Bộ Y tế hành động từ sớm, từ xa để phòng chống dịch sốt xuất huyết

Tinh thần “từ sớm, từ xa, không để khi xảy ra dịch mới triển khai” đã được cụ thể hóa bằng những hành động thiết thực và bước đầu mang lại hiệu quả rõ nét.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi truyền, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và dễ chuyển biến nặng nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.

Từ đầu năm 2025 đến nay, cả nước đã ghi nhận hơn 32.000 ca mắc sốt xuất huyết. Trong bối cảnh thời tiết mưa nhiều, nóng ẩm điều kiện lý tưởng để muỗi truyền bệnh phát triển mạnh, Bộ Y tế nhận định nguy cơ dịch bùng phát là hoàn toàn có thể xảy ra nếu các biện pháp phòng chống không được triển khai đồng bộ, quyết liệt.

Tuy nhiên, ngành Y tế cũng khẳng định dịch vẫn đang trong tầm kiểm soát nhờ sự vào cuộc sớm từ các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp.

Theo ông Võ Hải Sơn, Phó cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi truyền, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và dễ chuyển biến nặng nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.

Mỗi năm, thế giới ghi nhận khoảng 390 triệu người mắc bệnh, chủ yếu ở khu vực Đông Nam Á, Tây Thái Bình Dương, châu Mỹ và châu Phi, nơi có khoảng 2,5 tỷ người sống trong vùng lưu hành bệnh.

Tại Việt Nam, bệnh lưu hành tại hầu hết các địa phương, với khoảng 100.000 ca mắc và gần 100 trường hợp tử vong mỗi năm. Dịch thường tăng mạnh từ tháng 6 đến tháng 11, không chỉ ở khu vực phía Nam mà cả miền Bắc, miền Trung và Tây Nguyên cũng đang ghi nhận xu hướng gia tăng ca mắc trong những năm gần đây.

Tính đến ngày 8/7/2025, cả nước đã ghi nhận 32.189 ca mắc sốt xuất huyết, trong đó có 5 ca tử vong. So với cùng kỳ năm 2024, số ca mắc giảm hơn 11%, tử vong giảm 1 trường hợp.

Tuy nhiên, diễn biến dịch đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt tại các địa phương như Bến Tre, Tây Ninh, Long An, Đồng Nai và TP.HCM, nơi ghi nhận mức gia tăng cao, từ 150% đến hơn 340% so với cùng kỳ năm trước.

Ông Sơn cảnh báo, hiện Việt Nam đang bước vào mùa cao điểm sốt xuất huyết, kéo dài từ tháng 6 đến tháng 12. Thời tiết nóng ẩm, mưa nhiều là điều kiện thuận lợi cho muỗi truyền bệnh phát triển. Đáng chú ý, chu kỳ bùng phát dịch những năm gần đây đang rút ngắn, từ 5 năm xuống còn 3-4 năm.

Đợt dịch lớn gần nhất vào năm 2022 đã ghi nhận hơn 370.000 ca mắc trên cả nước. Do đó, nếu không có sự vào cuộc kịp thời và mạnh mẽ, khả năng dịch bùng phát trong năm 2025 là hoàn toàn có thể xảy ra.

Theo ông Võ Hải Sơn, Phó cục trưởng Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, dịch sốt xuất huyết hiện vẫn được kiểm soát tốt nhưng điều kiện thời tiết hiện nay rất thuận lợi cho muỗi truyền bệnh phát triển, do đó nguy cơ số ca mắc tăng trong thời gian tới là hoàn toàn có thể.

Kinh nghiệm thực tế nhiều năm cho thấy, số ca bệnh thường có xu hướng tăng từ tháng 6 đến tháng 12 hàng năm đúng vào mùa mưa trên toàn quốc.

