Bỏ tiền kiểm, sữa giả tuồn ra thị trường khó kiểm soát

Đã từng kiểm tra nhưng các chỉ tiêu an toàn đều đạt

Nhà máy sản xuất sữa bột của Công ty Hacofood Group và Công ty Rance Pharma đóng tại Khu công nghiệp Phú Nghĩa, xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, Hà Nội, hoạt động từ tháng 8/2021. Ngoài Hà Nội, 2 công ty này còn công bố sản phẩm ở nhiều địa phương khác. Theo danh sách các giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm của Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP) tỉnh Hòa Bình, trong năm 2024, 4/11 công ty trong "hệ sinh thái" sản xuất sữa giả đã công bố hơn 100 sản phẩm. Mỗi tháng có hàng chục sản phẩm sữa bột được ra đời và đều đặt chi nhánh tại Hòa Bình, sản xuất tại Hà Nội.

Vậy, tại Thủ đô, các sản phẩm của hai công ty này được cấp bao nhiêu hồ sơ đăng ký? Trao đổi với phóng viên Báo CAND, ông Nguyễn Quang Trung, Phó Chi cục trưởng Chi cục ATVSTP Hà Nội cho biết, trong gần 600 sản phẩm thuộc Công ty Rance Pharma và Công ty Hacofood Group, Chi cục ATVSTP Hà Nội thực hiện cấp giấy tiếp nhận bản đăng ký công bố sản phẩm cho 71 sản phẩm (12%), chủ yếu là thực phẩm dinh dưỡng công thức, sản phẩm đồ ăn dặm cho trẻ 36 tháng và thực phẩm dinh dưỡng y học,… không có hồ sơ công bố nào có đối tượng là những người bị tiểu đường, suy thận, trẻ sinh non thiếu tháng, phụ nữ có thai. Ngoài ra, Công ty Rance Pharma tự công bố 30 hồ sơ và Hacofood Group là 5 hồ sơ.

Sữa bột giả được tiêu thụ qua các kênh trên mạng xã hội.

Phó Chi cục trưởng Chi cục ATVSTP Hà Nội cũng cho biết thêm, trong năm 2022-2023, Chi cục ATVSTP đã cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm cho Công ty Rance Pharma và Hacofood Group. Cụ thể, cấp giấy phép chứng nhận loại hình sản phẩm bổ sung vi chất dinh dưỡng dạng bột và sản phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ đến 36 tháng tuổi dạng bột. Sau đó bổ sung thêm thực phẩm dành cho chế độ ăn đặc biệt dạng bột.

Sữa giả tiêu thụ trong gần 4 năm qua, vậy công tác hậu kiểm được tiến hành ra sao? Theo ông Trung, vào tháng 8/2023, Chi cục ATVSTP Hà Nội đã tiến hành kiểm tra đối với 2 công ty nói trên. Tại thời điểm kiểm tra, Chi cục đã lấy 4 mẫu xác xuất trong kho của Công ty Rance Pharma để đem đi kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn, gồm: Sản phẩm dinh dưỡng công thức dành cho trẻ từ 1-15 tuổi, 2-15 tuổi, 0-12 tháng tuổi; sản phẩm dinh dưỡng công thức với mục đích ăn bổ sung cho trẻ từ 6-36 tháng. Kết quả kiểm nghiệm của Viện Kiểm nghiệm an toàn thực phẩm quốc gia cho thấy các chỉ tiêu đều an toàn, bao gồm chỉ tiêu kim loại nặng, chỉ tiêu độc tố vi nấm, chỉ tiêu vi sinh vật và chỉ tiêu melamine trong sữa.

Khi phóng viên đặt câu hỏi vì sao không kiểm tra chất lượng của các sản phẩm này, đại diện Chi cục ATVSTP Hà Nội cho biết, theo nguyên tắc quản lý rủi ro, phù hợp với quy định của quốc tế, những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người sử dụng được quan tâm số 1 và được ưu tiên kiểm tra đầu tiên, nhằm đảm bảo sản phẩm đưa ra thị trường an toàn cho người tiêu dùng. Đồng thời, các chỉ tiêu an toàn này được quy định tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP, trong thành phần hồ sơ phải có phiếu kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn, bao gồm: kim loại nặng, độc tố vi nấm, vi sinh vật, melamine trong sữa, được quy định tại các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia liên quan đến sản phẩm thực phẩm. "Kiểm tra chất lượng sản phẩm vẫn có dựa trên phản ánh của báo chí, người tiêu dùng khi có sự chỉ đạo của lãnh đạo Sở Y tế và Cục An toàn thực phẩm yêu cầu xác, minh làm rõ nội dung phản ánh. Khi đó Chi cục sẽ kiểm tra, xác minh, lấy mẫu đưa đi kiểm nghiệm chất lượng và xử lý vi phạm nếu có", lãnh đạo Chi cục ATVSTP Hà Nội cho biết.

