Bỏ giới hạn số con: Bước đi cần thiết trong bối cảnh già hóa dân số
Mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định về thời gian sinh con, số con phù hợp tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con...
Theo Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số vừa được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua chiều 3-6, thì mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khỏe, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cá nhân, cặp vợ chồng trên cơ sở bình đẳng.
Pháp lệnh có hiệu lực thi hành từ ngày Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua. Như vậy, so với quy định tại Pháp lệnh 06/2003 được sửa đổi, bổ sung theo Pháp lệnh 08/2008. pháp lệnh sửa đổi đã bỏ quy định về việc mỗi cặp vợ chồng, cá nhân chỉ được sinh 1 hoặc 2 con.
Quy định mới này được nhiều người ủng hộ vì cho rằng phù hợp với thực tế đa dạng của các gia đình, đồng thời tăng quyền tự quyết trong sinh sản, tránh để mức sinh giảm quá thấp, cũng như là bước đi cần thiết trong bối cảnh già hóa dân số.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến lo ngại nguy cơ bùng nổ dân số nếu không đi kèm tuyên truyền và chính sách hỗ trợ phù hợp.
Chờ mòn mỏi từ lâu
Chị NTT (40 tuổi, viên chức tại TP.HCM) chia sẻ rằng chị đã mong đợi sự thay đổi trong chính sách dân số từ rất lâu, nhất là với những người phụ nữ vừa phải cân bằng giữa công việc nhà nước và trách nhiệm gia đình như chị.
Phải duy trì mức sinh thay thế
Phát biểu tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều 3-6, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết việc sửa đổi quy định này nhằm khắc phục tình trạng chênh lệch mức sinh giữa các vùng, đối tượng, tránh để mức sinh giảm quá thấp, không đạt mức sinh thay thế - điều có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững về kinh tế - xã hội, an ninh và quốc phòng trong tương lai.
"Việc sửa đổi văn bản pháp luật quy định về số con là một trong những nội dung nhằm duy trì mức sinh thay thế, tránh mức sinh tiếp tục giảm trong thời gian tới" - Bộ trưởng Đào Hồng Lan nói.
"Làm việc trong cơ quan nhà nước, tôi luôn cảm nhận rõ áp lực từ quy định về số con. Trước đây, nhiều chị em như tôi phải cân nhắc rất kỹ, thậm chí nhiều lúc cảm thấy bức bối, vì muốn có thêm con nhưng lại lo ngại ảnh hưởng đến sự nghiệp và các quy định hành chính" - chị T tâm sự.
Chị cũng bày tỏ hy vọng với chính sách mới, nhiều phụ nữ như chị sẽ có thêm tự do lựa chọn kế hoạch sinh con phù hợp, đồng thời dễ dàng cân bằng hơn giữa công việc và cuộc sống gia đình.
Cùng quan điểm, chị Nguyễn Thị Thu Hà (34 tuổi, nhân viên truyền thông tại TP.HCM) chia sẻ: “Dù trước đây không bị cấm trực tiếp, tôi luôn dè dặt vì quy định chỉ nên sinh tối đa hai con. Việc bỏ giới hạn này khiến chúng tôi cảm thấy yên tâm và được tôn trọng hơn trong lựa chọn của mình".
Chị Hà cũng nhận định trong bối cảnh nhiều cặp vợ chồng trẻ ở thành thị không còn muốn sinh hoặc chỉ sinh một con, việc khuyến khích sinh thêm con thay vì giới hạn là cách làm phù hợp để giữ cân bằng dân số trong tương lai.

Bỏ quy định giới hạn sinh con là cách làm phù hợp để giữ cân bằng dân số trong tương lai.. Ảnh minh họa: TRẦN MINH
Nới lỏng nhưng cần kiểm soát
Chị Hoa Hồng (42 tuổi, giáo viên THCS, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh) lại bày tỏ sự lo ngại về việc bỏ quy định giới hạn sinh con mà không có biện pháp kiểm soát phù hợp.
"Dân thành thị sinh ít nhưng ở nông thôn thì việc sinh ba sinh tư vẫn phổ biến. Nếu không có các biện pháp tuyên truyền, giáo dục hiệu quả, việc bỏ giới hạn sinh con có thể dẫn đến sự gia tăng dân số đột biến tại vùng nông thôn" - chị Hồng nói.
Chị cũng nhấn mạnh rằng, giới hạn số con trước đây phần nào giúp địa phương kiểm soát mức sinh. Nếu bỏ hoàn toàn, nhiều gia đình có thể sinh thêm mà không cân nhắc đầy đủ điều kiện nuôi dạy, từ đó gây áp lực lên hệ thống trường học, bệnh viện và hạ tầng xã hội...
Bên cạnh những lo ngại về việc gia tăng dân số, bạn đọc cũng quan tâm đến hệ thống chính sách an sinh xã hội và hỗ trợ cho các gia đình khi bỏ giới hạn sinh con.
Chị Lê Đình Thiên Phương (31 tuổi, nhân viên ngân hàng, TP.HCM) chia sẻ: “Tôi thắc mắc là nhà nước có chính sách hỗ trợ gì nếu chúng tôi muốn sinh ba, bốn con? Ví dụ như tăng thời gian nghỉ thai sản, miễn giảm học phí cho trẻ, hay có chính sách khuyến khích nơi làm việc thân thiện với người có nhiều con?”.
"Hiện nay, nhiều cặp vợ chồng trẻ không phải không muốn sinh thêm con mà chủ yếu lo ngại chi phí nuôi dạy ngày càng tăng, trong khi sự hỗ trợ từ xã hội còn hạn chế" - chị Phương lý giải cho đề xuất của mình.
Thực trạng dân số gặp nhiều vấn đề nghiêm trọng
Khi đề xuất quy định "mỗi cặp vợ chồng, cá nhân được tự quyết định về số con", Bộ Y tế nhận định thực trạng dân số Việt Nam đã phát sinh những vấn đề nghiêm trọng, cần kịp thời giải quyết.
Mức sinh trên toàn quốc đang có xu hướng giảm thấp dưới mức sinh thay thế, từ 2,11 con/phụ nữ (năm 2021) xuống 2,01 con/phụ nữ (2022), 1,96 con/phụ nữ (2023) và 1,91 con/phụ nữ (2024) - thấp nhất trong lịch sử và được dự báo tiếp tục xuống thấp trong các năm tiếp theo.
Theo dự báo, đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng. Năm 2042, quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh và sau năm 2054 dân số bắt đầu tăng trưởng âm.
Lúc đó, hệ lụy của mức sinh thấp kéo dài sẽ dẫn đến thiếu hụt lực lượng lao động, suy giảm quy mô dân số, đẩy nhanh già hóa dân số, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội.