Bộ trưởng Phan Văn Giang giải trình làm rõ Luật Tình trạng khẩn cấp

Quy định cụ thể về chế độ, chính sách

Chiều 27/10, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý và thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp. Sau đó, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo luật này.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Lê Tấn Tới cho biết, dự thảo Luật đã được tiếp thu, chỉnh lý gồm 6 Chương và 36 Điều.

Về tình trạng khẩn cấp (Điều 2), một số ý kiến cho rằng, khái niệm chưa cụ thể hóa, lượng hóa được các tình huống; đề nghị làm rõ tính hợp lý của việc xác định ngưỡng vượt quá phòng thủ dân sự cấp độ 3, mức độ thiệt hại để công bố tình trạng khẩn cấp; đề nghị quy định khái niệm các loại tình trạng khẩn cấp để thống nhất với các biện pháp được áp dụng ở Chương III.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, qua nghiên cứu kinh nghiệm các nước và rà soát các quy định về tình trạng khẩn cấp trong các luật chuyên ngành cho thấy, khái niệm về tình trạng khẩn cấp cần được khái quát cao, bao hàm được những yếu tố, đặc điểm quan trọng nhất của tình trạng khẩn cấp.

Thực tế các sự cố, tình huống khẩn cấp rất đa dạng, trong nhiều lĩnh vực, có tính chất, mức độ, diễn biến, đặc điểm khác nhau, nên việc lượng hóa để xác định ngưỡng chuyển từ tình huống cấp bách sang tình trạng khẩn cấp là khó khả thi; có những sự cố, thảm họa khi có nguy cơ xảy ra hoặc xảy ra đã phải ban bố ngay tình trạng khẩn cấp mà không qua các cấp độ phòng thủ dân sự (sóng thần, sự cố bức xạ, hạt nhân…).

Bên cạnh đó, các tình huống về quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội dẫn đến tình trạng khẩn cấp thì không áp dụng cấp độ phòng thủ dân sự để ứng phó, khắc phục.

Trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã sửa tên Điều thành “Tình trạng khẩn cấp” và quy định thành 2 khoản như Điều 2 dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý.

Một số ý kiến đề nghị rà soát để quy định các biện pháp áp dụng trong tình trạng khẩn cấp bao quát, phù hợp, có tính đặc thù, kế thừa các biện pháp đã được quy định trong các luật chuyên ngành; bổ sung quy định về phân cấp, phân quyền, biện pháp, chính sách phù hợp với tình hình, đặc điểm của địa phương và địa bàn trong tình trạng khẩn cấp.

Trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo nghiên cứu, chỉnh lý Chương III quy định các biện pháp áp dụng trong tình trạng khẩn cấp tương ứng với 3 loại tình trạng khẩn cấp, để thống nhất các nội dung trong dự thảo Luật, chỉ quy định 3 loại tình trạng khẩn cấp.

Cụ thể gồm: Tình trạng khẩn cấp khi có thảm họa; tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tương ứng với các biện pháp áp dụng phù hợp (Điều 13, 14 và Điều 15 dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý). Đồng thời, bổ sung 1 Điều (Điều 12) quy định về nguyên tắc, thẩm quyền áp dụng biện pháp trong tình trạng khẩn cấp.

Để bảo đảm thống nhất, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã rà soát, chỉnh lý các Điều 15, 16, 17, 18, 19 dự thảo Luật Chính phủ trình; quy định cụ thể về cứu trợ, hỗ trợ và chính sách hỗ trợ tại Điều 19 và Điều 20; bổ sung Điều 22 quy định về đào tạo, huấn luyện, diễn tập về tình trạng khẩn cấp; quy định cụ thể về chế độ, chính sách đối với tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động trong tình trạng khẩn cấp tại Điều 23 dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý.

Về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân (Chương V), có ý kiến đề nghị nghiên cứu, chỉnh lý quy định về trách nhiệm quản lý nhà nước về tình trạng khẩn cấp tại Chương này cho chặt chẽ, ngắn gọn, thống nhất về thẩm quyền của Chính phủ, các Bộ và Ủy ban nhân dân các cấp theo tinh thần đổi mới pháp luật.

Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, để phù hợp với tinh thần đổi mới trong xây dựng pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo nghiên cứu thu hút các điều 34, 35, 36 và Điều 37 dự thảo Luật Chính phủ trình và chỉnh lý thành Điều 33 dự thảo Luật tiếp thu, chỉnh lý, trong đó giao Bộ Quốc phòng là đầu mối chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về tình trạng khẩn cấp.

