Bức tranh Tết đa sắc qua lăng kính của sinh viên dân tộc thiểu số

Tết Nguyên đán qua góc nhìn của người Gié Triêng: Sự giao thoa văn hóa và niềm tự hào bản sắc

Sinh ra và lớn lên tại Kon Tum, vùng đất đại ngàn của Tây Nguyên, Y Un Diễm (sinh năm 2000) cô gái trẻ người dân tộc Gié Triêng không chỉ tự hào về những giá trị văn hóa truyền thống của quê hương mà còn nỗ lực bảo tồn và lan tỏa chúng thông qua hành trình học tập và cống hiến.

Y Un Diễm (sinh năm 2000), cô gái trẻ người dân tộc Gié Triêng.

Hiện tại, Y Un Diễm là sinh viên năm cuối chuyên ngành Sư phạm tiếng Anh, Trường Đại học Tây Nguyên. Trước khi có cơ hội quay lại giảng đường, cô từng phải gác lại việc học để đi làm. Chính điều đó càng khiến Diễm thêm trân trọng và tận dụng tốt những năm tháng đại học của mình. Ngay từ năm nhất, cô đã đặt ra những mục tiêu rõ ràng và luôn ưu tiên việc học. Song song đó, Diễm tích cực tham gia các hoạt động Đoàn – Hội và dành thời gian làm tình nguyện viên dạy tiếng Anh cho các em nhỏ ở nhà thờ hoặc những vùng cao còn nhiều khó khăn. Nỗ lực không ngừng đã giúp cô đạt được những thành tích đáng tự hào, như danh hiệu "Sinh viên 5 tốt tiêu biểu cấp Trung ương năm 2024" và đại diện trường tham dự Đại hội Sinh viên toàn quốc.

Cô đã đặt ra những mục tiêu rõ ràng và luôn ưu tiên việc học.

Nhắc đến dân tộc Gié Triêng, Diễm không giấu được niềm tự hào. Cô chia sẻ: "Điều đặc biệt nhất ở dân tộc mình chính là tinh thần đoàn kết và sự gắn bó trong cộng đồng. Mỗi khi làng có việc như cưới hỏi hay tang lễ, mọi người đều sẵn sàng chung tay góp sức, từ gạo, củi đến công lao động. Văn hóa cồng chiêng, các điệu múa truyền thống hay kiến trúc nhà rông đặc trưng không chỉ là nghệ thuật, mà còn là cách chúng mình kể lại câu chuyện về lịch sử, đời sống và tâm linh qua nhiều thế hệ".

Với tư cách là một người con thuộc nhóm Triêng, Diễm cảm thấy mình thật may mắn khi được lớn lên trong môi trường giàu giá trị văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, cô cũng ý thức rõ trách nhiệm của mình trong việc bảo tồn và lan tỏa những nét đẹp ấy đến các thế hệ trẻ cũng như cộng đồng bên ngoài.

Un Diễm chia sẻ rằng đối với người Gié Triêng, Tết không chỉ là thời điểm nghỉ ngơi mà còn là dịp để cả làng gắn kết.

Tết Nguyên đán - dịp lễ truyền thống lớn nhất của người Việt, không chỉ mang ý nghĩa đặc biệt đối với cộng đồng người Kinh mà còn dần trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống người dân tộc Gié Triêng – cộng đồng nhỏ gắn liền với những nét văn hóa độc đáo tại vùng núi Tây Nguyên. Dù không phải lễ hội truyền thống đặc trưng, Tết Nguyên đán trong cộng đồng Gié Triêng vẫn được đón nhận như một biểu tượng của sự đoàn tụ, sẻ chia và giao thoa văn hóa.

Un Diễm chia sẻ rằng đối với người Gié Triêng, Tết không chỉ là thời điểm nghỉ ngơi mà còn là dịp quan trọng để cả làng quây quần tại nhà rông, biểu tượng văn hóa và sự gắn kết cộng đồng. "Vào buổi tối, cả làng sẽ tụ họp, đốt lửa trại, đánh chiêng và hát múa, tạo nên không khí sum vầy và rộn ràng. Những câu chuyện về cội nguồn, giá trị cộng đồng được kể lại để nhắc nhở nhau về ý nghĩa của sự đoàn kết và tinh thần sẻ chia", Diễm kể.

