Biến nhớt đen thành dầu - thủ đoạn qua mặt nhà chức trách của công ty môi trường

Trong kỳ 1 của tuyến bài điều tra “Công nghệ và đường đi của dầu đỏ”, nhóm phóng viên Báo Điện tử VTC News đã đến Đồng Tháp - địa phương được xem là “thủ phủ” của nghề tái chế dầu diesel từ nhớt thải. Dọc quốc lộ 54, xen lẫn giữa các cơ sở nấu dầu biodiesel từ mỡ cá, là hàng loạt xưởng quy mô lớn, hoạt động suốt ngày đêm, chuyên tái chế nhớt thải thành dầu diesel.

Sang kỳ 2, chúng tôi tiếp tục đi sâu tìm hiểu chiêu trò qua mặt cơ quan chức năng của một số công ty môi trường, nhằm “biến nhớt đen thành dầu đỏ” - và đặc biệt là lần theo đường đi của loại dầu này: được sản xuất để làm gì, tiêu thụ ở đâu?

“Dầu đỏ” đội lốt chất đốt công nghiệp

Những cơ sở sản xuất dầu diesel trái phép ngay tại khu dân cư gây ô nhiễm nặng như ở Đồng Tháp mà Báo Điện tử VTC News đã đề cập trong phóng sự trước có thể bị cơ quan chức năng xử lý bất cứ lúc nào.

Vì theo H.L, Giám đốc Công ty Nam Côn Sơn Tech, người cung cấp công nghệ sản xuất dầu từ nhớt thải, 80% các cơ sở nấu “dầu đỏ” - tức dầu tái chế từ nhớt thải đều không có giấy phép.

20% còn lại sản xuất rất mạnh, kín đáo và an toàn trong vỏ bọc của công ty xử lý môi trường. Khác với các hộ dân nấu lậu ở Đồng Tháp, các công ty môi trường có lợi thế rất lớn về đầu vào, giá cả cũng như tính hợp pháp.

“Vì dầu thải là chất thải nguy hại, các công ty môi trường được phép thu gom xử lý. Thậm chí, để đảm bảo môi trường, một số công ty còn phải trả tiền cho họ để họ thu gom và xử lý hộ”, H.L tiết lộ.

Người cung cấp công nghệ tái chế dầu từ nhớt thải.

Dĩ nhiên, một doanh nghiệp chuyên xử lý rác thải không thể được cấp phép hoạt động như một công ty hóa dầu. Sản phẩm dầu tái chế từ nhớt thải gần như không thể đạt chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy để lưu thông trên thị trường. Thế nhưng, nhiều công ty môi trường vẫn “hợp pháp hóa dầu đỏ” bằng cách đăng ký đầu ra của nhớt thải dưới tên gọi “chất đốt công nghiệp”.

H.L cho biết: “Họ phải chịu trách nhiệm cho đầu ra của mình. Họ được cấp phép đầu ra là chất đốt công nghiệp nên xuất hóa đơn được luôn. Vậy nên ông nào có vốn cứ đầu tư vài tỷ bạc làm máy móc, xin giấy phép nhà máy môi trường ngon lành thì thu hồi vốn cực nhanh, chỉ 1 đến 2 năm thôi”.

“Dầu đỏ” đội lốt “chất đốt công nghiệp” cũng như “dầu sáng” - tức dầu hợp chuẩn được chưng cất từ dầu thô đều có điểm đến lý tưởng là các cây xăng dầu. H.L tiết lộ: “Dầu sáng nhà nước chiết khấu có hơn 1 nghìn đồng, dầu đỏ nó chiết khấu tới hơn 5 nghìn đồng. Nhưng không có hóa đơn đâu. Trộn dầu đỏ với dầu sáng, tỷ lệ dầu đỏ càng thấp chất lượng càng tốt. Tối đa là 30% dầu đỏ thôi”.

Trong vai những người muốn đầu tư mở cơ sở sản xuất, chúng tôi nhờ H.L giới thiệu đến một nhà máy đối tác của anh ta để học tập kinh nghiệm. Tuy nhiên, H.L từ chối: “Nhạy cảm lắm, người ra người vô, nhỡ báo chí vào quay được thì chúng nó banh xác. Tất nhiên có bảo kê rồi nhưng vẫn chua lắm”.

