Bộ đã gợi mở giải pháp phù hợp giải bài toán nhân sự chuyên môn về GD cho cấp xã
Về lâu dài, có lẽ nguồn nhân sự ở phòng văn hóa- xã hội lấy từ nguồn cán bộ quản lý ở trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở là phù hợp nhất.
Ngày 24/7/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và phòng văn hóa - xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
Tuy nhiên, theo khảo sát nhanh của Bộ Giáo dục và Đào tạo trên khoảng 1.000 công chức giáo dục cấp xã cho biết, hơn 300 người có chuyên môn không liên quan tới giáo dục, thậm chí có cả kĩ sư chăn nuôi. [1]
Trong khi, theo hướng dẫn, mỗi phòng văn hóa - xã hội cấp xã có thể bố trí tối đa 2 biên chế cho vị trí công chức phụ trách giáo dục và đào tạo. Nhưng thực tế, nhiều địa phương chỉ bố trí được một nhân sự, thậm chí có nơi không có nhân sự chuyên trách về giáo dục. Điều này sẽ dẫn đến nhiều khó khăn cho việc quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục đối với các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở.
Chính vì thế, ngày 15/8/2025 vừa qua, Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành Công văn số 4798/BGDĐT-NGCBQLGD về việc giải quyết một số khó khăn, vướng mắc của địa phương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp. Chúng tôi cho rằng, nội dung hướng dẫn của Công văn này sẽ giúp các địa phương tháo gỡ được những khó khăn hiện nay.
Ảnh minh họa
Công văn số 4798/BGDĐT-NGCBQLGD sẽ tháo gỡ được những khó khăn cho các địa phương
Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD đã hướng dẫn việc bố trí, hỗ trợ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ công chức cấp xã phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo như sau:
"Trong thời gian chờ Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 62/2020/NĐ-CP ngày 01/6/2020 về vị trí việc làm và biên chế công chức, đề nghị Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong phạm vi, thẩm quyền được giao, chủ động chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương:
Căn cứ chức năng nhiệm vụ của cấp cơ sở, phân bổ hợp lý biên chế công chức ở cấp tỉnh, cấp xã đảm bảo đủ số lượng, chất lượng. Chỉ đạo rà soát đội ngũ công chức cấp xã hiện đang công tác tại Phòng Văn hóa - Xã hội bảo đảm bố trí đúng người đáp ứng các tiêu chuẩn theo hướng dẫn tại Công văn số 11/CV-BCĐ ngày 4/6/2025 của Ban Chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp của Chính phủ hướng dẫn tiêu chuẩn chức danh công chức cấp xã mới.
Có giải pháp phù hợp huy động công chức đã từng công tác tại Phòng Giáo dục và Đào tạo trước đây hoặc tiếp nhận, biệt phái cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên các cấp có chuyên môn, kinh nghiệm phù hợp để bố trí vào vị trí việc làm phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo tại cấp xã nếu đủ điều kiện theo quy định.
Xem xét, thành lập theo thẩm quyền Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã; các tổ/nhóm cán bộ quản lý cơ sở giáo dục cốt cán để tư vấn, hỗ trợ triển khai các hoạt động giáo dục và đào tạo tại cấp xã.
Thành phần tham gia là cán bộ quản lý giáo dục, nhà giáo đang công tác hoặc đã nghỉ hưu. Cách thức hoạt động cụ thể do địa phương chủ động hướng dẫn theo điều kiện thực tế và đảm bảo không phát sinh về đơn vị, tổ chức hành chính, chỉ là các bộ phận hoạt động chuyên môn kiêm nhiệm trong thời gian nhất định, phù hợp.
Chỉ đạo sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan chủ động nắm bắt các khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo khi thực hiện chính quyền hai cấp, kịp thời có giải pháp tháo gỡ hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền tháo gỡ; tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ công chức cấp xã phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo đảm bảo không bỏ trống nội dung quản lý, không chồng chéo nội dung quản lý và rõ nội dung quản lý, rõ phương pháp quản lý.
