Bứt phá kinh tế cửa khẩu: (Kỳ 2) Sức mạnh tổng hợp từ các trụ cột chính

Việc triển khai các trụ cột chiến lược này nhằm nâng cao hiệu quả cho phát triển kinh tế cửa khẩu; giúp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian, tăng tính minh bạch và thu hút đầu tư, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

Hoàn thiện hạ tầng

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động diễn ra trong những năm qua, Lạng Sơn đã xác định việc hoàn thiện hạ tầng giao thông và cửa khẩu là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Mục tiêu không chỉ là đáp ứng nhu cầu giao thương hiện tại mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc, sẵn sàng cho sự tăng trưởng trong tương lai.

Theo đó, cấp ủy, chính quyền tỉnh đã tích cực vào cuộc, triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Điển hình là việc huy động nguồn lực đầu tư mạnh mẽ với hơn 10.000 tỷ đồng đã được đầu tư vào hạ tầng kinh tế cửa khẩu trong giai đoạn này.

Lãnh đạo Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Lạng Sơn và các đại biểu khảo sát mô hình vận hành của Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn (tháng 12/2024)

Các dự án trọng điểm được ưu tiên triển khai bao gồm: đầu tư và hoàn thiện hệ thống đường giao thông, bãi đỗ xe và kho bãi tại các cửa khẩu quốc tế như Hữu Nghị, Tân Thanh; tuyến đường chuyên dụng vận tải hàng hóa tại cửa khẩu Tân Thanh; nâng cấp, cải tạo đường XNK cửa khẩu Chi Ma; nâng cấp Nhà kiểm soát liên hợp Cốc Nam; xây dựng và đưa vào khai thác các cảng cạn như cảng cạn Tân Thanh và cảng cạn Yên Trạch, góp phần giảm tải áp lực cho các cửa khẩu đường bộ, tối ưu hóa quy trình logistics; triển khai hiệu quả Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn đến năm 2045 đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất và liên kết chặt chẽ giữa các địa phương. Gần đây nhất là mở rộng tuyến đường XNK hàng hóa cửa khẩu Chi Ma lên 4 làn (2 làn xuất, 2 làn nhập); mở rộng tuyến đường chuyên dụng vận tải hàng hóa qua khu vực mốc 1119 - 1120 thuộc cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị; tiếp tục đầu tư sửa chữa, cải tạo một số dự án đầu tư hệ thống giao thông, hạ tầng các khu vực làm việc của cơ quan chức năng… tại các cửa khẩu.

Những dự án này đã hoàn thành và đưa vào sử dụng kịp thời góp phần quan trọng trong việc phát huy hiệu quả khu KTCK, đặc biệt là tạo thuận lợi cho hoạt động XNK hàng hóa của cả nước qua địa bàn tỉnh.

Đồng chí Đoàn Thanh Sơn, Phó chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn (ngoài cùng bên trái) cùng thành viên đoàn công tác kiểm tra tiến độ triển khai dự án trong Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn

Ngoài nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, những năm qua, tỉnh Lạng Sơn đã tập trung kêu gọi, thu hút, huy động các nguồn vốn xã hội từ các tổ chức, doanh nghiệp để đầu tư triển khai các dự án trong Khu KTCK.

Cụ thể, tỉnh Lạng Sơn đã thu hút các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư 25 dự án đầu tư kinh doanh bến bãi với số vốn đăng ký trên 3.400 tỷ đồng để phục vụ XNK hàng hóa, dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp, cơ bản đáp ứng được nhu cầu. Trong đó có 8 dự án đầu tư kinh doanh kho, bãi tại 4 cửa khẩu thuộc khu KTCK với tổng vốn đăng ký gần 1.950 tỷ đồng. Hầu hết các dự án đã đầu tư xây dựng và hoạt động ổn định, phát huy được hiệu quả, đáp ứng yêu cầu hoạt động thương mại dịch vụ, tạo sự sôi động trong hoạt động khu KTCK, tăng thu ngân sách nhà nước.