Không khí chuẩn bị Tết trong cộng đồng người Gié Triêng bắt đầu từ việc dọn dẹp nhà cửa, trang trí nhà rông, cùng nhau gói bánh chưng. Diễm nhớ lại những kỷ niệm Tết đáng nhớ bên gia đình: “Ngày trước khi chưa có máy giặt, mình cùng dì giặt chăn bằng cách dẫm, rồi cùng nhau lau nhà bằng những chiếc khăn hay quần áo cũ. Dù hơi mệt nhưng rất vui. Sau khi dọn dẹp, cả nhà lại quây quần gói bánh chưng và thức canh nồi bánh, cảm giác ấy thật ấm áp”.

Không khí chuẩn bị Tết trong cộng đồng người Gié Triêng bắt đầu từ việc dọn dẹp nhà cửa, trang trí nhà rông, cùng nhau gói bánh chưng.

Những món ăn đặc trưng ngày Tết của người Gié Triêng như thịt gác bếp, cá nướng, thịt nướng cùng muối ớt tiêu rừng mang hương vị đặc biệt, đậm chất núi rừng Tây Nguyên. Diễm tự hào: “Muối ớt tiêu rừng của dân tộc mình có hương vị rất riêng, không lẫn vào đâu được và cũng là món mình thấy ngon nhất”.

Dù không có phong tục đón Tết Nguyên đán riêng biệt như người Kinh, nhiều gia đình Gié Triêng chọn cách kết hợp giữa nghi thức truyền thống và các hoạt động đặc trưng ngày Tết. Các lễ cúng tổ tiên, lễ hội nhỏ tại nhà rông hay trang phục truyền thống đều được gìn giữ và lồng ghép hài hòa, tạo nên nét độc đáo cho ngày Tết nơi đây.

Trong năm mới 2025, Diễm đặt mục tiêu trau dồi thêm ngoại ngữ, không chỉ để mở rộng cơ hội học tập mà còn để kể cho bạn bè quốc tế về dân tộc mình và văn hóa Việt Nam. Cô cũng ấp ủ một dự án cộng đồng dành cho các bạn trẻ dân tộc thiểu số, với mong muốn lan tỏa tinh thần học tập, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc.

Tết Nguyên đán không chỉ là dịp giao thoa văn hóa, mà còn là sợi dây gắn kết giữa các thế hệ.

Nhân dịp năm mới, Un Diễm gửi lời chúc tới các bạn sinh viên, độc giả Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam - Báo Tiền Phong, các bạn trẻ và cộng đồng người dân tộc mình một năm mới an khang, tràn đầy cảm hứng và thành công. "Mình mong rằng, dù hòa nhập với cuộc sống hiện đại, mọi người sẽ luôn giữ gìn những giá trị văn hóa riêng, biến đó thành động lực để xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn”, Diễm nhắn nhủ.

Tết Nguyên đán không chỉ là dịp giao thoa văn hóa, mà còn là sợi dây gắn kết giữa các thế hệ, giúp thế hệ trẻ như Diễm hiểu rõ hơn về cội nguồn, để tự hào và mang những giá trị ấy bước vào cuộc sống hiện đại.

Tết là dịp để tự hào và lan tỏa văn hóa truyền thống của dân tộc Dao

Đặng Huyền Trang (sinh năm 2003) là cô gái người dân tộc Dao quần trắng, quê Yên Bái. Hiện là sinh viên năm cuối chuyên ngành Kinh tế giáo dục vùng dân tộc thiểu số khóa 1 tại Học viện Dân tộc, Huyền Trang không chỉ là thành viên tích cực trong Đoàn Thanh niên và nhóm Sinh viên người Dao tại Hà Nội, mà còn luôn mang trong mình khát vọng lan tỏa nét đẹp văn hóa của dân tộc mình.

Đặng Huyền Trang là cô gái người dân tộc Dao quần trắng, quê Yên Bái.

Huyền Trang chia sẻ, dân tộc Dao có tới 25 nhánh khác nhau, mỗi nhánh mang một màu sắc văn hóa riêng biệt. Điều đặc trưng nhất là người Dao sử dụng hai loại phương ngữ chính – Mùn và Miền – cùng với các phong tục, nghi lễ truyền thống như Tết nhảy, lễ cầu mùa hay các nghi lễ cúng bái đậm chất bản địa. Chính những nét văn hóa phong phú ấy đã khiến Huyền Trang luôn tự hào và ý thức sâu sắc về việc gìn giữ bản sắc của dân tộc mình.

Huyền Trang cùng diện trang phục truyền thống dân tộc Dao bên cạnh các nhánh Dao khác tại vườn hoa Phong Linh, Hà Đông.

