Biến chủng SARS-CoV-2 ghi nhận tại TP.HCM nguy hiểm ra sao?

Mới đây, kết quả giải mã bộ gene của chủng SARS-CoV-2 từ các ca bệnh tại sân bay Tân Sân Nhất (TP.HCM) đã được công bố.

Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP.HCM cho hay để có kết quả này, phòng xét nghiệm sinh học phân tử đã thu nhận 3 bộ gene SARS-CoV-2 hoàn chỉnh từ mẫu bệnh phẩm phết mũi họng của 3 bệnh nhân thuộc tổ bốc xếp ở sân bay Tân Sơn Nhất, bao gồm BN1979 (ca bệnh đầu tiên tại đây).

Những mẫu này có sự tương đồng về gene trên 99,95%. Như vậy, chùm ca bệnh gồm BN1979 và các bệnh nhân của tổ bốc xếp công ty VIAGS ở sân bay Tân Sơn Nhất nhiều khả năng xuất phát từ một nguồn lây. Kết quả cho thấy cả ba bộ gene SARS-CoV-2 của họ đều thuộc chủng A.23.1.

Công tác lấy mẫu xét nghiệm tại sân bay Tân Sơn Nhất. Ảnh: Duy Hiệu.

Đột biến tương tự chủng virus B117 của Anh

Biến chủng A.23.1 có chứa đột biến tương tự chủng lây lan ở Anh. Nó được phát hiện lần đầu tiên ở Rwanda, châu Phi, vào khoảng cuối tuần thứ 3 của tháng 10/2020 và nhanh chóng lây nhiễm cho các ca bệnh ở thủ đô Kampala, Uganda. A.23.1 trở thành biến chủng virus mới phổ biến nhất tại đây.

Biến chủng mới này phát triển riêng biệt với chủng B117 ở Anh dù có nhiều điểm tương đồng trong đột biến. Chữ cái đầu tiên trong các tên đột biến này biểu thị cho loại axit amin đã được thay thế. Số là vị trí của nó trên protein. Chữ cái cuối cùng là axit amin mới xuất hiện tại vị trí bị thay thế.

Theo dữ liệu của tổ chức Sáng kiến Toàn cầu về Chia sẻ Dữ liệu Dịch cúm Gia cầm (GISAID), A.23.1 là biến chủng có chứa nhiều đột biến “đáng được quan tâm đặc biệt”. Sự lây lan ở Uganda đã chứng minh cho điều này.

Tháng 6-10/2020, virus dòng A chỉ chiếm khoảng 25% các ca nhiễm nCoV tại Kampala. Đến tháng 12/2020, con số này đã tăng lên chóng mặt. 49/50 mẫu bệnh phẩm mới được ghi nhận tại Kampala nhiễm biến chủng virus này.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, hơn 39.000 người ở Uganda mắc Covid-19 và 328 trường hợp đã tử vong vì căn bệnh viêm phổi mới.

Biến chủng virus mới A.23.1 mới chỉ phát hiện ở vài quốc gia, gần đây nhất là Việt Nam. Ảnh: AP.

Dữ liệu ít ỏi

Biến chủng virus ở Rwanda và Uganda có những thay đổi về mặt di truyền trong protein đột biến. Đây là một phần của virus mà chúng sử dụng để lây nhiễm trong các tế bào người.

Biến chủng virus này mới được ghi nhận ở một số nơi như Uganda, Anh, Rwanda, Canada, Campuchia, Đan Mạch, Australia, theo số liệu của GISAID. Việt Nam là quốc gia hiếm hoi trên thế giới có sự xuất hiện của biến chủng virus A.23.1.

Chính vì thế, trên thế giới hiện có rất ít thông tin và nghiên cứu về biến chủng này. Toàn cầu hiện có duy nhất bài báo mang tên A SARS-CoV-2 lineage A variant (A.23.1) with altered spike has emerged and is dominating the current Uganda epidemic (tạm dịch: Chủng SARS-CoV-2 dòng A (biến chủng A.23.1) với những đột biến bị thay đổi đã xuất hiện và gây dịch Covid-19 tại Uganda).

Bài báo này do nhà nghiên cứu Daniel Lule Bugembe, thuộc Trung tâm Nghiên cứu MRC/UVRI & LSHTM của Uganda, dẫn đầu. Nó vừa được đăng tải trên cổng dữ liệu Medrxiv, trước khi xuất bản trên các tạp chí chuyên ngành về y khoa khác.

Các tác giả xác định được một số đột biến nhất định tương đồng với chủng virus B117 của Anh. Đó là P681H và E484K. Trong đó, với đột biến P681H, A.23.1 có cơ chế hoạt động tương tự biến chủng virus của Anh.

Điều đáng lo chính là E484K. Đột biến này từng được tìm thấy trong biến chủng B135 từ Nam Phi. Giới chuyên gia từng cảnh báo đột biến này khiến virus tinh vi hơn, có thể kháng vaccine.

Các nhà khoa học cũng xác định những protein đột biến trong A.23.1 được thay đổi một phần nhưng họ chưa rõ điều này gây tác động thế nào tới Uganda. Độc lực của A.23.1 vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ.

Thiên Nhan