Mỗi ngày sản xuất 40 nghìn lít dầu “trong như mắt mèo”

Một trong những đối tác lớn mà H.L lắp đặt máy móc, công nghệ sản xuất dầu là Công ty TNHH Môi Trường Cao Gia Quý. Công ty này có nhà máy nằm giữa lô cao su ở xã Tân Phước, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước cũ, nay thuộc Đồng Nai.

Khi hỏi về công ty này, dân sống ở ấp Phước Tân ai cũng lắc đầu. Một người đàn ông bán hàng tạp hóa gần công ty cho biết: “Khi nó nấu dầu, khói bay về đây hôi lắm. Dân cũng đã làm đơn rồi, xã cũng xuống kiểm tra rồi. Nhưng xã làm gì được đâu, hình như bên trên nó to quá hay sao ấy”.

Một người phụ nữ khác chia sẻ: “Xưa là trại nhớt, có bảng ghi thế mà. Sau nó được bán và đổi tên thành công ty môi trường. Đặc biệt, họ không tuyển lao động là dân ở đây, xin cũng không nhận, chỉ tuyển lao động ở miền Tây hay miền Trung gì đó”.

Công nhân đang lọc cặn bẩn từ nhớt thải trước khi tái chế ở nhà máy Cao Gia Quý (Ảnh: trang TikTok H.L)

Nếu một số công ty môi trường sản xuất ra “dầu đỏ” từ nhớt đen nhưng công bố đầu ra là chất đốt công nghiệp như H.L tiết lộ, thì công ty Cao Gia Quý công bố sản phẩm của họ là dầu diesel, dầu FO và đặc biệt là dầu gốc SN150 – loại dầu phổ biến trong các loại dầu nhờn động cơ.

Chưng cất dầu diesel, dầu gốc SN150 hay SN500 từ dầu thô là một quá trình đòi hỏi công nghệ, kỹ thuật rất phức tạp tại các nhà máy hóa lọc dầu lớn. Còn công ty Cao Gia Quý công bố áp dụng quy trình công nghệ tái chế nhớt thải ra dầu gốc bằng kỹ thuật HV-Distillation.

Tuy vậy, H.L – người chế tạo hệ thống máy móc cho công ty Cao Gia Quý – so sánh đầy mỉa mai với các lò lậu ở Đồng Tháp: “Công nghệ thì giống nhau thôi. Ông này 10 thì ông kia cũng 7, 8 rồi. Vấn đề là ông kia đầu tư ít tiền hơn, đốt khói mù mịt hơn vì chi phí rẻ hơn”.

Hiểu rõ chất lượng các loại dầu do Cao Gia Quý sản xuất nhất phải là anh V., quê Hậu Giang, gắn bó 5 năm với công ty ở nhiều vị trí: từ đi lấy nhớt thải, đi theo xe giao dầu thành phẩm, đến tổ làm sạch cặn bã của nhớt thải – khâu đầu tiên của quá trình sản xuất. Anh V. cho biết: “Hôi thối và độc hại lắm, vì nhiều hóa chất”.

Người công nhân có hơn 5 năm kinh nghiệm tái chế nhớt thải thành dầu.

Tuy nhiên, anh V tự hào vì là mắt xích trong công nghệ HV-Distillation của Cao Gia Quý, góp phần tạo nên thứ dầu “đẹp nhất” từ nhớt thải hôi hám: “Tôi làm nhớt đen, đem qua tổ nấu, nó nấu vàng quét, cho ra sản phẩm trong như mắt mèo á”.

Không chỉ biến nhớt thải đen kịt thành dầu vàng óng “trong như mắt mèo”, với 5 máy hoạt động suốt ngày đêm, khối lượng sản xuất của công ty theo anh V. cũng có thể xếp vào hàng vô địch trong “ngành công nghiệp dầu đỏ”.

“Mỗi ngày sản xuất được hơn 30 nghìn hoặc 40 nghìn lít dầu. Nhưng xe của công ty không chạy dầu này, hết dầu thì mua ở chỗ khác”, anh V. tiết lộ.

Nếu tính toán của anh V., một công nhân sản xuất trực tiếp là đúng, thì trung bình mỗi tháng, tổ công nhân gần 20 người của Cao Gia Quý có thể sản xuất ra khoảng 1 triệu lít dầu diesel.

