Biến khởi nghiệp và nhân lực số thành đột phá chiến lược

Trình diễn các sản phẩm công nghệ tại Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam 2025 tổ chức ở Ninh Bình. Ảnh: Anh Tuấn

Khát vọng làm chủ công nghệ lõi

Tại Diễn đàn “Doanh nghiệp khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo”, các chuyên gia khẳng định vị thế, tiềm năng của Việt Nam trong cuộc đua AI, với mục tiêu đưa Việt Nam vào Top 4 ASEAN về nghiên cứu và ứng dụng AI vào năm 2030. Tuy nhiên, khát vọng lớn nhất là khả năng tự chủ về công nghệ lõi và dữ liệu, hay còn gọi là “AI Chủ Quyền” (Sovereign AI).

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt đã bắt đầu hiện thực hóa khát vọng làm chủ công nghệ lõi này bằng các giải pháp tiên phong. Ông Trần Anh Tú, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin, Bộ Khoa học và Công nghệ (Bộ KH và CN), nhận định: “Tại Diễn đàn, cùng với doanh nghiệp quốc tế, các doanh nghiệp Việt cũng đã giới thiệu nhiều giải pháp AI tiên phong, thể hiện rõ ràng rằng họ không chỉ từng bước làm chủ các công nghệ lõi mà còn đang dần dần làm chủ dữ liệu, hướng tới khát vọng kiến tạo các sản phẩm trí tuệ nhân tạo chất lượng cao để phục vụ cộng đồng, phát triển sản xuất, kinh doanh, đồng thời sẵn sàng mang các sản phẩm này ra thị trường quốc tế.”

Ông Nguyễn Francis Tuấn Anh, Nhà sáng lập kiêm Nhà đầu tư OneMedic JSC giới thiệu về các công cụ AI hỗ trợ chẩn đoán hình ảnh y tế chuyên sâu. Ảnh: Anh Tuấn

Cụ thể, lĩnh vực y tế đang là một trong những điểm sáng với những sản phẩm AI có độ chính xác cao, như chia sẻ từ ông Nguyễn Francis Tuấn Anh, Nhà sáng lập kiêm Nhà đầu tư OneMedic JSC. Ông cho biết, OneMedic đang phát triển các công cụ AI hỗ trợ chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu. Ví dụ như Lunit CXR (sàng lọc ung thư phổi) và Lunit MMG (sàng lọc ung thư vú) đạt độ chính xác 96-99%.

Còn ông Vũ Ngọc Quyết, Nhà sáng lập LocaAI thì mang đến diễn đàn giải pháp AI On-Device (AI trên thiết bị), đảm bảo bảo mật 100% do dữ liệu không bao giờ rời khỏi thiết bị, là xu hướng tất yếu về chủ quyền và bảo mật dữ liệu. Bà Tuyết Đặng, Nhà sáng lập và CEO của MedCAT JSC cho biết, đơn vị của bà đang cung cấp nền tảng MedCAT IDUS sử dụng mô hình ngôn ngữ thị giác (VLM) để cấu trúc hóa dữ liệu phi cấu trúc (khoảng 80% dữ liệu toàn cầu) với độ chính xác trên 97%, ứng dụng hiệu quả trong bảo hiểm, tài chính và y tế.

Nhấn mạnh thách thức do dữ liệu tiếng Việt chiếm chưa đến 1% tập dữ liệu huấn luyện toàn cầu, dẫn đến mô hình GenAI quốc tế thiếu chính xác trong bối cảnh Việt Nam, TS. Lê Anh Văn, đại diện VNPT AI, cho biết đã phát triển các mô hình GenAI (AI tạo sinh) tối ưu hóa cho tiếng Việt và bối cảnh Việt Nam. Mô hình này đã đạt thứ hạng No.1 VMLU (Vietnamese Multimodal Language Understanding) và ứng dụng trong VNPT iKNOW (trợ lý AI hỗ trợ Chính phủ).

Để biến tiềm năng AI thành đột phá chiến lược, yêu cầu về chính sách được đặt lên hàng đầu. TS. Nguyễn Văn Trúc, Giám đốc Trung tâm Phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ, Bộ KH&CN, nhấn mạnh: Mặc dù quốc gia đã có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sáng tạo và khởi nghiệp AI, chúng tôi nhận thấy nhu cầu cấp thiết là hoàn thiện khung pháp lý chuyên biệt cho AI dựa trên nguyên tắc “Con người làm trung tâm” và “Quản trị dựa trên rủi ro”. Đồng thời, chúng ta cần thiết lập cơ chế thử nghiệm (sandbox) và Quỹ đầu tư công nghệ quốc gia với nguồn vốn lớn để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng khả năng cạnh tranh toàn cầu. Ông cũng đề xuất mô hình quản trị cần lấy Doanh nghiệp làm trung tâm và sẵn sàng chấp nhận rủi ro trong hoạt động R&D.

