Bức tranh trái ngược giữa hai tổng thống Mỹ tại Israel

Tổng thống Mỹ Donald Trump tới sân bay tại Lod, bắt đầu chuyến thăm Israel vào ngày 13/10. Ảnh: Reuters.

Ngày 18/10/2023, 11 ngày sau vụ Hamas tấn công Israel hôm 7/10/2023, là lần cuối cùng tổng thống Mỹ tới Israel. Khi đó, hành khách trên Không lực Một nhận được những dòng ghi chú hướng dẫn cách phản ứng nếu đoàn xe bị tấn công bằng tên lửa. Sau cùng, còi báo động không kích đã im ắng suốt 9 tiếng cựu Tổng thống Joe Biden có mặt tại Tel Aviv.

Gần tròn 2 năm sau, một tổng thống Mỹ khác thực hiện chuyến thăm Israel. Mọi chuyện đã khác. Tổng thống Donald Trump đã hoàn thành được một điều mà người tiền nhiệm không thể làm được: Trung gian cho thỏa thuận ngừng bắn tại Dải Gaza và thả tất cả con tin Israel.

Khởi đầu và kết thúc

Thời điểm đó, Israel chưa hết bàng hoàng sau khi cuộc tấn công của Hamas cướp đi sinh mạng của gần 1.200 người và 200 người bị bắt làm con tin. Cả khu vực nín thở chờ đợi những phản ứng tiếp theo của Israel.

Ông Biden đã có mặt khi đó, trao cho Thủ tướng Benjamin Netanyahu và thân nhân các nạn nhân những cái ôm nồng ấm. Tuy nhiên, ông cũng nhẹ nhàng cảnh báo: Đừng để mong muốn trả thù dẫn tới tổn thất quá lớn về sinh mạng dân thường và lãng phí sự cảm thông của thế giới.

“Đừng để cơn thịnh nộ nhấn chìm các bạn”, ông Biden nói, nhắc tới những sai lầm mà Mỹ đã mắc phải sau sự kiện khủng bố 11/9/2001.

Tổng thống Mỹ Joe Biden ôm Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại sân bay hôm 18/10/2023. Ảnh: Reuters.

Ngày 13/10, ông Trump đến với một Israel đã khác. Cả nước đang ăn mừng trước thỏa thuận thả tự do tất cả 20 con tin còn sống, đồng thời hồi hương hài cốt của những con tin đã chết.

Israel cũng vật lộn với những "tổn hại" ông Biden từng nhắc tới. Với hơn 60.000 người thiệt mạng, chiến dịch của Israel tại Dải Gaza làm xói mòn nghiêm trọng vị thế toàn cầu của quốc gia này. Trong những tuần gần đây, một số đồng minh thân cận nhất đã công nhận Nhà nước Palestine, nhấn mạnh tình thế cô lập ngoại giao của Israel.

Với người Mỹ, thăm dò của Trung tâm Nghiên cứu Pew công bố trong tháng 10 cho thấy gần 6/10 người Mỹ có quan điểm tiêu cực về Israel. Khảo sát gần đây của New York Times/Siena cho thấy lần đầu tiên, tỷ lệ ủng hộ Palestine vượt Israel, với 35% so với 34%.

Còn với ông Trump, đây là khoảnh khắc ông chủ Nhà Trắng đã mong chờ suốt nhiều tháng. Chỉ mới vài ngày trước, các quan chức vẫn lo lắng về thỏa thuận mong manh này “rất có khả năng đi chệch hướng”.

Ông Biden và các phụ tá không lạ gì tâm lý này, khi họ dành hết 15 tháng sau chuyến thăm Israel tìm cách giải quyết xung đột Dải Gaza. Quá trình đó trì trệ, có những bước khởi đầu rồi lại bế tắc, thường xuyên tưởng chừng sắp đi đến hồi kết nhưng lại đổ vỡ vào phút chót.

Một số cố vấn thừa nhận rằng chuyến thăm Israel ngay sau ngày 7/10/2023 có nguy cơ đẩy ông Biden gánh một phần trách nhiệm trong các quyết định trả đũa của Israel.

Mối lo cuối cùng trở thành sự thật. Cuộc chiến dai dẳng đã làm mất lòng một số cử tri trung thành của đảng Dân chủ và ông Biden, trở thành mối bận tâm lớn khi ông tái tranh cử. Vấn đề lại đè nặng Phó tổng thống Kamala Harris sau khi ông Biden rút lui, khi bà không thể giải thích rõ ràng sẽ tiếp cận cuộc xung đột này khác biệt ra sao.

Vì sao có sự khác biệt?

Ông Trump làm thế nào để thành công trong khi ông Biden thất bại là một câu hỏi phức tạp.

Dù có mối quan hệ kéo dài hàng thập kỷ với ông Netanyahu, ông Biden có rất ít ảnh hưởng lên vị thủ tướng, hoặc ít nhất ông không muốn dùng đòn bẩy đó. Sự kiên nhẫn của ông Trump cũng thường xuyên bị ông Netanyahu thách thức. Cả hai tổng thống Mỹ đều từng điện đàm gay gắt với thủ tướng Israel.

Các trợ lý của ông Trump nhắc tới tài năng đàm phán, khả năng gây áp lực và sẵn lòng thử những điều khác biệt đã dẫn đến thỏa thuận này.

"Sự điên rồ nghĩa là làm đi làm lại một việc nhưng mong đợi kết quả khác đi. Chúng ta đạt được điều này vì tổng thống đã vạch ra lộ trình khác với một đội ngũ khác”, Phó tổng thống JD Vance phát biểu tại cuộc họp Nội các tuần trước.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đón Tổng thống Mỹ Donald Trump tại sân bay ngày 13/10. Ảnh: Reuters.

Một số cựu quan chức lại cho rằng ông Trump đã phát triển dựa trên những gì họ đã xây dựng.

"Về cơ bản, đây là bản kế hoạch chúng tôi đã phát triển trong nhiều tháng và gần như để lại trong ngăn kéo cho chính quyền kế nhiệm. Tôi rất mừng vì họ đã đón nhận nó", cựu Ngoại trưởng Antony Blinken nói.

Jake Sullivan, cựu Cố vấn An ninh Quốc gia, cũng lập luận chính quyền hiện tại thừa hưởng một "lộ trình" để chấm dứt toàn diện cuộc chiến. Ông cho rằng cả hai bên không còn lý do gì để tiếp tục chiến đấu.

“Điểm then chốt chính là Israel không còn mục tiêu quân sự nào ở Dải Gaza, còn Hamas mất đi phần lớn năng lực quân sự để tiếp tục kháng cự. Hai việc này đến cùng lúc và tình hình đã chín muồi”, ông nói.

Trên nhiều khía cạnh, các quan chức của chính quyền hiện tại cũng đồng quan điểm, khi chia sẻ Hamas có dấu hiệu mệt mỏi vì xung đột còn Israel muốn khôi phục kinh tế.

Hay như lời ông Trump phát biểu hôm 10/10: “Tôi nghĩ họ đều đã mệt mỏi vì chiến đấu”.

Trí Ân