Tiếp tay cho tổ chức làm nhớt giả nhãn hiệu lớn?

Sản xuất khối lượng lớn kéo theo nhu cầu vận chuyển. Theo anh V., trước khi được điều về tổ làm sạch nhớt thải, anh từng đi giao nhớt: “Chúng tôi đi giao bằng xe tải 3 giò. Mỗi lần chở 16 bồn dầu vuông, mỗi bồn 1 nghìn lít, tương đương 16 tấn. Nhiều khi kẹt xe quá, phải dùng container để chở hai mươi mấy bồn đi giao”.

Ban đầu, anh V. không biết các khách hàng mua dầu “trong như mắt mèo” để làm gì, nhưng dần hiểu: nhiều khách hàng mua dầu của Cao Gia Quý để sản xuất nhớt giả.

“Từ Bình Phước xe chạy qua Bình Dương, tới cầu Phú Cường ở Củ Chi, đi thẳng đến ngã tư Tân Quy rẽ vào con đường có lô cao su. Tới một kho chẳng có biển hiệu gì, tôi đã vào công ty đó. Khi họ lên hút dầu, tôi hỏi mua để làm gì, họ nói để làm ra nhớt. Nấu ra nhớt Castrol á. Tôi vô nhà máy luôn, thấy rõ ràng, can vàng vàng ghi thương hiệu Castrol”, anh V. kể.

Và tới cả công ty sản xuất nhớt của Việt Nam?

Nhưng công ty mà anh V nhớ nhất mỗi khi giao hàng là Công ty Cổ phần Sản xuất Thương mại Đông Dương - Indo Petro.

Dù có đến công ty này từ 6 giờ sáng thì cũng phải đến trưa mới giao được hàng vì “nhiều xe xếp hàng lắm. Container tấp nập trong ấy. Giấy ghi là giao dầu Đông Dương. Đó là chỗ làm nhớt, chỗ đó nấu dữ lắm”, anh V. chia sẻ.

Từ sáng sớm, xe tải mang BKS 93C-002.89, logo Cao Gia Quý, rời kho hàng và di chuyển qua nhiều tuyến đường đến cổng Công ty Đông Dương (xã Bến Lức, tỉnh Tây Ninh). Sau nhiều giờ chờ đợi và liên hệ xin vào đổ hàng, đến khoảng 15h chiều, xe mới hoàn tất việc giao và quay trở lại kho tại Tân Thạnh Đông, huyện Củ Chi (cũ).

Tài xế cho biết: “Xe này chở dầu 15 tấn nhưng tôi chạy đủ tải 13 tấn. Nó đặt dầu từ mấy tháng trước”.

Chiếc xe tải chở 13 tấn dầu gốc của công ty Cao Gia Quý đến Công ty Đông Dương.

Trong vai khách muốn mua dầu gốc sản xuất nhớt, phóng viên liên hệ nhân viên kinh doanh Cao Gia Quý, được xác nhận công ty có bán dầu cho Đông Dương.

Được biết, công ty Đông Dương, thương hiệu Indo Petro, thành lập năm 1992, chuyên sản xuất dầu nhớt bảo vệ động cơ, với mạng lưới hơn 300 nhà phân phối trên cả nước.

Trên website, công ty công bố sử dụng nguyên liệu nhập khẩu từ Mỹ, Hàn Quốc, UAE, Australia, Nhật Bản. Tuy nhiên, xác minh thực tế và thông tin anh V. cung cấp có dấu hiệu cho thấy Công ty Đông Dương có thể nhập một phần dầu từ Cao Gia Quý, loại dầu tái chế từ nhớt thải.

Vậy, cơ quan nào cấp phép cho một công ty xử lý môi trường như Cao Gia Quý sản xuất diesel, FO và SN150 từ nhớt thải? Các sản phẩm dầu này có được cấp chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy trước khi ra thị trường không? Hay nói cách khác, Cao Gia Quý có đang sản xuất hàng giả là dầu diesel, mặt hàng quản lý chặt chẽ do tầm quan trọng với an ninh năng lượng, kinh tế và đời sống xã hội?

Câu trả lời sẽ có trong kỳ tiếp theo của tuyến bài điều tra mang tên “Công nghệ và đường đi của dầu đỏ”.

Nhóm phóng viên