Bình yên dưới chân núi Pu Phen

Ký ức buồn bên núi Pu Phen

Đoạn đường hơn 25km từ quốc lộ 7 vào trung tâm xã Yên Na chẳng ai nghĩ là thuận lợi đến thế bởi đường đã được phủ nhựa kín đến tận từng thôn bản. Đặt chân tới trung tâm xã Yên Na chúng tôi không khỏi bất ngờ bởi dưới ánh nắng xế chiều, hình ảnh hàng trăm căn nhà ngói đỏ mọc lên san sát, bên vệ đường là những đàn bò vàng ung dung gặm cỏ, cánh rừng tràm bạt ngàn xanh ngát, càng chứng minh sức sống mới nơi đây đang trỗi dậy mạnh mẽ.

Từ ngày 1/7/2025, xã Yên Na chính thức được thành lập trên cơ sở sáp nhập hai xã Yên Na và Yên Tĩnh, trong cuộc hội ngộ thiêng liêng và đầy xúc cảm giữa hai địa phương vốn cùng chung một cội nguồn văn hóa, lịch sử, ký ức người dân nơi đây vẫn còn phảng phất hình ảnh về một miền núi thẳm, nặng những chuyện buồn xưa cũ mỗi khi có người nhắc lại. Người dân dưới chân núi Pu Phen nói vui với chúng tôi rằng, ngày ấy, xã có tên là Yên Tĩnh nhưng chẳng “yên tĩnh” chút nào bởi hơn 10 năm trước, tiếng máy múc, máy sàng gầm gào trên lưng núi, dưới lòng khe suối để tìm vàng, cuộc sống yên bình của đồng bào bỗng chốc bị đảo lộn.

Lãnh đạo xã Yên Na xác nhận giai đoạn năm 2007 - 2010 là đỉnh điểm của nạn khai thác vàng trên địa bàn. Công tác quản lý thời kỳ đó không đến nơi đến chốn, nhộm nhoạm từ trên xuống dưới dẫn đến tình trạng “vỡ trận”, mạnh ai nấy làm. Hàng trăm người tứ xứ từ Thái Nguyên, Quảng Trị, Bắc Ninh,… đổ về thi nhau xâu xé, đục khoét để khai thác vàng, khai thác gỗ tìm kiếm vận may để đổi đời. Kéo theo đó là tệ nạn ma túy, tranh giành địa bàn, cướp, trộm cắp tài sản....

Từ đó, Pu Phen trở thành “mỏ vàng” của cánh doanh nghiệp lắm của nhiều tiền và những đối tượng cộm cán, trong khi người dân bản địa chủ yếu làm thuê, lấy công làm lãi. Mảnh đất màu mỡ ấy, dù thị phần chẳng thể hiện trên giấy trắng mực đen nhưng ai cũng hiểu miếng bánh đã được chia phần. Tuy nhiên, ngầm hiểu như vậy nhưng do lợi nhuận quá lớn nên xích mích, mâu thuẫn xảy ra triền miên. Những bãi vàng được đào bới nham nhở nằm chênh vênh trên sườn núi, ở nơi đây hoạt động náo nhiệt cả ngày lẫn đêm. Mỗi bước đi là một bước lạnh sống lưng, bởi “vàng tặc” đất này chẳng nể nang ai. Chỉ cần một nhát dao hay một cú hích có thể khiến người ta mãi mãi bị chôn vùi giữa chốn rừng xanh núi thẳm.

Lợi nhuận quá lớn, kéo theo hệ lụy người dân bỏ bê ruộng đồng, vợ chồng ly tán vì chạy theo cơn sốt tìm vàng. Không ít người sa vào rượu chè, cờ bạc, ma túy. Nhiều cặp vợ chồng phát sinh mâu thuẫn dẫn đến ly hôn.Đặc biệt ở xã Yên Tĩnh - cái tên gợi lên một vùng đất thanh bình, nép mình dưới chân núi Pu Phen, bên dòng khe Chà Hạ róc rách, có thời điểm người nghiện ma túy nơi đây lên tới hơn 100 người, rất nhiều trẻ em trở thành mồ côi cả cha lẫn mẹ. Từ khi có ma túy, mại dâm kéo theo HIV/AIDS, cuộc sống nghèo nàn, bần cùng phủ khắp các bản làng.

