Bước ngoặt của TP.HCM

Tham gia cùng đoàn công tác của lãnh đạo TP.HCM tại Mỹ từ ngày 12 đến 19/10 vừa qua, tôi cảm giác mình đang đứng ở một "điểm chạm" nơi các ý tưởng chiến lược của thành phố bắt đầu bước ra đời sống thật, đối thoại với những tập đoàn, định chế tài chính và đại học hàng đầu thế giới.

Tôi nhớ mãi cảm xúc đặc biệt vào khoảnh khắc đặt chân đến Nasdaq, nơi hàng trăm năm nay người ta định giá những câu chuyện thành công của nhân loại, và chứng kiến logo của TP.HCM được chiếu lên Times Square, hay khi đại diện các tập đoàn như Nvidia, Intel nói rằng họ coi Việt Nam như một điểm đến chiến lược chứ không phải thị trường thứ cấp.

Những lúc đó tôi nhận ra TP.HCM không còn đi "xin cơ hội", mà đang bước vào bàn đàm phán với một tư thế khác hẳn: chủ động, có chương trình, có năng lực và có khát vọng.

Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được tại buổi làm việc với ông Chuck Mack, Phó chủ tịch cấp cao Sàn chứng khoán Nasdaq. Ảnh: UBND TP.HCM.

Là người làm học thuật và tham gia quá trình xây dựng chiến lược, tôi cho rằng nếu thành phố giữ được tốc độ ra quyết định như trong chuyến đi này, đồng thời chuyển các cuộc gặp thành hành động cụ thể như đang làm, thì đây có thể là thế hệ lãnh đạo để lại dấu ấn mới. Và việc được đồng hành, dù ở vai trò nhỏ, là cảm giác vừa tự hào vừa trách nhiệm, vì những gì tôi ghi nhận, phân tích và đề xuất sau chuyến đi sẽ tác động đến các chính sách.

Với tôi, đó là cảm giác được ở trong "phòng máy" nơi tương lai của thành phố được lập trình. Khi chứng kiến các bản ghi nhớ được ký ngay trước mắt và các cuộc thảo luận đi thẳng vào triển khai, tôi thấy tương lai của thành phố bắt đầu có hình hài cụ thể.

Nhiều trụ cột của Trung tâm Tài chính Quốc tế được chuẩn bị đồng loạt

Trong bối cảnh TP.HCM bắt đầu triển khai các định hướng chiến lược sau Đại hội đại biểu Đảng bộ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, và khi quan hệ Việt - Mỹ đang ở giai đoạn phát triển sâu rộng nhất từ trước đến nay, chuyến đi không chỉ nhằm xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư, thúc đẩy hợp tác khoa học công nghệ, mà còn tạo nền tảng cho các chương trình hợp tác dài hạn, trong đó có xây dựng Trung tâm Tài chính Quốc tế Việt Nam tại TP.HCM (IFC-HCM).

Suốt chuyến đi, đoàn làm việc với các đại học hàng đầu, các tập đoàn công nghệ, định chế tài chính và nhà đầu tư lớn của Mỹ, qua đó thiết lập các kênh hợp tác thực chất. Các thỏa thuận với Đại học Stanford, Viện Tài chính New York (NYIF) giúp bổ sung nguồn lực tri thức và đào tạo nhân lực ở những lĩnh vực mà thành phố có nhu cầu cấp bách như công nghệ, tài chính, quản trị, đổi mới sáng tạo.

Làm việc với Nvidia, Intel, Warburg Pincus cũng mở ra cho TP.HCM cơ hội tiếp cận công nghệ lõi, dòng vốn dài hạn và mạng lưới doanh nghiệp toàn cầu, phục vụ phát triển công nghiệp công nghệ cao, hạ tầng dữ liệu lẫn các lĩnh vực kinh tế mới. Trong khi đó, lễ ký kết giữa Sở Tài chính TP.HCM và Sàn Giao dịch Chứng khoán Nasdaq đánh dấu bước tiến quan trọng trong hội nhập thể chế tài chính quốc tế, tạo nền tảng để thành phố phát triển các thị trường vốn hiện đại hơn trong tương lai.

