Biểu tình rung chuyển Solomon, Australia phải gửi quân can thiệp

Đây là ngày thứ hai liên tiếp người dân đổ xuống đường va chạm với cảnh sát và yêu cầu Thủ tướng Manasseh Sogavare từ chức, theo New York Times.

Ngay từ hôm 24/11, cảnh sát đã phải sử dụng hơi cay và đạn cao su để trấn áp đám đông khi người biểu tình tràn vào tòa nhà Quốc hội, cũng như phóng hỏa đồn cảnh sát và nhiều tòa nhà ở khu phố người Hoa. Sang ngày 25/11, cảnh sát đã bị người biểu tình áp đảo về số lượng và phải lui vào thế phòng thủ.

Bất đồng âm ỉ từ lâu

Lượng lớn người biểu tình đổ tới thủ đô Honiara trên đảo Guadalcanal đến từ đảo Malaita, truyền thông địa phương cho hay.

Các chuyên gia cho biết bất đồng đã âm ỉ giữa người dân hai đảo suốt nhiều thập niên qua, chủ yếu do phân bổ tài nguyên không đồng đều, cũng như thiếu hỗ trợ kinh tế từ chính phủ liên bang, khiến Malaita trở thành một trong những khu vực kém phát triển nhất Solomon.

Năm 2019, việc chính phủ Solomon cắt đứt quan hệ chính thức với Đài Loan để thiết lập quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh đã khiến bất mãn của người dân trên đảo Malaita thêm gay gắt.

Solomon là quốc gia quần đảo với gần 1.000 hòn đảo lớn nhỏ ở khu vực Thái Bình Dương. Quốc gia này có dân số 710.000, chủ yếu là nông dân và ngư dân.

Malaita là quần đảo có đông dân cư sinh sống nhất với 160.500 người vào năm 2020. Trong khi đó, đảo Guadalcanal có diện tích lớn hơn và là nơi đặt thủ đô Honiara. Hai hòn đảo nằm cách nhau khoảng gần 50 km.

Người biểu tình tập trung bên ngoài tòa nhà Quốc hội Solomon. Ảnh: Reuters.

Solomon trở thành trung tâm cuộc cạnh tranh địa chính trị cao độ vì quyết định năm 2019. Việc quần đảo này thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Bắc Kinh là một cái tát vào vị thế của Đài Loan, cũng như làm lung lay chiến lược ngoại giao của Washington ở khu vực Thái Bình Dương.

Trong mắt Mỹ, quần đảo Solomon và các quốc gia nhỏ khác ở Thái Bình Dương đóng vai trò tối quan trọng nhằm ngăn Trung Quốc vươn tầm ảnh hưởng ở khu vực.

Những năm trở lại đây, Bắc Kinh đầu tư ngày càng mạnh tay vào khu vực Thái Bình Dương, khiến giới chức Mỹ phải giật mình.

Năm 2019, một công ty Trung Quốc ký được hợp đồng thuê một hòn đảo của Solomon. Thế nhưng, thỏa thuận này sau đó bị nhà chức trách Solomon tuyên bố vô hiệu.

Đây không phải lần đầu bất ổn bùng phát ở Solomon liên quan tới Trung Quốc. Năm 2006, bạo loạn từng nổ ra khi xuất hiện tin đồn Trung Quốc dùng tiền can thiệp vào cuộc tổng tuyển cử ở Solomon.

Nhiều chuyên gia tin rằng quyết định thiết lập quan hệ ngoại giao với Bắc Kinh là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới bất ổn hiện nay ở Solomon.

Daniel Suidani, thủ hiến đảo Malaita, là nhân vật chỉ trích mạnh mẽ quyết định năm 2019 của Thủ tướng Sogavare.

Mihai Sora, cựu quan chức ngoại giao Australia hiện làm việc tại Viện nghiên cứu Lowy, cho biết đảo Malaita vẫn tiếp tục duy trì quan hệ với Đài Loan, nhận được sự hỗ trợ từ Đài Bắc, đi ngược lại lập trường chính thức của chính quyền trung ương Solomon.

Không dừng ở đó, Mỹ cũng đang trực tiếp viện trợ cho đảo Malaita, còn Trung Quốc cung cấp hỗ trợ tài chính cho chính quyền trung ương. Trong bối cảnh ấy, chia rẽ nội bộ tại Solomon càng thêm sâu sắc.

"Bản thân cạnh tranh địa chính trị không châm ngòi cho bạo loạn. Nhưng việc các nước lớn ủng hộ một số nhóm theo đuổi các mục tiêu chiến lược riêng mà không cân nhắc bối cảnh chính trị xã hội đã khiến tình hình thêm bất ổn", ông Sora nhận xét.

Australia phải can thiệp

Sau khi hàng trăm người biểu tình đốt cháy một tòa nhà gần Quốc hội ở thủ đô Honiara, Thủ tướng Sogavare đã ban bố lệnh giới nghiêm kéo dài 36 tiếng đồng hồ, từ 19h ngày 24/11 tới 7h ngày 26/11.

Thủ tướng Sogavare cáo buộc người biểu tình gây rối vì dụng ý chính trị.

"Hôm nay, đất nước chúng ta chứng kiến thêm một sự kiện đáng buồn và không may khác, âm mưu lật đổ chính phủ dân chủ được bầu ra", ông Sogavare nói trong một video.

Ông Sogavare cảnh báo nhà chức trách sẽ truy lùng những người tổ chức cuộc biểu tình và đưa ra trước công lý.

Trong bài đăng trên mạng xã hội hôm 24/11, Đại sứ quán Trung Quốc ở Honiara cho hay đã yêu cầu Solomon thực hiện tất cả biện pháp cần thiết nhằm tăng cường bảo vệ các doanh nghiệp và công dân Trung Quốc.

Cơ quan đại diện Trung Quốc đồng thời khuyến cáo công dân nước này đang ở khu vực có rủi ro cao đóng cửa doanh nghiệp và thuê vệ sĩ bảo đảm an toàn.

Nhiều tòa nhà ở thủ đô Honiara bị phóng hỏa. Ảnh: AFP.

Trong bài đăng ngày 25/11, Đại sứ quán Trung Quốc cho hay nhiều cửa hàng, ngân hàng, nhà kho đã bị đốt cháy.

Xung đột giữa các đảo ở Solomon từng châm ngòi cho cuộc nội chiến từ 1998-2003. Cuộc nội chiến khiến Australia và New Zealand phải triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình ở Solomon từ năm 2003 và chỉ rút hết vào 2017.

Hôm 25/11, Thủ tướng Scott Morrison cho biết Australia sẽ gửi 100 binh sĩ và cảnh sát tới quần đảo Solomon nhằm duy trì ổn định và an ninh, theo yêu cầu của Thủ tướng Sogavare.

Ông Sora, cựu quan chức ngoại giao Australia, cho biết bất ổn dân sự quy mô nhỏ không hiếm ở Solomon những năm gần đây và cảnh sát bản địa đủ khả năng vãn hồi trật tự. Tuy nhiên, các cuộc biểu tình mới nổ ra rõ ràng đã vượt quá khả năng ứng phó của cảnh sát Solomon.

Đến ngày 25/11, riêng tại khu phố người Hoa ở thủ đô Honiara, 15 tòa nhà đã bị đốt cháy. 10 tòa nhà khác ở một khu công nghiệp gần đó cũng bị phóng hỏa.

Các đoạn video đăng tải trên mạng xã hội cho thấy những đám đông tụ tập tại khu phố người Hoa. Nhiều tòa nhà bốc khói.

Duy Anh