Một điểm đáng lo ngại khác là chu kỳ bùng phát dịch sốt xuất huyết đang rút ngắn từ khoảng 5 năm xuống còn 3-4 năm. Đợt dịch gần nhất vào năm 2022 đã ghi nhận hơn 370.000 ca mắc. “Nếu các địa phương không quyết liệt triển khai các biện pháp phòng chống ngay từ đầu mùa, nguy cơ dịch bùng phát trở lại trong năm 2025 là rất lớn”, ông Sơn cảnh báo.

Chính vì vậy, Bộ Y tế không chờ đến khi dịch bùng phát mới hành động. Trong suốt nửa đầu năm 2025, Bộ liên tục ban hành văn bản chỉ đạo toàn hệ thống y tế và chính quyền địa phương vào cuộc chủ động phòng chống dịch với tinh thần “từ sớm, từ xa”. Những hành động cụ thể này đã cho thấy hiệu quả tích cực, theo đánh giá của ông Sơn.

Ngay từ tháng 4, Bộ Y tế đã gửi công văn đến UBND các tỉnh, thành phố yêu cầu tăng cường các biện pháp phòng chống sốt xuất huyết, đồng thời hưởng ứng Ngày ASEAN phòng chống bệnh sốt xuất huyết.

Đến ngày 24/5/2025, Bộ tiếp tục phát động chiến dịch cao điểm trong tháng 6-7, khi nguy cơ dịch đạt đỉnh. Bên cạnh đó, Bộ cũng phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai phòng chống dịch trong trường học, nhất là ở các khu vực nguy cơ cao nhằm bảo vệ sức khỏe học sinh.

Theo ông Sơn, các địa phương đã chủ động vào cuộc. Nhiều tỉnh, thành đã xác định điểm nóng, các ổ dịch cũ và vùng nguy cơ để tổ chức giám sát chặt chẽ, phát hiện sớm ca bệnh và xử lý kịp thời, không để dịch lan rộng.

Các hoạt động phun hóa chất diệt muỗi, loại bỏ lăng quăng, bọ gậy được triển khai quyết liệt. “Việc thực hiện sớm và đúng trọng điểm góp phần quan trọng giúp kiểm soát ổn định tình hình dịch đến nay”, ông khẳng định.

Không chỉ hệ thống y tế, cả hệ thống chính trị ở cơ sở cũng được huy động. Chính quyền các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội, cán bộ tổ dân phố và người có uy tín tại cộng đồng tích cực tham gia tuyên truyền, hướng dẫn người dân loại bỏ nơi sinh sản của muỗi ngay tại hộ gia đình. Nhiều địa phương phát động phòng dịch sâu sát đến từng xã, phường, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa với điều kiện vệ sinh còn hạn chế.

Ngoài ra, các Viện Vệ sinh dịch tễ và Viện Pasteur đã cử nhiều đoàn công tác hỗ trợ, kiểm tra, hướng dẫn địa phương nguy cơ cao xử lý ổ dịch đúng kỹ thuật, giám sát ca mắc sớm và xử lý kịp thời ngay từ ca bệnh đầu tiên. Theo ông Sơn, sự chủ động này giúp “khoanh gọn, dập nhanh” các ổ dịch tiềm ẩn, góp phần kiểm soát tốc độ lây lan hiệu quả.

Về truyền thông, Bộ Y tế xác định đây là giải pháp nền tảng nâng cao nhận thức cộng đồng. Các chiến dịch truyền thông được triển khai rộng khắp qua phát thanh, báo chí, mạng xã hội và trực tiếp tại cộng đồng.

Những thông điệp đơn giản như “Ngủ màn kể cả ban ngày”, “Đậy nắp dụng cụ chứa nước”, “10 phút mỗi tuần diệt lăng quăng” được lan tỏa rộng, dễ nhớ, dễ thực hiện, giúp người dân chủ động phòng tránh tại nhà.