Đáng chú ý, Diễn đàn Mùa thu TP.HCM - Mỹ 2025 tại San Francisco không chỉ quảng bá hình ảnh mà còn là "điểm hẹn kết nối" chính quyền - học thuật - doanh nghiệp hai nước, nơi nhiều thỏa thuận được ký ngay tại chỗ và các cơ hội hợp tác cụ thể được mở ra trong các lĩnh vực từ đầu tư công nghệ cao, logistics, bán dẫn, thương mại đến giáo dục. Bên cạnh đó, các cuộc làm việc với chính quyền San Francisco, các tổ chức tài chính và Phái đoàn Việt Nam tại Liên hợp quốc cho thấy ngoại giao kinh tế của TP.HCM đã chuyển từ "đi tìm cơ hội" sang "đi cùng đối tác để triển khai".

Đoàn công tác của TP.HCM chụp ảnh lưu niệm cùng bảng chào mừng thỏa thuận hợp tác được ký kết giữa TP.HCM và Nasdaq tại Times Square hôm 17/10. Ảnh: NVCC.

Nhưng sau tất cả, kết quả lớn nhất của chuyến đi không nằm ở số lượng thỏa thuận hợp tác mà ở chất lượng kết nối. Chuyến đi đã tạo ra nền tảng hợp tác song song trên ba trục: (i) xúc tiến thương mại - đầu tư với các định chế hàng đầu; (ii) hợp tác khoa học - công nghệ có tính chuyển giao; (iii) chuẩn bị nguồn lực và đối tác cho các dự án chiến lược của thành phố, trong đó có IFC-TP.HCM.

Nhìn tổng quan cách thành phố chuẩn bị cho IFC, có thể thấy lộ trình triển khai đồng loạt nhiều trụ cột. Một mặt, thành phố chủ động tiếp cận các trung tâm tài chính hàng đầu để "mượn" kinh nghiệm đã được kiểm chứng, mặt khác kêu gọi các định chế tài chính, quỹ đầu tư và sàn giao dịch quốc tế tham gia ngay từ giai đoạn thiết kế ban đầu.

Ở trụ cột thể chế, thành phố chọn cách tham vấn trực tiếp các đối tác quốc tế để xây dựng khung vận hành phù hợp thông lệ toàn cầu nhưng có khả năng áp dụng tại Việt Nam.

Đi kèm với đó là trụ cột công nghệ - điều kiện tiên quyết của IFC đời mới, khi thành phố làm việc với các tập đoàn như Nvidia, Intel để bảo đảm rằng hạ tầng xử lý dữ liệu, điện toán hiệu năng cao và hệ sinh thái bán dẫn được phát triển song song với thị trường tài chính.

Cuối cùng, một trụ cột được đặt đúng vị trí "căn gốc" là nguồn nhân lực. Các MOU với Đại học Stanford, NYIF... cho thấy thành phố không để thiếu hụt nhân lực rồi mới đào tạo, mà chuẩn bị sớm đội ngũ có khả năng vận hành thể chế, thị trường và công nghệ ở chuẩn quốc tế.

Đại học Kinh tế TP.HCM (UEH) ký kết thỏa thuận hợp tác cùng Viện Tài chính New York (NYIF). Ảnh: NVCC.

Bản thân tôi là một thành viên của Đại học Kinh tế TP.HCM (UEH), tham gia ngay từ giai đoạn thiết kế hợp tác với NYIF. Thông qua thỏa thuận này, hai bên thống nhất cùng nhau xây dựng các chương trình đào tạo có thể đưa vào vận hành ngay, tập trung vào những nhóm nhân lực sẽ trực tiếp tham gia điều hành các cấu phần của trung tâm tài chính trong tương lai.