Với kinh nghiệm nhiều năm đánh án ma túy, Trung tá Vừ Bá Chò – Phó trưởng Công an xã Yên Na hiểu rõ mọi con đường, lối nhỏ trong từng thôn bản và tệ nạn ma túy nơi đây. “Khoảng hơn 15 năm trở về trước, nơi đây cũng là địa điểm phức tạp về ma túy, chỉ cần một người lạ vào xã lập tức có người bám đuôi ngay. Nhiều lần chúng tôi kết hợp với lãnh đạo xã đi vào điểm nóng bắt quả tang “vàng tặc” mất rất nhiều thời gian và công sức thế nhưng đến nơi thì các đối tượng đã kịp tẩu tán. Tuy nhiên, sau khi Công an chính quy vào đây và Kế hoạch 483 của Bộ Công an được triển khai thì tình hình ANTT trên địa bàn đã được ổn định”, Trung tá Chò chia sẻ.

Gắn bó với mảnh đất này đã lâu, ông Vi Thanh Bảy – người có uy tín tại Na Bón, xã Yên Na cho biết: “Cách đây hơn 10 năm, khi tôi còn làm Công an xã đã phải tham gia truy quét vàng tặc rất vất vả. Thời điểm đó, những người tứ xứ đến đây vào khai thác trái phép vàng rất nhiều. Từ đó các tệ nạn như ma túy, mại dâm,… xuất hiện ngày một nhiều khiến cuộc sống người dân xã Yên Na, Yên Tĩnh thêm phần khó khăn. Thậm chí khi đi tuần tra, bắt gặp cán bộ, các đối tượng còn bắn súng thị uy khiến chúng tôi hết sức vất vả để truy quét. Xoay quanh nội dung này là câu chuyện không hồi kết, có chăng nên quên đi để hướng đến những điều tốt đẹp hơn”.

Xã Yên Na bình yên nép mình dưới chân núi Pu Phen, bên dòng khe Chà Hạ.

Yên Na hồi sinh

Gác lại những kỷ niệm buồn, đời sống người dân dưới chân núi Pu Phen ngày nay đã được khoác lên mình tấm áo mới. Cơ sở hạ tầng nông nghiệp, nông thôn đã được đầu tư, cuộc sống của người dân đang từng ngày đổi thay. Hầu hết các tuyến đường liên bản, đường nội bản đến các hộ gia đình đều đã được bê tông hóa và do Nhà nước và nhân dân cùng làm. Điển hình bản Na Cáng đã huy động được 880 ngày công, phát quang 15.900m2, đào đất làm đường với khối lượng 11.368m3 tại các điểm dễ làm, tình nguyện quyên góp 36 triệu đồng để thuê máy múc hỗ trợ, các việc làm trên được quy ra thành tiền là 372 triệu đồng đã làm được con đường dài 5km đến các khu sản xuất tập trung của bản.

Các tổ chức đoàn thể và các thôn, bản trên địa bàn xã có nhiều mô hình hay, cách làm hiệu quả, nổi bật như: Mô hình mỗi tháng 2 ngày dọn vệ sinh môi trường của chi hội phụ nữ; tố giác tội phạm của bản Văng Cuộm - bản không có ma túy đầu tiên của xã; nuôi dê nhốt tại bản Hạt của Đoàn Thanh niên; trồng cây ăn quả tại bản Pả Khốm. Tại các chi bộ trường học đã khơi dậy tinh thần tự giác của các em học sinh và giáo viên trong nhà trường bằng các việc làm thiết thực, sáng tạo, không để thời gian nhàn rỗi của các em học sinh bán trú…

Từng nhìn thấy cảnh bà con trong bản phải hứng chịu thiệt hại do thiên tai, lũ lụt và đau đáu nỗi lo, khi có tin sẽ có các công ty lên đồi Pu Phen “làm vàng”, anh Lữ Khắm Kháy đã kêu gọi toàn dân đoàn kết, chung sức đồng lòng thành lập Tổ hợp tác sản xuất và chế biến Chè dây Cành Toong, để “làm giàu” trên chính mảnh đất đã để lại những hệ quả mà người dân nơi đây chưa nguôi ngoai. Nhờ sự hỗ trợ của cấp ủy, chính quyền xã, Tổ hợp tác đã tiến hành trồng mới 1ha chè dây, khoanh nuôi, bảo vệ 10ha trên đỉnh Pu Phen, năm 2023 đã tiêu thụ được 1.200kg chè khô với doanh thu sau khi trừ chi phí là 217 triệu đồng.

