạt và các huyện Lạc Dương, Đơn Dương cũ. Nơi đây tập trung hàng nghìn hecta chuyên canh cây rau, hoa, hằng năm thải ra môi trường một lượng chất thải nông nghiệp khổng lồ.

Ông Nguyễn Văn Thắng, ngụ đường Xô Viết Nghệ Tĩnh, phường LangBiang – Đà Lạt cho biết, mỗi lứa rau, hoa sau khoảng 3 tháng chăm sóc, khi thu hoạch có từ 10 – 20% là chất thải. Cá biệt có thời điểm rau, hoa ế ẩm, tỉ lệ đổ bỏ vượt quá 50%. Toàn bộ chất thải đều được bà con nông dân xử lý theo phương pháp thủ công, đắp thành đống xung quanh bờ chờ phân hủy hoặc thậm chí đổ thẳng ra mương suối, gây ảnh hưởng môi trường, ách tắc dòng chảy.

Theo Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị phường LangBiang – Đà Lạt, địa phương có hồ Đan Kia – là nơi cung cấp nguồn nước cho hàng trăm nghìn người dân và hoạt động du lịch toàn bộ các phường thuộc TP Đà Lạt và huyện Lạc Dương cũ. Việc bảo vệ nguồn nước của hồ Đan Kia là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của chính quyền.

Điều khó khăn nhất hiện nay là địa phương chưa có nhà máy xử lý chất thải rắn. Chất thải sinh hoạt hằng ngày được thu gom, vận chuyển tới nhà máy xử lý chất thải tại phường Xuân Trường – Đà Lạt, cách địa phương khoảng 40km. Riêng chất thải từ hoạt động sản xuất nông nghiệp gần như bị “bỏ ngỏ”.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Lạc Dương và TP Đà Lạt cũ cũng đã xuất hiện một số hộ sử dụng chất thải nông nghiệp để sản xuất phân hữu cơ tái phục vụ ngành nông nghiệp. Điều này không chỉ góp phần nâng cao năng lực thu gom chất thải, bảo vệ cảnh quan, môi trường mà còn nâng cao hiệu quả kinh tế cho người sản xuất nông nghiệp.

Để tận dụng chất thải nông nghiệp sẵn có tại chỗ, gia đình ông Hoàng Xuân Hải đã phối hợp với một số hộ khác xây dựng nhà xưởng với diện tích khoảng 1.000m2 tại xã Lạc Dương. Ông và cộng sự cũng đã chi hàng tỷ đồng đầu tư máy móc, vật tư, nguyên liệu, chất phụ gia để tự sản xuất phân hữu cơ với quy mô 5 tấn phân thành phẩm mỗi ngày. Loại phân này được làm từ phân heo, đạm cá, NPK trộn lẫn với phế phẩm nông nghiệp đã được xay nhuyễn, sấy khô.

Phân hữu cơ thành phẩm dưới dạng viên nén, bảo quản được lâu, phù hợp với tất cả các loại cây trồng và thân thiện với môi trường. Từ ngày chủ động được nguồn phân bón, cây trồng của gia đình ông Hải luôn xanh tốt. Năng suất tăng cao, chi phí đầu tư giảm, góp phần làm tăng lợi nhuận trong sản xuất.

Tuy nhiên, theo ông Hải với quy mô sản xuất lên tới 5 tấn phân/ngày đã vượt rất xa nhu cầu phân bón phục vụ sản xuất nội bộ của gia đình ông và các hộ liên kết. Vướng mắc lớn nhất hiện nay là loại phân này chỉ phục vụ nội bộ vì chưa được cơ quan chức năng cấp phép trong khi điều kiện để sản xuất, buôn bán phân bón phải thông qua rất nhiều công đoạn, thủ tục. Hiện ông Hoàng Xuân Hải đang làm hồ sơ, đề nghị các cơ quan chức năng xem xét, cấp phép cho kinh doanh loại phân bón hữu cơ được sản xuất từ phế phẩm nông nghiệp.

Theo Sở NN&MT tỉnh Lâm Đồng, từ nhiều năm qua, địa phương đã khuyến khích bà con nông dân tận dụng chất thải nông nghiệp để làm phân bón. Điều này góp phần thu gom chất thải tại chỗ hiệu quả, giảm áp lực cho ngân sách phải chi để xử lý chất thải, bảo vệ môi trường mà lại nâng cao hiệu quả kinh tế cho nông dân.

Khắc Lịch