Hệ thống điều trị cũng được chuẩn bị kỹ càng. Các bệnh viện phân tuyến điều trị để tránh quá tải, đồng thời chuẩn bị thuốc men, dịch truyền, hóa chất, nhân lực, trang thiết bị sẵn sàng tiếp nhận và điều trị hiệu quả, giảm nguy cơ tử vong. Bộ Y tế yêu cầu tăng cường tập huấn kỹ năng chẩn đoán và phân loại bệnh nhân, đặc biệt tại tuyến cơ sở.

“Qua theo dõi, các chiến dịch đã triển khai đang phát huy hiệu quả tích cực. Các địa phương tổ chức truyền thông cao điểm đến từng hộ gia đình, tập trung vùng khó khăn và đồng bào dân tộc thiểu số. Các hoạt động vệ sinh môi trường, loại bỏ vật chứa nước đọng, diệt bọ gậy, ngủ màn được triển khai đồng loạt, góp phần hạn chế số ca mắc tăng cao”, ông Võ Hải Sơn nhấn mạnh.

Đại diện Cục Phòng bệnh đánh giá cao sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, ban ngành, đoàn thể và người dân.

Tuy nhiên, ông Sơn cũng lưu ý để duy trì kết quả và kiểm soát tốt dịch trong mùa, các hoạt động phòng chống cần kiên trì, liên tục và sâu rộng với sự tham gia của từng hộ gia đình. “Phòng dịch không chỉ là việc của ngành y tế mà mỗi người dân chính là mắt xích quan trọng để ngăn chặn dịch bùng phát”, ông kết luận.

Theo ông Sơn, sốt xuất huyết là bệnh lây truyền qua muỗi, nên việc kiểm soát vector truyền bệnh là yếu tố then chốt. Vì vậy, Bộ Y tế đã huy động sự vào cuộc của toàn hệ thống chính trị, từ chính quyền các cấp, tổ dân phố đến các tổ chức đoàn thể nhằm tuyên truyền, hướng dẫn người dân thực hiện các biện pháp phòng dịch tại chính hộ gia đình mình.

Việc loại bỏ các vật dụng đọng nước, thau rửa bể chứa, diệt bọ gậy, ngủ màn kể cả ban ngày… đều là những biện pháp thiết thực, hiệu quả mà người dân hoàn toàn có thể chủ động thực hiện.

Song song với công tác phòng bệnh, hệ thống điều trị cũng được Bộ Y tế đặc biệt quan tâm. Các bệnh viện đã được yêu cầu chuẩn bị sẵn sàng về nhân lực, thuốc men, dịch truyền, trang thiết bị, đồng thời thực hiện phân tuyến điều trị rõ ràng nhằm hạn chế quá tải, nâng cao hiệu quả thu dung và điều trị, giảm thiểu nguy cơ tử vong. Công tác đào tạo, tập huấn kỹ năng chẩn đoán và phân loại bệnh nhân cho y tế tuyến cơ sở cũng đang được tăng cường.

Về phía người dân, Bộ Y tế khuyến cáo không được chủ quan, lơ là trong phòng chống dịch. Để ngăn chặn sốt xuất huyết, người dân cần thực hiện đồng bộ các biện pháp như: đậy kín các dụng cụ chứa nước, loại bỏ vật phế thải đọng nước, thay nước lọ hoa thường xuyên, thả cá vào bể cảnh, ngủ màn cả ban ngày, mặc quần áo dài và sử dụng các biện pháp xua muỗi.

Đặc biệt, khi có dấu hiệu sốt, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc tại nhà.

Đáng chú ý, hiện nay vắc-xin phòng sốt xuất huyết đã bắt đầu được triển khai tiêm dịch vụ tại một số cơ sở y tế. Ông Võ Hải Sơn cho rằng, đây là một bước tiến quan trọng, góp phần chủ động phòng dịch và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Tuy nhiên, vắc-xin không thể thay thế hoàn toàn các biện pháp phòng bệnh truyền thống.

D.Ngân