Tôi đã cùng đội ngũ UEH và NYIF xác định nội dung đào tạo theo nhu cầu thật của thị trường chứ không sao chép mô hình có sẵn. Sau đó, tôi tiếp tục giữ vai trò cầu nối giữa cơ quan của thành phố và phía NYIF, đồng thời trực tiếp tham gia giảng dạy một số chuyên đề khi các khóa đào tạo bắt đầu vận hành.

Quá trình triển khai sẽ bắt đầu ngay từ 2026 với hai tuyến song song: một chương trình đào tạo thực chiến tại New York, nơi học viên được tiếp cận trực tiếp với môi trường vận hành của thị trường tài chính Mỹ; và một chương trình trực tuyến mang tính khu vực dành cho Việt Nam và các nước ASEAN để hình thành mạng lưới nhân lực chất lượng cao cho IFC-HCM. Sau giai đoạn thí điểm, các nội dung này sẽ được "nội địa hóa" để trở thành các khóa thường xuyên trong nước.

Một Trung tâm Tài chính Quốc tế thế hệ mới mà thế giới rất cần

Chúng ta không cần hỏi "liệu có làm được hay không". Bởi trái với trình tự cổ điển vốn đòi hỏi xây dựng hạ tầng cứng rồi hút vốn và hoàn thiện thể chế, TP.HCM đang phát triển IFC theo tư duy "xây nền trước khi xây tầng".

Thành phố học hỏi mô hình từ nơi đã thành công, bắt đầu từ tri thức, nhân lực và thể chế; sau đó kéo công nghệ lõi vào nền tài chính (AI, blockchain, trung tâm dữ liệu, bán dẫn) để tạo nền vận hành số; rồi mới dùng các cấu phần đó làm "nam châm" thu hút nhà đầu tư và sản phẩm tài chính quốc tế. Hướng đi này rút ngắn thời gian đáng kể, đảm bảo khi trung tâm ra đời có thể vận hành trơn tru ngay.

Từ góc độ chiến lược, TP.HCM cũng không xây dựng một "London thu nhỏ" hay "Singapore thứ hai", thay vào đó áp dụng đúng tinh thần của lý thuyết tăng trưởng nội sinh - phát triển dựa trên con người, công nghệ và thể chế học hỏi - để tái định nghĩa một mô hình trung tâm tài chính phù hợp với thời đại số.

Khác biệt ở chỗ thành phố muốn hình thành một "vũ trụ tài chính tích hợp" nơi các loại tài sản, dòng vốn và sản phẩm số cùng chạy trên một hệ điều hành thống nhất. Nếu London, New York hay Singapore vận hành nhiều mảnh ghép rời rạc, mỗi nền tảng là một silo, thì IFC-HCM hướng tới một hạ tầng hợp nhất: một ví - một tài khoản - một danh tính - một lớp dữ liệu xuyên suốt. Đây chính là kiểu kiến trúc mà công nghệ hôm nay cho phép nhưng chưa nơi nào đủ linh hoạt thể chế để thực thi.

Trong bối cảnh đó, chiến lược "Singapore +1" trở nên hợp lý. TP.HCM không tranh vị trí trung tâm, mà trở thành "điểm vận hành song song" cùng các định chế tài chính toàn cầu, với chi phí thấp hơn, tốc độ điều chỉnh chính sách nhanh hơn và có không gian để thử nghiệm các mô hình mới mà Singapore, do đã trưởng thành và bị ràng buộc, khó thực hiện. Đây không phải cạnh tranh đối đầu, mà là chen vào đúng khoảng trống trong cấu trúc tài chính khu vực.

Nếu giữ đúng quỹ đạo hiện nay, duy trì quyết tâm chính trị, đồng bộ hóa thể chế với công nghệ và đưa các thỏa thuận quốc tế vào triển khai thực chất, IFC-HCM có khả năng đạt mục tiêu không bằng cách trở thành "bản sao của một trung tâm đã có", mà sẽ là phiên bản đầu tiên của mô hình trung tâm tài chính số hóa hoàn toàn - một "hệ điều hành tài chính thế hệ mới" mà thế giới đến giờ vẫn còn thiếu.

IFC-TP.HCM có thể trở thành phiên bản đầu tiên của một mô hình trung tâm tài chính số hóa hoàn toàn. Ảnh: Quỳnh Danh.

Để IFC-HCM đi vào thực chất, thành phố phải tiếp cận theo chiến lược đồng bộ. Hạ tầng cứng như trung tâm dữ liệu, cơ sở AI-compute, đường truyền bảo mật cho giao dịch tài chính xuyên biên giới phải được triển khai song hành với hạ tầng "mềm" - tức là "luật chơi", tiêu chuẩn vận hành, chuẩn kế toán, chuẩn lưu ký, cơ chế sandbox và bộ khung quản trị rủi ro. Chỉ khi hai lớp này khớp với nhau, nhà đầu tư quốc tế mới sẵn sàng "plug in" vào hệ thống.

Đồng thời, đào tạo nhân lực phải khởi động ngay, trước khi thị trường hình thành. Việc hợp tác với NYIF, Stanford hay Nasdaq mới chỉ là điểm mở. TP.HCM phải có một pipeline đào tạo dài hạn, nơi nhân sự được huấn luyện theo đúng nhiệm vụ sẽ đảm nhận, từ điều hành sàn, thiết kế sản phẩm phái sinh, đến đánh giá rủi ro hệ thống, AML/KYC và tokenization.

Một yêu cầu khác là hội nhập nhưng không lệ thuộc. TP.HCM cần hợp tác chặt chẽ với những định chế đã thành công để rút ngắn đường cong học hỏi, nhưng phải giữ quyền tự chủ trong những nền tảng cốt lõi như dữ liệu tài chính quốc gia, tiêu chuẩn đánh giá rủi ro, mô hình chấm điểm tín dụng - ESG, và đặc biệt là năng lực làm chủ công nghệ lõi như AI, blockchain, data-fabric tài chính. Không tự chủ, trung tâm tài chính sẽ đứng trên hạ tầng của người khác và mất dần quyền mặc cả.

Quan trọng hơn hết, IFC-HCM phải là một hệ sinh thái tài chính hoàn chỉnh nơi vốn quốc tế có thể vào, sản phẩm tài chính có thể được thử nghiệm, startup fintech có thể nảy mầm, nhân lực có thể được huấn luyện và thể chế mới có thể được kiểm chứng. Khi đó, IFC-HCM có khả năng trở thành "nhà máy sinh học" sản xuất ra các công ty fintech thế hệ mới.

Thành công không nằm ở việc bật công tắc khai trương một trung tâm tài chính, mà đến từ việc đặt nền móng vững chắc cho cả nền kinh tế tài chính số - nơi hạ tầng, con người, thể chế, công nghệ và hệ sinh thái được thiết kế để nuôi dưỡng lẫn nhau chứ không vận hành rời rạc. Đó là cách duy nhất để IFC-HCM có thể sống được, lớn được và cạnh tranh được trong dài hạn.

Quan sát cách lãnh đạo thành phố đặt vấn đề, lựa chọn đối tác và ký kết ngay trong chuyến công tác vừa qua, tôi có thể cảm nhận sự chủ động và quyết tâm chính trị rõ nét, không chờ bối cảnh chín muồi mới hành động, mà dùng hợp tác quốc tế để tự tạo ra bối cảnh mới - một tư duy phù hợp với thời kỳ kinh tế số, công nghệ cao và hội nhập tài chính toàn cầu.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân là Trưởng bộ môn Thị trường tài chính, Khoa Ngân hàng, Trường Kinh doanh UEH (Đại học Kinh tế TP.HCM). Nhiều năm qua, ông là chuyên gia uy tín trong lĩnh vực kinh tế, tài chính; đồng thời tham gia sáng lập một số doanh nghiệp fintech, AI.

Hiện, ông là thành viên Tổ công tác tham mưu xây dựng và phát triển Trung tâm Tài chính Quốc tế Việt Nam tại TP.HCM.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân

Lan Anh ghi