Biển Chết hình thành 'kho lưu trữ tự nhiên' về ô nhiễm nhựa

Quang cảnh Biển Chết. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Theo phóng viên TTXVN tại Israel. một nghiên cứu mới vừa được Đại học Haifa phối hợp với các nhà khoa học Italy, công bố cho thấy lũ quét, độ mặn cực cao và mực nước rút xuống đã kết hợp để tạo nên một “kho lưu trữ tự nhiên”, nơi rác thải nhựa — từ túi nylon, đồ chơi, chai nhựa đến cả thiết bị quân sự — bị giữ lại qua từng năm. Điều này đồng nghĩa hoạt động của con người đang được lưu lại vĩnh viễn trong một trong những môi trường khắc nghiệt nhất thế giới.

Nhóm nghiên cứu cho biết Biển Chết không chỉ là một di sản địa chất đang bị đe dọa, mà còn là phòng thí nghiệm tự nhiên hoạt động nhanh cho cả thế giới. Vì đây là một lưu vực khép kín, mọi thứ đi vào đều bị giữ lại, cho phép nhóm nghiên cứu theo dõi toàn bộ hành trình của ô nhiễm nhựa: từ vật lớn đến mảnh vụn và cuối cùng là vi nhựa trở thành một phần của tầng địa chất.

Do độ mặn và mật độ nước rất cao, phần lớn nhựa nổi và dồn vào bờ, tạo nên các dải bậc thềm ven biển ghi lại loại và lượng rác thải đổ vào lưu vực theo từng năm. Các nhà khoa học gọi chúng là “vòng nhựa” — vừa nổi bật về mặt thị giác, vừa có giá trị nghiên cứu.

Nghiên cứu, đăng trên tạp chí Journal of Hazardous Materials, đã khảo sát có hệ thống các bậc thềm hình thành từ năm 2000-2021 tại khu vực hợp lưu của suối Kidron và Biển Chết. Nhóm nghiên cứu thu gom toàn bộ rác nhựa nhìn thấy được, ghi lại trọng lượng, loại, mức độ mài mòn và vị trí phân bố. Các mẫu trầm tích được phân tích vi nhựa, tách lọc, chụp ảnh hiển vi và kiểm tra hóa học để xác định loại polymer cũng như tác động của phơi nắng, nhiệt độ và xói mòn. Hình ảnh vệ tinh và ảnh chụp trên không lịch sử cũng được đối chiếu để theo dõi biến đổi địa mạo bờ biển và dòng chảy suối theo thời gian.

Phân tích cho thấy lượng nhựa đổ vào gia tăng mạnh sau năm 2000, với các bậc thềm trẻ chứa hàng trăm cân rác. Dự báo đến năm 2030, một bậc thềm có thể tích tụ hơn 1 tấn nhựa. Nắng nóng cực độ khiến nhựa phân rã nhanh chóng, tạo ra hàng nghìn hạt vi nhựa trên mỗi kg trầm tích mỗi năm. Các nhà khoa học ước tính 1 kg nhựa lớn có thể tạo ra khoảng 4.000 hạt vi nhựa mỗi năm, nhiều hạt trong số đó nằm lại trong trầm tích và dần trở thành một phần của hồ sơ địa chất.

Một phần rác còn bị mắc kẹt trong các hố sụt và khe nứt hình thành dọc bờ biển đang rút, khiến nhựa bị chôn vùi trong các lớp trầm tích — tạo thành kho lưu trữ vĩnh viễn dấu ấn của con người.

Theo các nhà nghiên cứu, các “vòng nhựa” chỉ bắt đầu xuất hiện khoảng 25 năm trước và hoàn toàn vắng bóng trước đó. Lượng nhựa lớn đổ vào lưu vực là tác nhân hình thành vi nhựa ở quy mô chưa từng được ghi nhận. Họ cũng bất ngờ trước “khối lượng hiện đang tích tụ và việc vấn đề ngày càng trầm trọng bất chấp nhận thức cộng đồng ngày càng tăng”.

Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh cần xác định chính xác nguồn và đường dẫn nhựa vào lưu vực, tăng cường giám sát, cải thiện thu gom rác thải đô thị, tái chế và giáo dục cộng đồng. Các đợt khảo sát thường xuyên ở thượng nguồn có thể nhanh chóng chỉ ra nơi rò rỉ chính; thực thi nghiêm các quy định về xử lý rác thải có thể giảm đáng kể lượng nhựa đổ vào Biển Chết.

Biển Chết, một trong những vùng nước mặn nhất thế giới, là điểm du lịch nổi tiếng. Nước tại đây mặn gấp 9,6 lần nước biển, tạo độ nổi đặc trưng giúp du khách dễ dàng nổi trên mặt nước. Biển Chết nằm khoảng 430 m dưới mực nước biển, là nơi thấp nhất trên Trái Đất.

Thanh Bình (TTXVN)