Bộ Công Thương đề xuất lộ trình áp dụng giá điện hai thành phần từ năm 2026

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì buổi làm việc với các đơn vị trực thuộc Bộ, cùng lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các Tổng công ty Điện lực, tập trung thảo luận về cơ chế giá điện 2 thành phần. Đây là bước đi quan trọng trong thực hiện Luật Điện lực, Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045, hướng tới áp dụng từ 1/1/2026 đối với nhóm khách hàng sử dụng điện lớn.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì buổi làm việc.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị đã giao nhiều nhiệm vụ, giải pháp cho Chính phủ, Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan, nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Trên cơ sở Nghị quyết 70-NQ/TW, Bộ Công Thương đang dự thảo Nghị quyết của Chính phủ, dự kiến trình trước ngày 20/10.

Một trong những nội dung quan trọng được nhấn mạnh là đẩy nhanh tiến độ áp dụng giá điện 2 thành phần theo Điều 50 Luật Điện lực (sửa đổi, 2024) và Nghị định số 146/2025/NĐ-CP. Cơ chế này bao gồm giá công suất và giá điện năng, khác với cơ chế giá hiện nay, Việt Nam áp dụng cơ chế giá điện một thành phần, tức tiền điện được tính hoàn toàn theo sản lượng tiêu thụ. Cách tính này bị đánh giá chưa phản ánh đúng chi phí mà ngành điện phải bỏ ra cho mỗi khách hàng, như khấu hao tài sản, vận hành đường dây, trạm biến áp… Với giá điện hai thành phần, khách hàng sẽ trả thêm khoản chi phí theo công suất đăng ký hàng tháng. Ngay cả khi không sử dụng điện, khách hàng vẫn phải thanh toán phần công suất này, thay vì ngành điện phải gánh chịu và bù đắp thông qua điều chỉnh giá như hiện nay.

Theo dự thảo, Bộ Công Thương đề xuất lộ trình thí điểm cơ chế giá điện hai thành phần với khách hàng sản xuất từ đầu năm 2026, tiến tới áp dụng chính thức và mở rộng từ tháng 8/2027.

Cụ thể:

Giai đoạn 1 (từ nay đến giữa năm 2026): thí điểm ở các doanh nghiệp sản xuất đang tham gia mua bán điện trực tiếp từ các đơn vị phát năng lượng tái tạo. Bộ Công Thương sẽ thu thập dữ liệu về sản lượng, đặc điểm tiêu thụ để nghiên cứu công thức tính giá phù hợp.

Giai đoạn 2 (1-6/2026): thí điểm “trên giấy”. Khách hàng tham gia sẽ nhận hóa đơn song song theo cơ chế hai thành phần nhưng không phải thanh toán thực tế, nhằm làm quen với cách tính.

Giai đoạn 3 (7/2026-7/2027): thử nghiệm chính thức trong một năm, đánh giá phản ứng khách hàng, hành vi tiêu thụ điện và tác động tới doanh thu ngành điện.

Giai đoạn 4 (từ 8/2027): tổng kết, mở rộng áp dụng với các nhóm khách hàng khác.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ chịu trách nhiệm xây dựng, tính toán và đề xuất mức giá cụ thể để Bộ Công Thương xem xét.

Bộ Công Thương lấy ý kiến dự thảo Quyết định về cơ chế giá điện hai thành phần.

Tại cuộc họp bàn về cơ chế giá điện hai thành phần, ông Nguyễn Anh Tuấn - Tổng Giám đốc EVN - đề xuất trước mắt thí điểm với các khách hàng sản xuất tiêu thụ từ 200.000 kWh/tháng trở lên và đấu nối điện áp từ 22kV. Đây là nhóm khách hàng tương ứng với khoảng 7.000 doanh nghiệp, cũng đang được áp dụng cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA). Khách hàng sinh hoạt chưa được áp dụng ngay do phải thay thế toàn bộ hệ thống công tơ đo đếm.

Kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh: “Giai đoạn đầu áp dụng cho khách hàng lớn là cần thiết. Về lâu dài, khi triển khai rộng, cơ chế này sẽ bảo đảm công bằng hơn thông qua giá điện theo giờ cao điểm, thấp điểm. Bộ trưởng ghi nhận EVN và các đơn vị thuộc Bộ đã nghiêm túc triển khai chỉ đạo, chuẩn bị đầy đủ điều kiện để thực hiện”.

Để triển khai hiệu quả cơ chế giá điện hai thành phần, Bộ Công Thương yêu cầu các đơn vị liên quan khẩn trương rà soát, hoàn thiện Đề án, đánh giá tác động và trình lãnh đạo Bộ trước ngày 15/10/2025. Song song, cần đề xuất sửa đổi Quyết định 14/2025/QĐ-TTg, xây dựng Thông tư sửa đổi Thông tư 16 nhằm bảo đảm nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí sản xuất, truyền tải điện.

Bộ cũng chỉ đạo các cơ quan liên quan tham mưu cho Chính phủ xác định nhóm đối tượng áp dụng trước, đồng thời thuê tư vấn xây dựng phần mềm vận hành minh bạch, hoàn thành trước ngày 20/10/2025. Trong giai đoạn từ nay đến 31/12, khách hàng sẽ nhận hai hóa đơn song song: một hóa đơn theo cơ chế hiện hành để thanh toán, và một hóa đơn theo cơ chế hai thành phần để tham khảo, qua đó điều chỉnh dần hành vi sử dụng điện.

Đối với EVN, Bộ Công Thương yêu cầu chủ động thuê tư vấn, phát triển phần mềm quản lý để vận hành hệ thống thông suốt, đồng thời triển khai kế hoạch truyền thông từ 15/9. Nội dung truyền thông cần tập trung vào Luật Điện lực, Nghị quyết 70-NQ/TW, dự thảo Nghị quyết của Chính phủ, cũng như so sánh giá điện trong nước với khu vực và quốc tế. Giai đoạn đầu, cơ chế áp dụng cho khách hàng tiêu thụ lớn; về sau, khi mở rộng, biểu giá theo giờ cao điểm và thấp điểm sẽ đảm bảo công bằng hơn.

Bộ Công Thương đồng thời đề nghị các cơ quan thông tấn, báo chí tích cực phối hợp tuyên truyền, giúp khách hàng hiểu rõ sự cần thiết của cơ chế giá bán lẻ điện hai thành phần, từ đó có điều chỉnh phù hợp trong hành vi sử dụng điện khi cơ chế chính thức được áp dụng.

Huy Tùng