Đối với người Dao, Tết Nguyên đán không chỉ là thời điểm gia đình sum vầy, đoàn viên mà còn là dịp quan trọng nhất trong năm để cầu mong một mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa. “Người Dao ăn Tết rất sớm và kéo dài đến hết tháng 2 âm lịch, với những nghi thức đặc biệt như lễ cầu mùa. Không khí Tết luôn rộn ràng, mỗi gia đình thường mổ lợn, tự gói bánh chưng gù – món bánh truyền thống được làm từ gạo nếp, nhân đậu xanh và thịt lợn bản. Bữa cơm tất niên thường có từ 5 đến 7 mâm, tùy vào số lượng họ hàng, anh em. Đặc biệt, khách quý đến chơi nhà sẽ luôn được tiếp đón bằng cơm và rượu một cách nồng hậu”, Huyền Trang kể lại.

Huyền Trang bán nông sản sạch của người Dao để kiếm thêm thu nhập, trang trải chi phí học tập.

Không chỉ có ẩm thực phong phú với bánh chưng gù, thịt gác bếp, xôi ngũ sắc, rau rừng, rượu men lá, mà dịp Tết của người Dao còn là lúc để cộng đồng gắn kết bằng những làn điệu giao duyên truyền thống. Huyền Trang cho biết: “Tết là thời điểm để mọi người hát cho nhau nghe những làn điệu dân ca, gần gũi nhau hơn, đồng thời cũng là cách để văn hóa được trao truyền qua các thế hệ”.

Dù sống và học tập trong môi trường hiện đại, Huyền Trang luôn giữ vững tinh thần tự hào về dân tộc. “Mình thường mặc trang phục truyền thống trong các sự kiện của trường, câu lạc bộ hoặc buổi giao lưu văn hóa để giới thiệu vẻ đẹp của người Dao đến bạn bè xung quanh. Trang phục không chỉ là biểu tượng mà còn là cách để mình nhắc nhở bản thân phải trân trọng giá trị văn hóa cội nguồn”, Trang chia sẻ.

Huyền Trang ấp ủ nhiều dự định ý nghĩa cho quê hương và sự phát triển của cộng đồng người Dao.

Bước sang năm 2025, Huyền Trang ấp ủ nhiều dự định cho quê hương và cộng đồng người Dao. Cô mong muốn tổ chức thêm các hoạt động Đoàn tại địa phương, giúp thế hệ trẻ hiểu và yêu hơn văn hóa truyền thống. Ngoài ra, Trang dự định áp dụng công nghệ thông tin vào việc hỗ trợ bà con quảng bá và tiêu thụ các sản phẩm thủ công như trang phục thổ cẩm, đồ ăn truyền thống để tạo ra nguồn thu nhập ổn định cho đồng bào.

Nhân dịp năm mới, Huyền Trang gửi lời chúc tới các bạn sinh viên, độc giả Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam - Báo Tiền Phong và cộng đồng dân tộc: “Mình chúc mọi người có một cái Tết đoàn viên ý nghĩa bên gia đình. Chúc những ước mơ còn dang dở trong năm cũ sẽ được tiếp nối và thực hiện trong năm mới. Hãy tự hào về bản sắc dân tộc mình và cùng lan tỏa những giá trị đẹp đẽ ấy đến với mọi người”.

Tết cổ truyền và nét văn hóa đặc sắc của người Khơ Mú

Là một người con của dân tộc Khơ Mú đến từ vùng núi cao Sơn La, Lò Văn Nghĩa (sinh năm 2006) không giấu được niềm tự hào khi nói về những nét đặc trưng văn hóa độc đáo của dân tộc mình, đặc biệt là trong dịp Tết cổ truyền. Hiện đang là sinh viên năm nhất ngành Luật tại Trường Đại học Thành Đông, Nghĩa chia sẻ rằng, hành trình rời xa quê hương để theo đuổi con chữ và thay đổi tư duy của người trong bản về vấn đề hôn nhân sớm không hề dễ dàng. “Mình đã mất khoảng hai tháng để thuyết phục gia đình và người thân chấp nhận cho mình đi học tiếp. Dẫu vậy, những trải nghiệm đáng nhớ tại trường đã giúp mình cảm thấy quyết định của bản thân là đúng đắn”, Nghĩa xúc động nói.

Lò Văn Nghĩa tự hào khi nói về những nét đặc trưng văn hóa độc đáo của dân tộc Khơ Mú trong dịp Tết cổ truyền.

Nghĩa cho biết, dân tộc Khơ Mú chủ yếu cư trú ở các tỉnh miền núi như Sơn La, Lai Châu, Yên Bái. Đồng bào Khơ Mú nổi tiếng với hình thức canh tác nương rẫy, nghề đan lát đồ gia dụng và chăn nuôi. Tuy cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng người Khơ Mú vẫn giữ được những giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là trong dịp Tết cổ truyền.