Cùng với đó, các cơ quan chức năng, đặc biệt là Ban Quản lý Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn đã chủ động tham mưu và thực hiện hiệu quả nhiệm vụ, chương trình công tác trọng tâm của Tỉnh ủy, UBND tỉnh.

Phương tiện chở hàng xuất nhập khẩu ra vào tại Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn

Ông Nguyễn Quốc Toàn, Trưởng Ban Quản lý Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn cho biết: Ban đã chủ động tham mưu và phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành liên quan để triển khai hiệu quả các dự án hạ tầng. Chúng tôi đã tập trung đầu tư xây dựng các tuyến đường vận chuyển hàng hóa chuyên dụng, các công trình hạ tầng cửa khẩu và phát triển các khu hành chính. Đặc biệt, chúng tôi đã hoàn thiện và đưa vào khai thác hiệu quả các khu chức năng như Khu trung chuyển hàng hóa, Khu chế xuất I, Khu phi thuế quan, đáp ứng kịp thời nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hóa qua địa bàn. Việc hoàn thiện hệ thống quy hoạch, bao gồm cả điều chỉnh Quy hoạch chung Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn đến năm 2045, cũng là một nhiệm vụ trọng tâm nhằm đảm bảo sự phát triển đồng bộ, bền vững và liên kết chặt chẽ giữa các địa phương trong tỉnh.

Một trong những ví dụ điển hình cho sự đầu tư này là việc nâng cấp, mở rộng khu vực cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, cửa khẩu đường sắt Ga Đồng Đăng và cửa khẩu song phương Chi Ma. Các tuyến đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa đã được xây dựng, giúp giảm thiểu ùn tắc phương tiện chở hàng XNK trong các thời điểm cao điểm.

Hệ thống kho bãi, dịch vụ logistics cũng được chú trọng phát triển để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thương mại điện tử và xuất khẩu nông sản. Sự đồng bộ về hạ tầng không chỉ giúp Lạng Sơn khẳng định vị thế là một trong 8 khu KTCK trọng điểm quốc gia mà còn hướng tới mục tiêu xây dựng cửa khẩu kiểu mẫu, hiện đại nhất khu vực ASEAN.

Viettel đã nghiên cứu, đưa robot vận chuyển hàng hóa tự động vào triển khai tại Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn

Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Giám đốc Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn cho biết: Hiện Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn đang ứng dụng sâu các công nghệ lõi như IoT, AI, 5G, Big Data và đặc biệt là mô hình Digital Twin - giúp mô phỏng thời gian thực toàn bộ hoạt động logistics trên không gian số. Nhờ đó, Công viên có khả năng chủ động tối ưu, dự báo và điều phối luồng phương tiện, hàng hóa, kho bãi theo thời gian thực. Hệ thống điều hành trung tâm hoạt động trên nền tảng dữ liệu lớn, tích hợp các cảm biến IoT và camera sử dụng AI để nhận diện biển số xe, mã hàng, tình trạng container… giúp tự động hóa quy trình giám sát và giảm phụ thuộc vào thao tác thủ công. Điều này không chỉ tăng tốc độ xử lý mà còn nâng cao tính minh bạch và an toàn vận hành.

Hoạt động bốc xếp, vận chuyển hàng hóa tại khu vực cửa khẩu Chi Ma (xã Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn)

Ông Vũ Đức Hòa, Giám đốc Công ty TNHH MTV XNK Tuệ An (xã Đồng Đăng, tỉnh Lạng Sơn) chia sẻ: Doanh nghiệp chúng tôi là một trong những doanh nghiệp làm thủ tục kê khai, kiểm tra hàng hóa đầu tiên qua Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn và cũng là doanh nghiệp thường xuyên làm thủ tục qua hệ thống của Công ty Cổ phần Hữu Nghị Xuân Cương. Qua làm thực tế, doanh nghiệp nhận thấy một trong những điểm nổi bật tại các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn, nhất là cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị là khả năng kết nối dữ liệu trực tiếp với hệ thống hải quan Việt Nam và Trung Quốc. Hệ thống tại các cửa khẩu hiện nay đã cho phép tự động phân luồng xử lý - xanh, vàng, đỏ - dựa trên dữ liệu khai báo điện tử, giúp rút ngắn thời gian chờ đợi và tối ưu quy trình thông quan. Bên cạnh đó, khu vực sang tải của các doanh nghiệp bến bãi tại các cửa khẩu cũng được tự động hóa hoàn toàn, góp phần giảm chi phí vận hành và tăng hiệu suất luân chuyển hàng hóa cho doanh nghiệp.

