Bộ trưởng Công Thương nói về cơ chế giá điện mới

Cần cho phép điều chỉnh giá bán lẻ điện linh hoạt

Tại hội nghị lấy ý kiến chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp về triển khai thị trường điện cạnh tranh mới đây, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn nhìn nhận thị trường điện Việt Nam chưa thực sự đầy đủ, còn nhiều điểm nghẽn, gặp khó khăn và chậm trễ trong thu hút đầu tư và đàm phán giá điện.

Cơ chế giá điện cũng chưa minh bạch, vẫn tồn tại bù chéo giữa các nhóm khách hàng; người tiêu dùng chưa có quyền lựa chọn đơn vị bán điện. Đây là những vấn đề cấp thiết phải tháo gỡ nếu muốn hình thành thị trường điện sòng phẳng, tạo động lực phát triển năng lượng.

Thách thức càng lớn khi chỉ trong 5 năm tới, công suất nguồn điện phải tăng gấp ba lần hiện nay, từ 81.000 MW lên 234.000-251.000 MW theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh và Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị. Nếu không có thị trường đúng nghĩa, minh bạch, việc thực hiện mục tiêu này sẽ hết sức khó khăn.

“Nghị quyết 70 -NQ/TW của Bộ Chính trị là mệnh lệnh của thực tiễn. Không còn chỗ cho sự chần chừ, ai không đồng thuận với cải cách phải đứng sang một bên”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu hàng loạt điểm nghẽn trong việc triển khai thị trường điện cạnh tranh. Ảnh: MOIT

Ông Bùi Quốc Hoan - Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Điện lực miền Nam (EVNSPC) khẳng định, yếu tố cốt lõi của thị trường điện cạnh tranh chính là cơ chế giá điện. Tuy nhiên, hiện nay vẫn tồn tại tình trạng bù chéo giữa các nhóm khách hàng và giữa các vùng miền.

Do đó, cần xem xét xây dựng cơ chế giá bán lẻ điện linh hoạt, do các bên bán lẻ điện và khách hàng sử dụng điện đàm phán theo quy định thị trường điện. Các khách hàng không tham gia thị trường sẽ áp dụng giá bán lẻ điện thống nhất theo các quy định của Nhà nước.

Ông Nguyễn Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng cho rằng, một thị trường điện cạnh tranh lành mạnh chỉ có thể hình thành khi có đủ hàng hóa để mua bán. Hiện chỉ khoảng 38% tổng công suất tham gia thị trường điện. Nếu các nguồn điện BOT và năng lượng tái tạo đang hưởng cơ chế FIT tiếp tục không tham gia thị trường, tỷ lệ này còn thấp hơn. Điều đó đồng nghĩa với việc thị trường thiếu “người bán”, không thể phản ánh đúng quan hệ cung - cầu.

Từ phân tích trên, ông kiến nghị mọi nhà máy điện, không phân biệt quy mô và loại hình, sau thời gian ưu đãi phải tham gia thị trường điện cạnh tranh. Chỉ khi tăng dần tỷ lệ nguồn tham gia, giá điện mới phản ánh chi phí thực và tạo tín hiệu đầu tư đúng hướng.

Bên cạnh đó, Hiệp hội cũng đồng tình với đề xuất nghiên cứu cơ chế giá điện theo khu vực hoặc theo nút (nodal pricing), để tạo tín hiệu đầu tư chính xác hơn, đồng thời khuyến khích khách hàng lớn tham gia thị trường.

Còn chuyên gia năng lượng Hà Đăng Sơn kiến nghị Bộ Công Thương sớm nghiên cứu, chuyển sang áp dụng cơ chế giá điện linh hoạt hơn, gắn với thực tế tiêu thụ và công nghệ mới, cho phép EVN điều chỉnh giá bán lẻ điện linh hoạt hơn theo tín hiệu thị trường.

Phải có lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh việc xây dựng, hoàn thiện và phát triển thị trường điện cạnh tranh cần bám sát các chủ trương, định hướng của Đảng và Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết số 70; bảo đảm thực hiện nhất quán và xuyên suốt nguyên tắc đã được quy định tại Luật Điện lực.

Nguyên tắc là phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, không phân biệt đối xử giữa các đối tượng tham gia thị trường điện cạnh tranh. Bảo đảm quyền và lợi ích của các đơn vị điện lực cũng như khách hàng sử dụng điện.

Phải tôn trọng và bảo đảm quyền tự do lựa chọn đối tác và hình thức giao dịch của các đối tượng mua bán trên thị trường điện cạnh tranh, phù hợp với từng cấp độ thị trường điện cạnh tranh.

Cùng với đó, xây dựng và thực hiện tái cơ cấu ngành điện theo hướng vừa bảo đảm mức độ cạnh tranh của thị trường, vừa giữ vững an ninh năng lượng và an sinh xã hội.

“Đây là chức năng mà có lẽ chỉ EVN, với tư cách tập đoàn Nhà nước, mới có thể thực hiện. Các doanh nghiệp ngoài Nhà nước khó có thể gánh vác nhiệm vụ an ninh, an sinh xã hội”, Bộ trưởng nêu.

Bên cạnh đó, cơ chế giá điện và hợp đồng mua bán điện cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Cơ sở hạ tầng hệ thống điện và nguồn nhân lực phải được đầu tư.

“Phải sửa đổi, bổ sung kịp thời các quy định về vận hành thị trường điện cạnh tranh ở từng cấp độ, bảo đảm phù hợp với lộ trình và thiết kế đã điều chỉnh. Một nguyên tắc cần tôn trọng là tín hiệu giá thị trường phải trở thành yếu tố quan trọng trong việc thu hút đầu tư”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, phải có lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng và vùng miền, phù hợp với cấp độ thị trường cạnh tranh; ban hành quy định về giá dịch vụ phân phối, bảo đảm nguyên tắc “tính đúng, tính đủ” chi phí, đặc biệt là khâu truyền tải điện.

Ngoài ra, cần ban hành cơ chế quản lý và điều tiết việc sử dụng nhiên liệu sơ cấp cho phát điện, đặc biệt là khí và giá khí trộn, nhằm bảo đảm hiệu quả và an ninh năng lượng.

“Thể chế phải được cởi mở, tháo gỡ mọi nút thắt trong từng khâu của hoạt động điện lực”, Bộ trưởng lưu ý. Bởi lẽ, nếu thị trường điện cạnh tranh không công bằng, minh bạch, rõ ràng, sẽ khó có thể thu hút nhà đầu tư vì không ai sẵn sàng bỏ vốn lớn mà phải chấp nhận thu hồi nhỏ giọt.

Tâm An