Theo ông Nguyễn Quang Trung, hằng năm Chi cục đều xây dựng kế hoạch kiểm tra hậu kiểm trong lĩnh vực ATTP nói chung, trong đó có nhóm sản phẩm dinh dưỡng và thực phẩm bổ sung. Từ năm 2021 đến nay, riêng nhóm sản phẩm dinh dưỡng và thực phẩm bổ sung đã hậu kiểm trên 200 cơ sở, xử phạt 28 cơ sở với số tiền trên 1,7 tỷ đồng. "Theo Nghị định 15, doanh nghiệp phải cam kết thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật về ATTP, phải đảm bảo chất lượng khi đưa sản phẩm ra thị trường, cũng như tính pháp lý của hồ sơ công bố", ông Trung nhấn mạnh.

Kẽ hở khi bỏ tiền kiểm?

Đã có nhiều ý kiến tranh cãi về chuyển phương thức quản từ tiền kiểm sang hậu kiểm đối với các sản phẩm thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung dinh dưỡng… Theo nhiều chuyên gia, trong hoàn cảnh thực tế của Việt Nam hiện nay, việc bỏ khâu tiền kiểm để doanh nghiệp tự công bố chất lượng là không phù hợp, bởi việc hậu kiểm chỉ áp dụng với những nước có nền sản xuất bảo đảm, ý thức chấp hành pháp luật tốt, lực lượng thanh tra hùng hậu, kinh phí lấy mẫu lớn. Còn ở Việt Nam, tất cả những điều kiện trên không đủ tin tưởng để chỉ hậu kiểm. Bởi ý thức tuân thủ pháp luật, việc chấp hành của doanh nghiệp chưa nghiêm, trong đó có việc chấp hành Luật An toàn thực phẩm.

Chi cục ATVSTP của nhiều tỉnh, TP cũng đã có kiến nghị những bất cập nêu trên gửi về Cục ATTP (Bộ Y tế) để nghiên cứu xem xét, đề xuất sửa đổi Nghị định 15. Theo quy định hiện nay, quy trình công bố chất lượng sữa bột gồm có: Bước 1 là kiểm nghiệm sản phẩm. Doanh nghiệp chuẩn bị mẫu sản phẩm sữa bột, sau đó lên chỉ tiêu kiểm nghiệm sản phẩm. Kiểm nghiệm sản phẩm tại trung tâm được Bộ Y tế công nhận. Bước 2 tiến hành tự công bố sản phẩm. Thành phần hồ sơ công bố sản phẩm sữa bột đầy đủ gồm có: Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; Phiếu kết quả kiểm nghiệm sản phẩm trong thời hạn 12 tháng tính từ ngày nộp hồ sơ; Giấy phép an toàn thực phẩm/ISO/HACCP đối với sản phẩm được sản xuất trong nước.

Hiện nay, cả nước có khoảng 200 -300 phòng kiểm nghiệm được công nhận. Theo Nghị định 15, phiếu kiểm nghiệm phải được các đơn vị Bộ Y tế chỉ định, hoặc Phòng kiểm nghiệm đạt tiêu chuẩn ISO 17025 cấp. Theo quy định, bản kiểm nghiệm này chỉ bao gồm các chỉ tiêu an toàn do Bộ Y tế ban hành theo nguyên tắc quản lý rủi ro, không bao gồm các kết quả kiểm nghiệm chất lượng, vì vậy không thể xác định được các sản phẩm đó chứa chất gì, hàm lượng ra sao. Theo Nghị định 15, nếu có phiếu kiểm nghiệm đạt chỉ tiêu an toàn, dù không biết sản phẩm đó chất lượng thế nào, chứa chất gì, hàm lượng ra sao, thì sản phẩm phải được công bố hoặc doanh nghiệp tự công bố sản phẩm.

Điều này đã khiến cho một số doanh nghiệp tự công bố và sản xuất sản phẩm không đúng với chỉ tiêu hàm lượng, chất lượng ghi trên nhãn mác. Để tuồn gần 600 loại sữa giả ra thị trường, "hệ sinh thái" của hai công ty trên bán hàng trên sàn thương mại điện tử, dùng người nổi tiếng quảng cáo bán hàng trên mạng xã hội, thậm chí vào bệnh viện, không đưa vào siêu thị, cửa hàng…

Trần Hằng