Bước ngoặt trong quản lý vốn ODA

Sau nhiều năm đình trệ do vướng mắc vốn ODA, dự án cầu Bình Khánh (gói thầu J1, cao tốc Bến Lức - Long Thành) đã về đích cuối tháng 8. Ảnh: Quỳnh Danh.

Ngày 26/9, Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại (Bộ Tài chính) tổ chức hội thảo phổ biến Nghị định 242/2025/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý, sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vay ưu đãi nước ngoài.

Nghị định số 242/2025 được Bộ Tài chính ban hành ngày 10/9, đánh dấu bước thay đổi lớn trong cơ chế tiếp nhận và triển khai nguồn vốn vay ưu đãi của nước ngoài.

Theo ông Nguyễn Quốc Phương, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại, trong hơn 30 năm qua, vốn ODA và vay ưu đãi đã góp phần quan trọng vào quá trình phát triển đất nước, hiện diện qua nhiều công trình cầu đường, cao tốc, năng lượng sạch.

Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế cùng nhu cầu ngày càng lớn của địa phương, doanh nghiệp khiến việc triển khai thực hiện vốn ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài bộc lộ không ít hạn chế từ cơ sở pháp lý liên quan, đặc biệt là các thủ tục.

Từ thực tế này, Bộ Tài chính đã tiến hành sửa đổi Nghị định 114/2021/NĐ-CP, thay thế bằng Nghị định 242/2025/NĐ-CP.

Lãnh đạo Cục Quản lý nợ và Kinh tế đối ngoại cho biết Nghị định 242 tập trung vào 4 định hướng chính, gồm đồng bộ với hệ thống pháp luật, hài hòa thông lệ quốc tế; đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian phê duyệt và triển khai; tăng quyền chủ động cho bộ, ngành, địa phương gắn với trách nhiệm giải trình; đồng thời tạo điều kiện cho doanh nghiệp Nhà nước và khuyến khích khu vực tư nhân tham gia.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Trưởng phòng Quản lý nợ và hợp tác tài chính, kinh tế với các tổ chức đa phương, cho biết Nghị định 242 mang đến ba nhóm giải pháp lớn.

Trước hết là đơn giản hóa thủ tục hành chính qua bãi bỏ nhiều khâu phê duyệt, thẩm định trung gian không cần thiết đối với dự án ODA, vay ưu đãi. Thủ tục điều chỉnh văn kiện dự án được rút gọn, chỉ cần lấy ý kiến Bộ Tài chính khi có điều chỉnh làm tăng vốn lớn. Đồng thời, quy trình tiếp nhận khoản vay, giao kế hoạch vốn, sử dụng vốn dư, lựa chọn ngân hàng phục vụ cũng được tinh giản.

Tiếp theo là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, trao quyền quyết định chủ trương đầu tư nhiều dự án trước đây thuộc thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ cho bộ, ngành, địa phương. Cơ quan chủ quản được phân cấp quyết định sử dụng vốn dư và điều chỉnh dự án của doanh nghiệp nhà nước vay lại vốn ODA, vốn vay ưu đãi.

Cuối cùng là làm rõ quy định đối với doanh nghiệp nhà nước sử dụng vốn vay ODA, vay ưu đãi; bổ sung quy định xử lý tài sản, trang thiết bị do nhà tài trợ bàn giao; đồng thời giải quyết các vướng mắc liên quan đến điều khoản chuyển tiếp đối với hỗ trợ ngân sách có mục tiêu.

Một điểm đáng chú ý tại Điều 5 của Nghị định 242 là sự thay đổi về ưu tiên phân bổ vốn ODA và vay ưu đãi.

Chính phủ đã bỏ quy định ưu tiên vốn ODA không hoàn lại cho hỗ trợ xây dựng chính sách, thể chế và cải cách. Thay vào đó, Nghị định bổ sung các lĩnh vực ưu tiên mới gồm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; dự án đầu tư công đặc biệt; chương trình, dự án lớn, trọng điểm có tính chất xoay chuyển tình thế.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, trong 8 tháng đầu năm nay, Việt Nam đã huy động được gần 450 triệu USD vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài và dự kiến từ nay đến cuối năm có thể huy động thêm khoảng 370 triệu USD.

Cũng trong 8 tháng đầu năm, các cơ quan Trung ương và địa phương giải ngân được 3.593 tỷ đồng, bằng 15% kế hoạch được Thủ tướng giao (23.416 tỷ đồng).

Bộ Tài chính cho biết nhu cầu huy động nguồn vốn vay nước ngoài của Việt Nam rất lớn trong năm 2025 và giai đoạn tới để thực hiện các công trình, dự án lớn có tính chất lan tỏa, xoay chuyển tình thế. Riêng giai đoạn 2025-2027, Việt Nam dự kiến huy động khoảng hơn 2,2 triệu tỷ đồng.

Hồng Nhung