Ứng phó từ sớm từ xa, giảm thiểu thiệt hại

Tham gia thảo luận, đại biểu Dương Khắc Mai - đoàn Lâm Đồng cho rằng, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội xem xét thông qua Luật tình trạng khẩn cấp nhằm ứng phó từ sớm từ xa, giảm thiểu những thiệt hại do tác động từ những tình huống trong tình trạng khẩn cấp xảy ra cho người dân, đảm bảo lợi ích quốc gia, dân tộc là hết sức cần thiết.

Đại biểu Dương Khắc Mai - đoàn Lâm Đồng

Góp ý thêm, đại biểu nhất trí với quy định “Người ra quyết định trong tình trạng khẩn cấp không phải chịu trách nhiệm khi quyết định đó dựa trên thông tin có được tại thời điểm ra quyết định, có mục đích chính đáng và không có động cơ vụ lợi”.

“Quy định này vừa khuyến khích hành động nhanh chóng trong tình huống khẩn cấp, vừa bảo vệ cán bộ dám hành động vì lợi ích chung” - ông Mai nói.

Tuy nhiên, đại biểu vẫn còn băn khoăn khi dự thảo Luật quy định phạm vi miễn trừ quá rộng và thiếu cơ chế hậu kiểm. Do đó, đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc quy định việc miễn trách nhiệm chỉ áp dụng nếu người ra quyết định đúng thẩm quyền, dựa trên thông tin khách quan có kiểm chứng, không vượt quá giới hạn cần thiết và phải có nghĩa vụ báo cáo giải trình cụ thể đến cơ quan có thẩm quyền sau khi tình trạng khẩn cấp kết thúc.

Về thông tin tình trạng khẩn cấp, dự thảo Luật đã quy định yêu cầu công bố tình trạng khẩn cấp trên các phương tiện thông tin đại chúng và niêm yết tại địa phương. Song, dự thảo chưa quy định cơ chế tiếp nhận phản hồi thông tin từ người dân, tổ chức, doanh nghiệp trong vùng khẩn cấp.

Nhấn mạnh đây là kênh giám sát trực tiếp, giúp phát hiện sớm các bất cập, hành vi lạm quyền hoặc lợi dụng tình trạng khẩn cấp để trục lợi, đại biểu đề nghị bổ sung quy định về nghĩa vụ của chính quyền địa phương trong việc tiếp nhận, tổng hợp, công khai kết quả xử lý phản ánh từ người dân, doanh nghiệp trong giai đoạn áp dụng tình trạng khẩn cấp, để đảm bảo sớm phát hiện và xử lý nhanh những phát sinh kịp thời những vấn đề về bất cập.

Về quy định: “Tạm đình chỉ chức vụ người đứng đầu cơ quan tổ chức, chính quyền địa phương không thực hiện hoặc thực hiện không đúng chức trách trong thời gian thi hành lệnh công bố tình trạng khẩn cấp” tại dự thảo Luật, đại biểu Mai cho rằng cần thiết.

Tuy nhiên, trong thực tế, tình trạng khẩn cấp sẽ phát sinh nhiều tình huống bất ngờ, khó lường trước và đòi hỏi người có thẩm quyền phải đưa ra quyết định nhanh chóng để kịp thời ứng phó.

Do đó, ông Dương Khắc Mai đề nghị cần bổ sung quy định theo hướng bảo vệ cán bộ, công chức trong một số trường hợp nhất định để phù hợp với chủ trương của Đảng về bảo vệ cán bộ dám nghĩ dám làm, dám sáng tạo, đột phá vì một mục tiêu chung.

Tham gia góp ý kiến, đại biểu Phạm Văn Hòa - đoàn Đồng Tháp đề nghị làm rõ quy định "tạm đình chỉ chức vụ người đứng đầu cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương không thực hiện hoặc thực hiện không đúng chức trách trong thời gian thi hành lệnh công bố tình trạng khẩn cấp".

Khi trường hợp trình trạng khẩn cấp xảy ra, thì cấp nào đình chỉ những người này? Là Ban chỉ huy tình trạng khẩn cấp đình chỉ hay là cấp trên của những người đó? “Tôi đề nghị làm rõ cấp nào xử lý đình chỉ chức vụ đối với những trường hợp không thực hiện đúng theo quy định của tình trạng khẩn cấp” - ông Hòa nêu.