Diễn đàn đã dành sự quan tâm đến các thách thức và cơ hội ứng dụng AI tại các địa phương, lấy Ninh Bình làm ví dụ điển hình. Ông Trần Thanh Bình, Chủ nhiệm CLB Khởi nghiệp sáng tạo, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Ninh Bình, chia sẻ: “Các doanh nghiệp của chúng tôi đang tích cực triển khai chuyển đổi số, đặc biệt trong ứng dụng AI cho các tác vụ bán hàng tự động trên thương mại điện tử và mạng xã hội. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay chính là khả năng tiếp cận các ứng dụng AI có giá trị thực tiễn cao và tính kinh tế của giải pháp. Để tối ưu chi phí, chúng tôi đang nghiên cứu mô hình mua các gói dịch vụ dành riêng cho doanh nghiệp để chia sẻ tài nguyên, qua đó giảm giá thành cho từng đơn vị thành viên”.

Ông Trần Anh Tú, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin, đề xuất giải pháp đồng bộ: Chúng tôi nhận thấy, đối với các địa phương nói chung, và đặc biệt là Ninh Bình với thế mạnh du lịch, cần có những chính sách đặc thù để khai thác tiềm năng sẵn có. Ninh Bình nên tập trung nguồn lực và dữ liệu để phát triển hệ sinh thái du lịch thông minh, phục vụ cho thế mạnh của tỉnh, làm cơ sở để tập trung kêu gọi các doanh nghiệp khởi nghiệp quan tâm phát triển các sản phẩm phù hợp. Bộ KH&CN sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Ninh Bình thông qua các hội chợ công nghệ lớn như Techfest, Techconnect để tham gia giao lưu, kết nối các đối tác, nhà đầu tư, tháo gỡ các khó khăn vướng mắc trong khởi nghiệp, phát triển khoa học công nghệ.

Định hình tư duy sáng tạo và chất lượng cán bộ số

Song hành với việc phát triển công nghệ và hệ sinh thái khởi nghiệp, Diễn đàn Quốc tế về Phát triển Nguồn nhân lực số đã tập trung vào việc đào tạo và định hình thế hệ lao động mới. Thực trạng hiện nay cho thấy Việt Nam đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng chất lượng nhân lực cấp bách. Ông Trần Công (Trưởng Khoa Machine Learning, PTIT) đã chỉ ra rằng Việt Nam đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt trầm trọng nhân lực AI chất lượng cao và “chảy máu chất xám”.

Ở một góc độ khác, chuyên gia quốc tế Klaus Wwehage, CEO of 10X Innovation Lab, đã đưa ra những đánh giá sâu sắc về chiến lược của Việt Nam: Tôi đánh giá rất cao chiến lược “Bình dân học vụ số” mà Việt Nam đang triển khai, đặc biệt trong việc phổ cập kiến thức số và xây dựng nền tảng tư duy công nghệ từ sớm, ngay cả từ cấp tiểu học. Đây là cách tiếp cận dân chủ hóa công nghệ, tạo ra một thế hệ nhân lực có khả năng tiếp thu và thích nghi nhanh chóng, làm cơ sở cho sự phát triển bền vững. Tuy nhiên, để AI phục vụ hiệu quả cho Chính phủ số, việc đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là cấp thiết. Chương trình đào tạo này không chỉ phải dạy về cách sử dụng công cụ, mà phải tập trung vào việc nâng cao tư duy dữ liệu và quản trị rủi ro trong ứng dụng công nghệ số để tối ưu hóa quy trình làm việc và nâng cao chất lượng dịch vụ công cho người dân. Sự chuyên nghiệp hóa đội ngũ này là chìa khóa để chuyển đổi số thực sự đi vào chiều sâu.

Các đại biểu tham gia Diễn đàn “Doanh nghiệp khởi nghiệp trí tuệ nhân tạo”. Ảnh: Anh Tuấn

Từ góc độ người trẻ tham gia Diễn đàn, Nguyễn Quỳnh Chi (Sinh viên Học viện Bưu chính Viễn thông) đã nêu bật tầm quan trọng của tư duy: Tham gia sự kiện, tôi cảm thấy được truyền cảm hứng mạnh mẽ về tinh thần thích nghi và làm chủ công nghệ của thế hệ trẻ. Nguồn nhân lực số không chỉ dừng lại ở việc học kiến thức mà cần phải phát triển tư duy phản biện và sáng tạo để không chỉ bắt nhịp mà còn có khả năng định hình thời đại, hướng tới một tương lai bền vững.

Nhiều chuyên gia nhận định: Việt Nam đang có một cơ hội lịch sử để vượt lên trong cuộc đua AI. Tuy nhiên, chúng ta không thể chờ đợi mà phải hành động ngay. Việc áp dụng nguyên tắc “chấp nhận rủi ro” trong R&D và đổi mới là cần thiết. Doanh nghiệp cần được coi là hạt nhân của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia. Chính phủ đã có Chiến lược AI Quốc gia với mục tiêu Top 4 ASEAN, nhưng để các “startup” AI Việt Nam có thể vươn ra toàn cầu, chúng ta cần hoàn thiện hành lang pháp lý riêng cho AI và thiết lập Quỹ đầu tư AI huy động từ khu vực công và tư nhân.

Với sự quyết tâm từ Chính phủ, sự tham gia mạnh mẽ của các tập đoàn và startup công nghệ, cùng sự hỗ trợ từ các đối tác quốc tế, Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để chuyển mình. Diễn đàn tại Ninh Bình đã không chỉ củng cố định hướng phát triển AI mà còn là một lời khẳng định: Việt Nam sẵn sàng nắm bắt làn sóng AI để tạo ra đột phá chiến lược trong phát triển kinh tế và xã hội số.

Hà Phương