Giống như người Kinh, Tết Nguyên đán của người Khơ Mú là dịp để thể hiện sự gắn kết cộng đồng, gia tộc và gia đình. Các gia đình chuẩn bị rất chu đáo cho ngày Tết với lương thực, thực phẩm dự trữ đầy đủ. Trong đêm giao thừa, các cụ già thường lắng nghe tiếng kêu của các loài vật để dự đoán vận may cho năm mới. Ngày đầu năm, người xông đất là nam giới, được lựa chọn cẩn thận để mang lại may mắn. Đồng bào kiêng kỵ sang làng khác chơi vào mùng Một, bởi họ cho rằng điều này có thể làm mất đi của cải trong làng.

Các bà, các mẹ duyên dáng trong trang phục truyền thống của dân tộc Khơ Mú.

Không chỉ có Tết Nguyên đán, người Khơ Mú còn có Tết cơm mới, tổ chức vào tháng 10 âm lịch sau vụ gặt. Đây là dịp để đồng bào cảm tạ tổ tiên và thần linh, cầu mong một mùa màng bội thu. Tết của người Khơ Mú được tô điểm bởi những nghi lễ truyền thống như làm vía, lễ Xên Cung, Xên Bản và các nghi lễ gắn liền với tín ngưỡng nông nghiệp. Trong lễ Tết, các gia đình mổ lợn cúng tổ tiên, gói bánh chưng (gọi là “ma gựp”) và chế biến các món ăn đặc sản như canh pịa, lám nhọc, xương lam, mọc, hay cá nướng. Nghĩa chia sẻ: “Những món ăn này không chỉ ngon mà còn mang đậm hương vị núi rừng, là minh chứng cho sự khéo léo của các bà, các mẹ trong việc chế biến từ những nguyên liệu sẵn có”.

Nghi lễ cầu mùa truyền thống của dân tộc Khơ Mú, thể hiện lòng biết ơn đất trời và mong ước cho mùa màng bội thu.

Không chỉ dừng lại ở ẩm thực, người Khơ Mú còn giữ được nét đẹp trong trang phục truyền thống. Phụ nữ đội khăn piêu, mặc áo cóm đen với hàng cúc bạc, váy đen và thắt bộ xà tích đầy tinh tế. Cách quấn khăn piêu của phụ nữ Khơ Mú khác biệt hoàn toàn với các dân tộc khác, thể hiện sự duyên dáng và nét đặc trưng riêng.

Văn Nghĩa nhấn mạnh: “Tết của người Khơ Mú không chỉ là dịp để nhớ về tổ tiên, cảm tạ đất trời, mà còn là cơ hội để gìn giữ và lan tỏa những nét đẹp văn hóa truyền thống. Mình tự hào vì những giá trị đó và mong muốn thế hệ trẻ sẽ tiếp tục bảo tồn, phát huy”.

Tết của người Khơ Mú không chỉ là dịp để nhớ về tổ tiên, cảm tạ đất trời, mà còn là cơ hội để gìn giữ và lan tỏa những nét đẹp văn hóa truyền thống.

Nhân dịp năm mới 2025, Văn Nghĩa gửi lời chúc đến các bạn trẻ: “Chúc các bạn luôn dồi dào sức trẻ, đam mê và sáng tạo. Hãy tự tin học hỏi, đổi mới, và trở thành những công dân toàn cầu với kiến thức, kỹ năng và nhân cách tốt đẹp. Chúng ta hãy cùng nhau xây dựng một xã hội đoàn kết, văn minh và hạnh phúc. Chúc mừng năm mới!”

Những nét đặc sắc trong văn hóa đón Tết của các dân tộc Gié Triêng, Dao và Khơ Mú không chỉ tô điểm thêm bức tranh đa sắc màu của văn hóa Việt Nam mà còn phản ánh sâu sắc tinh thần đoàn kết, tri ân tổ tiên và sự giao hòa với thiên nhiên. Mỗi phong tục, tập quán đều chứa đựng giá trị văn hóa độc đáo, giúp thế hệ trẻ ngày nay thêm tự hào và quyết tâm gìn giữ, lan tỏa bản sắc quê hương mình. Những giá trị này không chỉ là hành trang cho các dân tộc, mà còn là niềm cảm hứng để chúng ta tiếp tục vun đắp một đất nước giàu đẹp và đa dạng văn hóa.

(Ảnh: NVCC)

Nguyễn Linh Chi