Đổi mới phương pháp quản lý giáo dục từ quản lý hành chính sang kiến tạo, thúc đẩy (từ mô hình mệnh lệnh, kiểm soát sang mô hình đặt mục tiêu, trao quyền, hỗ trợ phát triển; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm một cách phù hợp,...); đẩy mạnh chuyển đổi số và trang bị cho đội ngũ công chức cấp xã kỹ năng công nghệ thông tin, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giải quyết công việc". [2]
Thực tế trước đây, khi còn cấp huyện, lĩnh vực giáo dục do phòng giáo dục và đào tạo quản lý chung trong cả huyện đối với các cấp học mầm non, tiểu học, trung học cơ sở. Sau ngày 1/7/2025, chấm dứt hoạt động của cấp huyện, phòng giáo dục và đào tạo ở các địa phương cũng giải tán theo.
Mỗi phòng giáo dục và đào tạo trước đây có khoảng hơn chục người cả lãnh đạo và chuyên viên. Đáng lẽ ra, khi chấm dứt hoạt động của cấp huyện, các thầy cô ở phòng giáo dục và đào tạo về công tác tại các phòng văn hóa - xã hội cấp xã là phù hợp nhất.
Tuy nhiên, có thầy cô xin nghỉ việc theo chế độ chính sách; những thầy cô là trưởng phòng thì đa phần được phân công về làm phó bí thư Đảng ủy hoặc phó chủ tịch xã.
Các thầy cô phó phòng thì có người được phân công về làm trưởng, hoặc phó phòng văn hóa - xã hội cấp xã. Đối với các thầy cô là chuyên viên phòng giáo dục và đào tạo trước đây thì được phân công về làm nhân viên ở phòng văn hóa - xã hội.
Mỗi huyện trước đây giờ tổ chức thành 3-4 xã mới, nên nhân sự của phòng giáo dục và đào tạo ngày trước bố trí về cấp xã thiếu. Có xã có 2 người, xã có 1 người, thậm chí có xã không có ai. Từ đó, dẫn đến phòng văn hóa - xã hội cấp xã thiếu nhân sự có chuyên môn về giáo dục.
Tính khả thi của Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD
Hiện nay, ngoài chức năng quản lý nhà nước thì cấp xã còn công nhận, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, kéo dài thời gian công tác đến tuổi nghỉ hưu, miễn nhiệm, thôi giữ chức vụ, biệt phái, thay đổi vị trí việc làm, khen thưởng và kỉ luật đối với người đứng đầu và cấp phó người đứng đầu các cơ sở giáo dục công lập thuộc phạm vi quản lý.
Điều này cũng đồng nghĩa, phòng văn hóa - xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu là cơ quan tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã.
Ngoài ra, theo các văn bản hiện hành, cấp xã còn quản lý về dạy thêm, học thêm, tổ chức hội thi giáo viên dạy giỏi; giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi…Nếu không có người am hiểu về giáo dục sẽ khó tiến hành xây dựng các kế hoạch và triển khai tốt các chính sách về giáo dục trong bối cảnh ngành giáo dục đang đổi mới từng ngày.
Vì thế, theo người viết, Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD hướng dẫn: "Huy động công chức đã từng công tác tại phòng giáo dục và đào tạo trước đây hoặc tiếp nhận, biệt phái cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên các cấp có chuyên môn, kinh nghiệm phù hợp để bố trí vào vị trí việc làm phụ trách lĩnh vực giáo dục và đào tạo tại cấp xã nếu đủ điều kiện theo quy định" là một giải pháp phù hợp và tính khả thi cao.
Thứ nhất: việc huy động công chức đã từng công tác tại phòng giáo dục và đào tạo trước đây là cách làm hiệu quả nhất. Vì những công chức này phần lớn là những hiệu trưởng, phó hiệu trưởng nhiều năm trước khi được điều động về phòng giáo dục và đào tạo. Nên, họ am hiểu sâu sắc về các chính sách giáo dục.
Sau ngày 01/7 vừa qua, có những thầy cô lãnh đạo, chuyên viên được bố trí một số vị trí lãnh đạo Đảng ủy, Ủy ban xã, hoặc về giảng dạy tại các nhà trường những giờ đây nhân lực phòng văn hóa- xã hội cấp xã gặp khó khăn về nhân sự thì các địa phương có thể bố trí lại vị trí công tác nhằm đảm bảo sự ổn định và phát triển giáo dục ở địa phương.
