Bộ 3 sách Tết về phong tục tập quán, thú vui và sự ăn chơi ngày Tết

Tập sách Khảo luận về Tết của nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng mang đến cho bạn đọc điểm nhìn tổng quan về Tết. Qua tập sách, thấy Tết như một chuỗi nghi lễ từ các nghi lễ kết thúc năm cũ tới các lễ đón mừng năm mới như, tiễn Ông Táo về Trời, lễ rước ông bà, tiễn Thần Phật, tục xông đất đầu năm…

Trong dân gian có câu "Ba ngày Tết, bảy ngày xuân", song ngày xưa việc "ăn Tết" bắt nguồn từ cuối tháng Chạp đến Rằm tháng Giêng, thậm chí hết tháng Giêng. Xu hướng Tết ngày nay đơn giản hóa và có phần rút ngắn hơn để bắt kịp nhịp sống hiện đại.

Không khí mùa xuân bắt đầu rộn ràng từ những ngày giáp Tết. Lúc ấy, nhà nhà lau dọn để sắm sửa đồ mới, bàn thờ gia tiên được lau dọn sáng bừng, những mâm bánh trái được đơm đầy, những phiên chợ đông đúc người mua đồ ăn để mấy ngày Tết ấm no, không khí gói bánh chưng bánh tét, nồi thịt kho hột vịt óng ánh vàng bên bếp lửa hồng, người lớn và trẻ con được dịp sắm quần áo mới, mua những bức thư pháp hay câu đối mang lời chúc tụng, những chậu hoa được sắm về trang hoàng làm thoảng hương Tết gần hơn nữa.

Trong sách Đồng dao và trò chơi truyền thống do tác giả Huỳnh Ngọc Trảng (chủ biên) nhắc đến trò chơi truyền thống mang tính chất của một nghi thức xã hội nhằm biểu đạt nguyện vọng và điều cầu mong chung của cộng đồng, góp phần tăng cường sự đồng nhất văn hóa, củng cố mối quan hệ giữa các thành viên của cộng đồng.

Những trò chơi truyền thống dịp Tết ngày xưa trở thành sợi dây kết nối vòng tròn văn hóa vô hình kết nối cộng đồng từ khắp ba miền Bắc - Trung - Nam. Có thể kể đến các trò chơi dành cho từ người lớn đến trẻ em như trò đánh đu, bịt mắt bắt dê, thi tài khéo, thổi cơm thi, xúc xắc xúc xẻ, bịt mắt đập niêu, chơi pháo đất, ném còn, kéo co, đua thuyền, hát bài chòi, trò chơi cờ người, chơi cờ và chơi bài (cờ tướng, tứ sắc, tam cúc… sau này có lô tô)…

Ngày nay, các địa phương và trường học cũng rất nỗ lực tái hiện và đưa một số trò chơi dân gian vào các lễ hội. Dẫu vậy, trò chơi dân gian không còn phổ biến nhiều để được vận dụng thường xuyên trong các hoạt động văn hóa vui chơi trong cộng đồng.

Mùa xuân này, khám phá tập sách Ăn Tết chơi Tết miền Tây của tác giả Trần Minh Thương và hình dung một cách sinh động trong cái không khí, hương vị, sắc màu một cái Tết miền sông nước thuở xa xưa nhưng vẫn còn lưu luyến đến tận hôm nay.

Đã từ rất lâu, cứ vào dịp Tết đến xuân về, người dân miền Tây Nam bộ lại bắt đầu những công việc với họ chưa bao giờ là cũ, là hết thú vị mà luôn tràn đầy sự háo hức, vui tươi. Khi xuân đã nhẹ nhàng báo hiệu trên những vồng cải, bụi chuối, luống hoa vào vụ Tết, người ta bắt đầu chuẩn bị nếp gạo để gói bánh, tráng bánh, làm mứt, làm dưa, rồi chuẩn bị tảo mộ, quét dọn sửa sang nhà cửa, trang trí bàn thờ trong nhà ngoài sân…

Theo đặc điểm tập quán từng vùng miền, cái cách ăn Tết, chơi Tết mỗi nơi mỗi khác. Cách người miền Tây Nam bộ Tết nhà, Tết vườn, Tết giếng, Tết ghe, tết Trâu, cúng ông Chuồng bà Chuồng, cúng ghe… là những nét đẹp trong văn hóa gắn liền với nền kinh tế tự túc tự cấp từ ngày xưa.

Người dân miền sông nước ăn Tết, chơi Tết tuy bình dị nhưng rất kỹ lưỡng và chu toàn cả về mặt tâm linh lẫn cách đối nhân xử thế trong nghĩa tình làng xóm.

Người dân miền Tây chuẩn bị đón Tết bằng cách Tự làm mới để đón Tết ngày xưa; Trồng trọt chăn nuôi chờ ăn Tết; Lặt lá mai, tỉa hàng rào, sửa nhà cửa; Bánh tét và chuyện hùn gói bánh cúng ông bà; Bàn thờ ngày Tết, Quết bánh phồng; Chia thịt heo ăn Tết; Món ngon ngày Tết; Nấu rượu, làm lão tử; Tục chạp mả và cúng cô hồn ngày Tết; Cúng ghe, Tết ghe…

Sông nước miền Tây cũng là một nét văn hóa đặc biệt, vì vậy không thể bỏ qua nét đặc sắc cảnh người dân đi chợ Tết trên chợ nổi miền Tây.

Tết là một điểm nổi bật về văn hóa, văn hóa cũng luôn luôn cập nhật và thay đổi liên hồi theo nhịp sống. Có phải chăng Tết cũng thay đổi? Theo vòng quay thời gian, Tết thay đổi để hợp lòng người, hợp lòng thời đại. Nhưng chúng ta tin chắc rằng: Tết cổ truyền sẽ mãi trường tồn trong cuộc sống và trong trái tim mỗi người con nước Việt.

V.K