Tiên phong cách mạng 4.0 tại cửa khẩu

Sự phát triển vượt bậc của kinh tế cửa khẩu Lạng Sơn không thể tách rời khỏi việc ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ, đặc biệt là việc triển khai “Nền tảng cửa khẩu số” và xây dựng “Đề án cửa khẩu thông minh”. Đây được xem là bước đi chiến lược, thể hiện sự nhạy bén và tầm nhìn của lãnh đạo tỉnh trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Minh chứng rõ nhất là từ năm 2022, thực hiện chỉ đạo của Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số, UBND tỉnh Lạng Sơn đã tập trung nguồn lực để triển khai ứng dụng Nền tảng cửa khẩu số tại cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị và cửa khẩu Tân Thanh. Ứng dụng Nền tảng này đã cho phép mọi thông tin về hàng hóa, phương tiện XNK đều được số hóa và truyền tải nhanh chóng đến các cơ quan chức năng, giúp giảm thiểu sai sót, tăng tính minh bạch và hiệu quả, nhờ đó tạo ra một “cuộc cách mạng” trong quy trình thông quan. Với kết quả này, Lạng Sơn trở thành tỉnh đầu tiên trong cả nước thực hiện thành công Nền tảng cửa khẩu số.

Ông Trần Hữu Giang, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Lạng Sơn cho biết thêm: Từ năm 2022 đến nay, Sở Khoa học và Công nghệ thường xuyên phối hợp với các sở ngành và các lực lượng chức năng tại cửa khẩu để cập nhật, nâng cấp Nền tảng của khẩu số để phù hợp với tình hình thực tế. Song song với đó, Sở cũng chủ động phối hợp với các doanh nghiệp viễn thông tổ chức đầu tư, nâng cấp cơ sở hạ tầng viễn thông tại khu vực cửa khẩu để đảm bảo việc kết nối, liên thông, chia sẻ dữ liệu của các cơ sở dữ liệu chuyên ngành với Nền tảng của khẩu số.

Cơ quan chức năng tại cửa khẩu (hải quan, biên phòng, kiểm dịch…) không chỉ ứng dụng hiệu quả Nền tảng cửa khẩu số mà còn ứng dụng các phần mềm chuyên ngành phục vụ đắc lực cho việc giải quyết thủ tục thông quan hàng hóa, quản lý người và phương tiện ra vào cửa khẩu và mặt được hơn cả chính là mang lại hiệu quả rõ rệt cho doanh nghiệp, người dân và cán bộ tham gia quy trình nghiệp vụ hải quan, biên phòng, kiểm dịch...

Công chức hải quan cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị xử lý tờ khai trên môi trường điện tử

Anh Vũ Văn Hàng, Công chức Đội Hải quan Tân Thanh cho biết: Việc tiếp nhận và xử lý hồ sơ giấy tờ rất tốn thời gian và công sức. Vì thế khi ứng dụng Nền tảng cửa khẩu số và hệ thống hải quan điện tử VINACC/VCIS, chúng tôi có thể tra cứu thông tin, xử lý hồ sơ và cấp phép thông quan chỉ trong vài phút. Điều này không chỉ giúp giảm áp lực công việc cho cán bộ mà còn đảm bảo tính chính xác, minh bạch trong từng khâu. Hơn nữa, việc số hóa giúp chúng tôi dễ dàng quản lý, thống kê và phân tích dữ liệu, từ đó có những điều chỉnh kịp thời để nâng cao hiệu suất làm việc, đơn cử 1 bộ tờ khai hải quan điện tử thì chúng tôi chỉ xử lý trong vòng 1 - 2 phút là xong.