Thứ hai: theo hướng dẫn hiện hành, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định công nhận, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, kéo dài thời gian công tác đến tuổi nghỉ hưu, miễn nhiệm, thôi giữ chức vụ, biệt phái, thay đổi vị trí việc làm nên có thể điều động 1 cán bộ quản lý nhà trường về đảm nhận công việc tại phòng văn hóa- xã hội cấp xã.
Việc làm này khá đơn giản bởi trong 1 xã sẽ có những hiệu trưởng, phó hiệu trưởng đã đảm nhận chức vụ 2 nhiệm kỳ thì việc điều động về xã cũng phù hợp. Nếu trường thiếu cán bộ quản lý thì có thể bổ nhiệm người mới.
Việc điều động hiệu trưởng, phó hiệu trưởng ở các nhà trường về phòng văn hóa- xã hội cấp xã là khả thi và hiệu quả hơn cả. Bởi, họ đã làm quản lý giáo dục nhiều năm, được đào tạo, bồi dưỡng qua lớp cán bộ quản lý, có trình độ lý luận chính trị và am hiểu về chính sách giáo dục. Từ đó, họ sẽ tham mưu và đưa ra những kế hoạch phù hợp với ngành nghề mà họ đã am hiểu và gắn bó nhiều năm.
Về lâu dài, có lẽ nguồn nhân sự ở phòng văn hóa- xã hội cấp xã lấy từ nguồn cán bộ quản lý ở các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở là phù hợp vì ít nhiều họ có uy tín và điều quan trọng là người am hiểu về giáo dục.
Thứ ba: vì cấp xã quản lý cấp mầm non, tiểu học, trung học cơ sở mà trong đó cấp trung học cơ sở hiện nay có một số bộ môn thừa giáo viên cục bộ.
Xã có thể điều động nhân sự am hiểu về giáo dục ở trường trung học cơ sở về phòng văn hóa- xã hội cấp xã để giải quyết bài toán thiếu nhân sự giáo dục ở cấp xã cũng là một giải pháp phù hợp. Vì thế, Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD hướng dẫn huy động "giáo viên các cấp có chuyên môn, kinh nghiệm" cũng là việc làm hợp lý.
Ngoài các hướng dẫn, gợi ý của Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD, người viết bài còn thấy rằng sau khi điều chỉnh các đơn vị hành chính, nước ta có 11 tỉnh, thành giữ nguyên là Hà Nội, Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Cao Bằng.
52 tỉnh, thành trước đây được sắp xếp thành 23 đơn vị hành chính cấp tỉnh mới có tên: Tuyên Quang, Lào Cai, Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Phòng, Ninh Bình, Quảng Trị, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Gia Lai, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Tây Ninh, Cần Thơ, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Cà Mau, An Giang.
Vì thế, đối với nhân sự lãnh đạo, chuyên viên của 52 sở giáo dục và đào tạo trước đây được sắp xếp về 23 sở giáo dục và đào tạo mới hiện nay nên một số phòng, ban có số lượng lớn về nhân sự.
Bởi, nhân sự 2-3 sở giáo dục và đào tạo cũ bây giờ sáp nhập thành 1 sở giáo dục và đào tạo nên có thể bố trí nhân sự ở những phòng, ban nhiều người về các xã.
Việc làm này vừa giảm nhân sự dư thừa ở cấp sở mà giải quyết được bài toán thiếu nhân sự ở cơ sở. Hơn nữa, việc bố trí này cũng tạo điều kiện cho các thầy cô đỡ phải đi xa.
Trong bối cảnh các địa phương mới thực hiện chính quyền 2 cấp chắc chắn sẽ còn một số khó khăn ở nhiều xã. Những giải pháp ngắn hạn, trung hạn, dài hạn cần được các cơ quan chức năng tính toán kĩ lưỡng để đáp ứng yêu cầu công việc và phát triển giáo dục ở các địa phương ngày một tốt hơn.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://giaoduc.net.vn/mo-hinh-chinh-quyen-dia-phuong-2-cap-co-hoi-tai-thiet-he-thong-giao-duc-hieu-qua-hon-post253363.gd
[2] https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Bo-may-hanh-chinh/Cong-van-4798-BGDDT-NGCBQLGD-2025-giai-quyet-kho-khan-linh-vuc-giao-duc-chinh-quyen-hai-cap-669413.aspx
