Đề xuất bỏ hình phạt tử hình với tội tham ô tài sản, nhận hối lộ

Quang cảnh một phiên xét xử. (Nguồn: TTXVN)

Theo tờ trình của Bộ Công an gửi Chính phủ về Dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi), các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập. Trong Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ Công an đề xuất bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành.

Các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập

Theo Bộ Công an, Bộ luật Hình sự đã góp phần quan trọng trong quản lý xã hội, phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của tổ chức, của Nhà nước và của công dân. Tuy nhiên, sau hơn 8 năm thi hành, tình hình đất nước đã có nhiều thay đổi lớn về mọi mặt nên quy định của Bộ luật Hình sự đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập, trong đó có vướng mắc, bất cập.

Bộ Công an cho rằng các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập.

Một là các mức định lượng và loại hình phạt trong các khung có mức hình phạt cao nhất là tử hình ở một số tội danh còn tương đối rộng dẫn đến căn cứ để tuyên hình phạt tử hình còn gặp khó khăn trên thực tế.

Ví dụ: các tội sản xuất trái phép chất ma túy, vận chuyển trái phép chất ma túy, mua bán trái phép chất ma túy tại khoản 4 Điều 248, Điều 250, Điều 251 Bộ luật Hình sự đều quy định phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình nếu khối lượng ma túy từ 100 gam heroine, cocaine, mathaphetamine... trở lên.

Hai là theo quy định Bộ luật Hình sự hiện hành, còn 18 tội danh có mức hình phạt cao nhất là tử hình. Tuy nhiên, thực tiễn thời gian qua cho thấy một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình; đồng thời, thực tiễn thời gian qua tòa án cũng không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này, ví dụ: tội "hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân," tội "phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam," tội "sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh"... hoặc ít áp dụng như tội "tham ô tài sản, nhận hối lộ."

Ba là về phạm vi không áp dụng hình phạt tử hình: Trường hợp người bị bệnh hiểm nghèo như ung thư giai đoạn cuối, nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS đang có nhiễm trùng cơ hội, tiên lượng xấu là những căn bệnh như một bản án tử hình nhưng vẫn phải tạm giam kết hợp điều trị tích cực để chờ thi hành án mà chưa có quy định không áp dụng hình phạt tử hình hoặc không thi hành án tử hình với những đối tượng này.

Bốn là về thời hiệu thi hành án tử hình, Bộ luật Hình sự hiện hành quy định cụ thể về thời hiệu thi hành bản án tại Điều 60, theo đó khi hết thời hạn quy định, người bị kết án không phải chấp hành về bản án đã tuyên, đối với các trường hợp xử phạt tử hình thì thời hiệu thi hành bản án là 20 năm. Nhưng Bộ luật không có quy định sau khi hết thời hiệu thi hành bản án tử hình, người bị kết án tử hình có được chuyển xuống hình phạt khác như: tù chung thân, phạt tù có thời hạn hay được trả tự do và chưa có thủ tục chuyển hình phạt.

Thực tế, có 17 bị án bị giam hơn 15 năm nhưng vẫn chưa được thi hành án, gây lúng túng cho các cơ quan thực thi trong việc áp dụng quy định tại Điều 55 Bộ luật Hình sự năm 1999 hay Điều 60 Bộ luật Hình sự hiện hành, cho hay không cho các bị cáo hưởng thời hiệu.

Dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh

Theo Bộ luật Hình sự (sửa đổi), dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 5 tội danh theo Đề án "Rà soát, đánh giá những bất cập trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Thi hành án hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt tử hình và thi hành án tử hình; nghiên cứu giảm bớt tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù" của Đảng ủy Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã trình Bộ Chính trị cho ý kiến (tại Công văn số 13936-CV/VPTW ngày 25/3/2025 của Văn phòng Ban Chấp hành Trung ương), gồm các tội danh sau:

- Tội "Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân" (Điều 109 Bộ luật Hình sự).

- Tội "Phá hoại cơ sở vật chất-kỹ thuật của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam” (Điều 114).

- Tội "Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh"

- Tội “Vận chuyển trái phép chất ma túy” (Điều 250 Bộ luật Hình sự).

- Tội "Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược” (Điều 421 Bộ luật Hình sự).

(Nguồn: Vietnam+)

Bên cạnh đó, bỏ hình phạt tử hình và thay thế hình phạt tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án ở một số tội danh khác như sau: tội gián điệp (Điều 110), tội tham ô tài sản (Điều 353) và tội nhận hối lộ (Điều 354).

Như vậy, dự kiến bỏ hình phạt tử hình tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành./.

(Vietnam+)