Bình Dương giải bài toán khó trong giáo dục: Thiếu hụt giáo viên (bài 1)

Tuyển dụng giáo viên đang là vấn đề khó của tỉnh Bình Dương. Ảnh: T.L

Điều này đặt ra không ít thách thức trong việc nâng cao chất lượng dạy và học.

Áp lực từ tăng dân số

Năm học 2024 - 2025 chứng kiến tốc độ gia tăng sĩ số học sinh đáng kể tại nhiều địa phương trên cả nước, đặc biệt tại những tỉnh, thành phố có tốc độ công nghiệp hóa - đô thị hóa nhanh như Bình Dương. Theo số liệu của Sở GD&ĐT tỉnh Bình Dương, toàn tỉnh có khoảng 521.000 học sinh năm học này, tăng hơn 26.000 em so với năm học trước. Mức tăng được xem là cao nhất trong vòng 5 năm trở lại đây.

Quá trình phát triển công nghiệp, thu hút lượng lao động nhập cư lớn đã tạo ra sự “bùng nổ” về dân số cơ học, từ đó kéo theo nhu cầu về giáo dục. Không chỉ đòi hỏi thêm trường lớp, bàn ghế, thiết bị dạy học, ngành Giáo dục Bình Dương còn phải đối mặt với bài toán thiếu hụt đội ngũ giáo viên ngày càng trầm trọng.

Trong một báo cáo của Bộ GD&ĐT về thực trạng giáo dục ở các tỉnh phía Nam (công bố cuối năm 2024), vấn đề thiếu giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục không còn là hiện tượng riêng lẻ. Nhiều địa phương quanh khu vực TPHCM “đau đầu” với việc tuyển dụng, phân bổ GV, đặc biệt với các môn học mới hoặc có tính đặc thù như Tin học, Tiếng Anh, Âm nhạc, Mỹ thuật… Bên cạnh đó, triển khai Chương trình GDPT 2018 cũng làm gia tăng nhu cầu giáo viên hơn so với trước.

Tại Bình Dương, theo thống kê của sở GD&ĐT, tính đến đầu năm học 2024 - 2025, toàn tỉnh thiếu khoảng 3.222 giáo viên để đáp ứng đúng định mức. “Cơn khát” nhân lực diễn ra từ mầm non đến tiểu học, THCS, THPT, đặc biệt nghiêm trọng ở khối mầm non và các môn năng khiếu, kỹ năng.

Nhiều chuyên gia cho rằng Bình Dương nên tận dụng nguồn nhân lực tại chỗ. Ảnh: Hồng Cường

Khó tuyển dụng và “giữ chân” nhà giáo

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu giáo viên là nguồn tuyển từ các trường sư phạm không đủ để đáp ứng. Thống kê từ các trường đại học đào tạo sư phạm ở khu vực phía Nam cho thấy, số lượng sinh viên tốt nghiệp ra trường ngành Sư phạm đã giảm liên tục trong 5 năm qua. Lý do chính là nhiều em e ngại mức lương còn hạn chế, chế độ đãi ngộ chưa cao so với một số ngành nghề khác. Ở Bình Dương, điều này càng rõ rệt hơn khi so sánh với thu nhập trong lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ.

Là cựu sinh viên ngành Sư phạm Tiếng Anh, anh Phạm Huy Hoàng (hiện làm cho một công ty phần mềm tại TP Dĩ An, Bình Dương) chia sẻ: “Khi ra trường, tôi đắn đo mãi vì lương khởi điểm giáo viên tiếng Anh không đủ hấp dẫn. Cuối cùng, tôi chọn doanh nghiệp tư nhân. Nhiều bạn cùng khóa cũng rẽ sang ngành khác để có thu nhập tốt hơn”.

Năm 2021, theo lộ trình nâng chuẩn của Bộ GD&ĐT, giáo viên tiểu học cần đạt trình độ đại học (thay vì cao đẳng như trước kia). Điều này đặt ra thách thức cho cả người đang làm nghề lẫn các ứng viên muốn tham gia thi tuyển. Nhiều giáo viên lâu năm phải gấp rút “chuẩn hóa” lại trình độ, trong khi các ứng viên trẻ chưa kịp tốt nghiệp đại học đúng chuẩn cũng không thể tham gia thi tuyển ngay.

Cùng đó, GV ở các đô thị lớn, khu vực ven khu công nghiệp thường đối mặt với sĩ số lớp đông, áp lực dạy học 2 buổi/ngày theo chương trình mới. Mức lương cơ bản và một số khoản phụ cấp chưa thực sự đủ để giáo viên yên tâm gắn bó lâu dài. Trong khi đó, giáo viên mầm non thường xuyên phải làm thêm giờ, trông trẻ ngoài giờ hành chính, nhưng chế độ tính công chưa thực sự tương xứng. Việc này dẫn đến tình trạng không ít giáo viên mầm non xin nghỉ việc hoặc chuyển sang trường tư có chế độ tốt hơn.

Bình Dương đang đầu tư xây dựng nhiều trường mới nhưng lo thiếu nhân lực. Ảnh: Hồng Cường

Đi tìm giải pháp

Năm 2024, Chính phủ ban hành Nghị quyết 116/NQ-CP về việc tăng cường đầu tư cho giáo dục, đặc biệt là về nhân lực giáo viên ở các tỉnh trọng điểm công nghiệp. Theo đó, một số ngành sư phạm như Tin học, Tiếng Anh, Âm nhạc… được hưởng chế độ trợ cấp đặc biệt, khuyến khích SV giỏi về phục vụ cho các đô thị đang mở rộng dân số.

Ngoài ra, Bộ GD&ĐT cũng nhấn mạnh mô hình liên kết vùng: Các tỉnh lân cận (Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu) có thể chia sẻ nguồn GV thỉnh giảng, hỗ trợ lẫn nhau trong những môn học đang thiếu nhiều.

Tại Bình Dương, để giải quyết “bài toán” này, sở GD&ĐT thường xuyên tổ chức rà soát, nếu đơn vị nào thừa giáo viên một số môn nhất định sẽ luân chuyển về nơi đang thiếu. Dù việc này không phải lúc nào cũng suôn sẻ (do giáo viên ngại phải xa nhà, thay đổi chỗ ở), song đây vẫn là giải pháp tình thế nhằm giảm bớt áp lực cho những trường “đỏ lửa”. Bên cạnh đó, Bình Dương cũng nỗ lực hỗ trợ giáo viên trẻ thông qua chương trình “Mái ấm giáo viên” hoặc hỗ trợ tiền nhà ở, đặc biệt tại các đô thị như TP Thuận An, TP Dĩ An.

Về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Nhật Hằng - Giám đốc Sở GD&ĐT Bình Dương nhiều lần nêu rõ tại các buổi họp của HĐND tỉnh. Theo bà Hằng, xuất phát điểm của việc thiếu giáo viên là không có nguồn tuyển. Sau khi tốt nghiệp THPT, tỷ lệ thí sinh chọn ngành Sư phạm rất ít.

Ngoài ra, lương và chế độ đãi ngộ cần được quan tâm hơn để thu hút nhân tài. Sở đã triển khai một số giải pháp như điều chuyển giáo viên giữa các đơn vị, hợp đồng giáo viên vừa nghỉ hưu, tham mưu UBND tỉnh sửa đổi, bổ sung chính sách hỗ trợ. Một khi những bất cập về thu nhập, môi trường làm việc được cải thiện, cơ hội tuyển đủ giáo viên sẽ cao hơn.

Một hướng đi được nhiều đại biểu HĐND và chuyên gia ủng hộ là xã hội hóa giáo dục. Mặc dù trong lĩnh vực mầm non, các trường tư thục đã phát triển khá sôi động, nhưng ở cấp tiểu học và THCS, các trường công lập vẫn đóng vai trò chủ đạo.

Nếu tăng cường cơ chế khuyến khích trường tư, chất lượng bảo đảm, mức học phí hợp lý, thì số học sinh ở trường công sẽ giảm tải, từ đó giảm luôn nhu cầu giáo viên công lập ngắn hạn. Đồng thời, một số giáo viên giỏi đang làm việc ở trường tư được mời dạy thỉnh giảng tại trường công cũng là giải pháp “cởi mở”, tránh tình trạng dàn trải nhân lực.

Hồng Cường