Đối với doanh nghiệp, lợi ích của việc ứng dụng công nghệ là không thể phủ nhận. Anh Nguyễn Văn Ngọc, đại diện Công ty TNHH Đại Phú (chuyên hoạt động về dịch vụ XNK tại xã Đồng Đăng) cho biết: Doanh nghiệp sử dụng nền tảng cửa khẩu số ngay từ khi triển khai thí điểm tại cửa khẩu Tân Thanh. Việc thực hiện khai báo thông tin hàng hóa XNK trên nền tảng này giúp doanh nghiệp có thể khai báo hồ sơ từ văn phòng, không cần phải trực tiếp có mặt tại cửa khẩu. Điều này giúp giảm thiểu chi phí đi lại và thời gian chờ đợi. Quy trình thông quan cũng trở nên minh bạch và dễ dàng theo dõi hơn bao giờ hết. Chúng tôi có thể biết chính xác tình trạng hồ sơ của mình đang ở đâu, giúp chúng tôi quản lý hoạt động nhập khẩu một cách hiệu quả hơn. Chính điều này đã tạo niềm tin cho cộng đồng doanh nghiệp XNK thường xuyên thực hiện hoạt động XNK hàng hóa qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn.

Theo Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Lạng Sơn Trần Hữu Giang, tới đây, Đề án “cửa khẩu thông minh” được đưa vào triển khai, với việc áp dụng các công nghệ như nhận dạng tự động, kiểm tra bằng mã QR, hệ thống giám sát thông minh… sẽ tiếp tục nâng cao năng lực thông quan, hướng tới một quy trình hoàn toàn tự động, không giấy tờ, giúp cho việc XNK hàng hóa nhanh chóng, thuận tiện hơn gấp nhiều lần.

Cán bộ Trạm Kiểm soát biên phòng cửa khẩu Tân Thanh kiểm tra an ninh phương tiện xuất cảnh qua đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2 - 1089

Không chỉ có các giải pháp trên đây, để thu hút đầu tư và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động kinh doanh, Lạng Sơn đã đẩy mạnh cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục và ban hành nhiều chính sách ưu đãi như cải thiện môi trường đầu tư; rà soát, cắt giảm thủ tục hành chính không cần thiết; công khai quy trình, thủ tục trên các nền tảng số. Đồng thời, các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai và hỗ trợ đầu tư cũng được ban hành để khuyến khích các doanh nghiệp trong và ngoài nước đầu tư vào khu KTCK và đảm bảo an ninh trật tự khu vực cửa khẩu… cũng được quan tâm triển khai.

Sự kết hợp chặt chẽ giữa các trụ cột chiến lược trên đây đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, đưa KTCK của tỉnh bước vào một giai đoạn phát triển mới được chứng minh bằng những con số ấn tượng về kim ngạch xuất nhập khẩu, tốc độ tăng trưởng kinh tế… Với thành quả đã đạt được, Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn đang hướng tới mục tiêu trở thành một trung tâm logistics, một cực tăng trưởng kinh tế quan trọng của vùng Trung du và miền núi phía Bắc, góp phần vào sự phát triển chung của cả nước.

Đồng chí Đoàn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn khẳng định: Trong những năm qua, tỉnh Lạng Sơn luôn xác định việc phát triển KTCK là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để tập trung chỉ đạo, điều hành. Tỉnh đã có nhiều chủ trương, nghị quyết, cơ chế, chính sách về phát triển Khu KTCK. Đặc biệt là tỉnh đã huy động nhiều nguồn lực tập trung đầu tư xây dựng, hoàn thiện các công trình, dự án phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội trọng yếu, nhất là hạ tầng phục vụ hoạt động quản lý nhà nước, hoạt động xuất nhập khẩu tại các khu vực cửa khẩu. Do đó, đến nay, khu KTCK đã trở thành đầu mối giao lưu quan trọng trong phát triển kinh tế, thương mại và du lịch giữa Việt Nam với Trung Quốc cũng như giữa các nước ASEAN với Trung Quốc; tốc độ tăng trưởng kinh tế trong Khu KTCK luôn ở mức cao, bình quân tăng trên 7,5%/năm, tạo động lực thúc đẩy nhanh quá trình tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh.

(Còn nữa)

Minh Đức - Trí Dũng - Hoàng Cường