Bước đi báo trước căng thẳng Trung – Nhật

Một máy bay quân sự Nhật Bản bay qua quần đảo Senkaku/Điếu Ngư

Hội đồng thành phố Ishigaki ở tỉnh Okinawa của Nhật Bản đã thông qua điều luật thay đổi tình trạng hành chính của nhóm đảo không có người ở, cách thủ đô Tokyo 1.931 km về phía tây nam, theo CNN.

Quần đảo, được gọi là Senkaku ở Nhật Bản và Điếu Ngư ở Trung Quốc, đã được Nhật Bản quản lý từ năm 1972, nhưng cả Tokyo và Bắc Kinh đều cho rằng yêu sách của họ đối với nhóm đảo này có từ hàng trăm năm trước.

Trung Quốc đã cảnh báo trước cuộc bỏ phiếu rằng họ chống lại bất kỳ thay đổi nào đối với hiện trạng các đảo.

“Đảo Điếu Ngư và các đảo liên kết của nó là lãnh thổ vốn có của Trung Quốc”, một tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm thứ Sáu nói. “Chúng tôi yêu cầu Nhật Bản tuân thủ tinh thần đồng thuận bốn nguyên tắc, tránh tạo ra các sự cố mới về vấn đề quần đảo Điếu Ngư và có những hành động thiết thực để duy trì sự ổn định ở biển Hoa Đông”.

Một trong bốn nguyên tắc đó là Nhật Bản thừa nhận chủ quyền đối với các đảo này là vấn đề đang tranh chấp.

Nhưng dự luật được thông qua hôm thứ Hai tại Ishigaki đã gạt đi mọi quan ngại về việc động thái này có thể được Bắc Kinh nhận thức như thế nào.

“Việc phê chuẩn luật trong trường hợp này không xem xét đến ảnh hưởng của các quốc gia khác, mà được cân nhắc nhằm cải thiện hiệu quả của thủ tục hành chính”, hội đồng thành phố nói.

Trước đó, tờ Asahi Shimbun của Nhật Bản đưa tin dự luật “khẳng định các đảo là một phần của lãnh thổ Nhật Bản”.

Một bài báo trên Thời báo Hoàn cầu của Trung Quốc trong tháng này cảnh báo về hậu quả của bất kỳ thay đổi nào đối với tình trạng của quần đảo.

“Thay đổi định danh hành chính tại thời điểm này chỉ có thể làm cho tranh chấp trở nên phức tạp hơn và mang đến nhiều rủi ro khủng hoảng hơn”, Lý Hải Đông, giáo sư tại Viện Quan hệ Quốc tế của Đại học Ngoại giao Trung Quốc, nói với Thời báo Hoàn cầu.

Nỗi lo về một cuộc đối đầu đã dâng cao từ tuần trước khi lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản nói các tàu của chính phủ Trung Quốc xuất hiện ở vùng biển gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mỗi ngày kể từ giữa tháng 4, lập kỷ lục mới về số ngày liên tiếp tàu của Trung Quốc hiện diện ở khu vực.

Đến hôm qua, số ngày hiện diện liên tiếp đó đã là 70. Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản nói bốn tàu Trung Quốc đã ở trong khu vực khi cuộc bỏ phiếu diễn ra ở Okinawa.

Đáp lại sự hiện diện của Trung Quốc ngày càng tăng, Yoshihide Suga, chánh văn phòng nội các Nhật Bản, đã khẳng định lại quyết tâm của Tokyo tại một cuộc họp báo vào thứ Tư tuần trước.

“Quần đảo Senkaku nằm dưới sự kiểm soát của chúng tôi và chắc chắn là lãnh thổ của chúng tôi trong lịch sử và theo luật pháp quốc tế. Điều cực kỳ nghiêm trọng là các hoạt động này vẫn tiếp tục. Chúng tôi sẽ phản ứng với phía Trung Quốc một cách kiên quyết và bình tĩnh”, ông Suga nói.

Trước cuộc bỏ phiếu hôm thứ Hai, cuộc “khủng hoảng” gần đây nhất liên quan đến các đảo này xảy ra vào năm 2012.

Năm đó, Nhật Bản đã quốc hữu hóa các hòn đảo lúc đó thuộc sở hữu tư nhân để tránh việc bán chúng cho vị thống đốc lúc bấy giờ của Tokyo, một người theo chủ nghĩa dân tộc cứng rắn, được cho là đang hy vọng có cơ hội phát triển các đảo.

Kế hoạch này đã gây ra các cuộc biểu tình lớn trên khắp Trung Quốc, trong bối cảnh tình cảm dân tộc chủ nghĩa dâng cao.

Điều làm phức tạp bất kỳ tranh chấp nào liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, nếu nó leo thang đến mức đối đầu quân sự, là Mỹ có nghĩa vụ bảo vệ chúng như một phần của lãnh thổ Nhật Bản theo hiệp ước phòng thủ chung với Tokyo.

William Choong, một thành viên cao cấp tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, gần đây đã cảnh báo rằng Senkaku/Điếu Ngư có thể giống “thùng thuốc súng” hơn so với các khu vực tranh chấp khác ở Đông Á.

Anh Minh