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - đoàn TP. Hồ Chí Minh quan tâm đến quy định điều động lực lượng vũ trang đến địa bàn khẩn cấp.

Đại biểu tán thành việc quy định rõ vai trò điều hành của Thủ tướng, Chủ tịch nước và Bộ Quốc phòng trong điều động lực lượng vũ trang.

Để thống nhất chỉ huy, đại biểu Hùng đề nghị bổ sung cơ chế phối hợp liên ngành giữa Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và chính quyền địa phương theo nguyên tắc một đầu mối chỉ huy, bảo đảm phản ứng nhanh, tránh chồng chéo, đồng thời, phù hợp với mô hình khu vực phòng thủ theo Nghị quyết 28 của Trung ương và Nghị định 21 của Chính phủ về xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phan Văn Giang

Báo cáo tiếp thu giải trình, Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến để cùng với các cơ quan có liên quan chỉnh sửa, làm sao cho luật vừa ngắn gọn, vừa dễ hiểu, dễ thực hiện và cũng dễ vận dụng trong các trường hợp cá biệt.

Theo Đại tướng Phan Văn Giang, đã gặp tình trạng khẩn cấp thì đây là những tình huống đặc biệt, không xảy ra thông thường. Khi đã xảy ra thảm họa, mọi đối tượng trong xã hội đều bị ảnh hưởng nặng nề, không phân biệt giàu nghèo.

“Trong quá trình thảo luận, nhiều đại biểu nêu ý kiến về việc xác định đối tượng yếu thế, như người già neo đơn, hộ nghèo, người mất nơi ở hoặc thiếu nhu yếu phẩm trong thảm họa… phải được ưu tiên. Thế nhưng, trong tình huống khẩn cấp, thảm họa đã đến thì “đưa đi” tất. Mọi người dân đều cần được bảo đảm an toàn và tiếp cận cứu trợ kịp thời” - Đại tướng Phan Văn Giang bày tỏ.

Giải đáp ý kiến của đại biểu về thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, Đại tướng Phan Văn Giang khẳng định, sẽ nghiên cứu để đảm bảo hiệu lực nhanh nhất, có thể là lệnh của Thủ tướng hoặc báo cáo cấp có thẩm quyền để sử dụng lực lượng, phương tiện và áp dụng các biện pháp một cách hiệu quả nhất, nhanh nhất, đáp ứng yêu cầu cụ thể.

Về tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, an ninh, Đại tướng Phan Văn Giang nêu rõ, Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh và động viên công nghiệp đã có những quy định liên quan đến tình trạng khẩn cấp.

Do đó, ban soạn thảo sẽ tiếp thu, nghiên cứu để đưa vào dự thảo luật những nội dung cơ bản nhất, đảm bảo tính thống nhất, rõ ràng và đầy đủ của hệ thống pháp luật.

Ghi nhận ý kiến của đại biểu Dương Khắc Mai, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cho rằng, việc tiếp nhận phản hồi từ người dân là rất cần thiết, nhưng thông tin phải được chắt lọc.

Theo Bộ trưởng, số điện thoại 112 được thiết lập để tiếp nhận các thông tin liên quan đến tình trạng khẩn cấp. Việc sử dụng tin nhắn để cảnh báo đến người dân là một giải pháp hiệu quả, tuy nhiên cần đảm bảo tính xác thực của thông tin.

Về diễn tập và huấn luyện, Đại tướng Phan Văn Giang khẳng định, việc huấn luyện, diễn tập đã được quy định cụ thể tại Điều 32 của dự luật.

Do đó, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an và các bộ, ngành khác sẽ căn cứ vào nhiệm vụ của mình để tổ chức huấn luyện, đảm bảo tính thống nhất về nội dung và phù hợp với đặc thù của từng ngành.

Về hiệu lực của luật, Đại tướng Phan Văn Giang bày tỏ sự đồng tình với đề xuất luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2026, sớm hơn 6 tháng so với dự kiến. Bên cạnh đó, nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác quốc tế trong công tác dự báo thời tiết và cảnh báo thiên tai, Việt Nam đang tích cực tiếp thu, tích hợp thông tin từ các trung tâm khí tượng thủy văn trên thế giới để nâng cao năng lực dự báo trong nước.

Quỳnh Nga