Chị Kha Thị Quyên, trú tại xã Yên Na chia sẻ: “Nhiều năm qua, được sự quan tâm của các cấp chính quyền, thời gian qua tội phạm, tệ nạn ma túy đã không còn. Vì đã hiểu tác hại của ma túy, nên giờ đông đảo bà con đã "quay mặt" lại với nó, coi ma túy chính là kẻ thù của bản thân và gia đình. Chuyện tố giác, tích cực tham gia phong trào quần chúng đấu tranh phòng, chống tội phạm giờ đã không còn là gì quá xa lạ. Từ khi có lực lượng Công an chính quy về xã, người dân chúng tôi rất vui mừng, phấn khởi. Tình hình an ninh trật tự trên địa bàn được đảm bảo. Các thủ tục giải quyết giấy tờ cho người dân đều được thực hiện một cách nhanh chóng, người dân được chỉ dẫn tận tình, cán bộ hướng dẫn dễ hiểu, dễ làm”.

Yên Na hôm nay trời trong và xanh, nơi đây không còn khoác lên mình cái vẻ bất ổn, ngập chìm trong "cái chết trắng" như nhiều năm trước đây. Chuyện bất hợp tác, "đẩy đuổi" cán bộ Công an khi về bản xác minh, vây bắt tội phạm ma túy giờ chỉ còn là quá khứ. Lực lượng Công an chính quy được tăng cường ngay tại cơ sở, mọi công việc liên quan đến tình hình ANTT đều được bà con ủng hộ, hỗ trợ giải quyết nhanh chóng. Trung tá Vừ Bá Chò – Phó trưởng Công an xã Yên Na cho biết: “Trên địa bàn hiện tại không có trường hợp nào nghiện ma túy, tình hình ANTT được đảm bảo, thanh niên trai trẻ trong các thôn bản đều tu chí làm ăn hoặc xuống các khu công nghiệp tìm kiếm việc làm, kiếm thêm thu nhập”.

Trở lại trụ sở xã, tôi đem cảm nhận của mình về những đổi thay về tư tưởng, nếp nghĩ, cách làm của người dân Yên Na trao đổi với Chủ tịch UBND xã Yên Na Thái Lương Thiện và được biết, cuộc sống người dân nơi đây thay đổi rõ rệt hơn so với những năm về trước. “Kinh tế của người dân được cải thiện, đời sống được nâng cao. Đặc biệt là đã chấm dứt tình trạng khai thác lâm sản, khoáng sản trái phép. Hệ thống cơ sở hạ tầng trên địa bàn xã cơ bản được đồng bộ, đường giao thông được cứng hóa 100% góp phần thúc đẩy giao thương, công cuộc xây dựng nông thôn mới được chú trọng và đạt kết quả tốt”.

“Bên cạnh đó, từ ngày Công an chính quy về xã, tình hình ANTT được đảm bảo, người dân nơi đây rất phấn khởi, yên tâm lao động sản xuất. Cánh đây một tháng, khi nước lũ đổ về, cán bộ, chiến sĩ Công an xã đã không quản ngại hiểm nguy, vất vả, cùng với cấp ủy, chính quyền địa phương và các lực lượng trên địa bàn hỗ trợ sơ tán khẩn cấp người dân, bảo đảm an ninh trật tự. Khi lũ rút, họ lại chung tay giúp đỡ nhân dân khắc phục hậu quả, sớm ổn định cuộc sống. Đây là minh chứng sinh động về phẩm chất cách mạng và truyền thống tốt đẹp, gương mẫu đi đầu người chiến sĩ Công an nhân dân thật sự gần dân, sát dân, "lúc dân cần, lúc dân khó có Công an", ông Thái Lương Thiện chia sẻ thêm.

Tuấn Quỳnh