Bứt phá kinh tế cửa khẩu: (Kỳ 3) Khát vọng vươn xa

Khát vọng vươn xa của Lạng Sơn không chỉ nằm ở những con số tăng trưởng mà còn thể hiện qua tầm nhìn chiến lược, sự quyết tâm hành động và những kết quả bước đầu ấn tượng, mở ra một lộ trình phát triển đầy hứa hẹn cho tương lai.

Tầm nhìn chiến lược đến năm 2030

Mục tiêu lớn nhất của Lạng Sơn trong những năm tới là chuyển đổi Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn thành một trung tâm KTCK hiện đại, năng động và là một trong những trung tâm logistics hàng đầu của cả nước. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa lợi thế địa lý mà còn tạo ra một động lực tăng trưởng bền vững, lan tỏa ra cả vùng Trung du và miền núi phía Bắc.

Lãnh đạo UBND tỉnh Lạng Sơn và lãnh đạo UBND tỉnh Quảng Ninh khảo sát dự án thuộc Đề án "cửa khẩu thông minh" đang triển khai thi công tại cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị (tháng 3/2025)

Đồng chí Đoàn Thanh Sơn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn nhấn mạnh: Tầm nhìn đến năm 2030, Lạng Sơn sẽ xây dựng Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn phát triển nhanh và bền vững, xứng đáng là một trong những khu KTCK trọng điểm của quốc gia. Để làm được điều đó, các cấp, ngành trong tỉnh sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp nhằm xây dựng khu KTCK. Trọng tâm là tăng cường công tác quy hoạch, đầu tư xây dựng đồng bộ hạ tầng kỹ thuật trong khu KTCK; phát triển đa dạng các loại hình thương mại, du lịch, dịch vụ, xây dựng cơ chế, chính sách nhằm phát triển kinh tế trong khu KTCK; đặc biệt là tập trung huy động nguồn lực triển khai thực Đề án thí điểm xây dựng "cửa khẩu thông minh", đồng thời hướng đến hiện đại hóa các hoạt động trong khu KTCK của tỉnh. Gắn với đó là đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh để tạo thuận lợi trong thu hút đầu tư vào khu KTCK của tỉnh.

Kế hoạch phát triển của tỉnh là tập trung vào việc quy hoạch lại các khu chức năng, đặc biệt là các khu trung chuyển hàng hóa, kho bãi và khu phi thuế quan nhằm thu hút các nhà đầu tư lớn, có năng lực tài chính và kinh nghiệm để phát triển các dự án trọng điểm, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của khu KTCK.

Trong thời gian tới, tỉnh cũng đưa ra những định hướng phát triển riêng đối với từng cửa khẩu trọng điểm để đảm bảo phù hợp với tiềm năng và lợi thế sẵn có. Theo đó, cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị được phấn đấu trở thành cửa khẩu thông minh kiểu mẫu và là cửa khẩu đường bộ tiên tiến nhất ASEAN. Để hiện thực hóa việc này, tỉnh đang tập trung nguồn lực để xây dựng Hữu Nghị thành một cửa khẩu thông minh kiểu mẫu. Toàn bộ quy trình thông quan sẽ được số hóa, từ thủ tục hải quan, kiểm dịch, đến việc quản lý phương tiện vận tải và hàng hóa. Công nghệ nhận dạng tự động (RFID), hệ thống giám sát thông minh và cơ chế một cửa quốc gia sẽ được áp dụng triệt để, giúp giảm thiểu thời gian chờ đợi, tiết kiệm chi phí và tăng tính minh bạch.

Tàu chở hàng hóa tại cửa khẩu quốc tế Ga đường sắt Đồng Đăng

Đối với cửa khẩu quốc tế Ga đường sắt Đồng Đăng cũng được phấn đấu trở thành trung tâm logistics hiện đại và là cửa ngõ giao thương đường sắt quan trọng nhất kết nối Việt Nam với Trung Quốc và các nước thứ ba. Để làm được việc đó sẽ cần nâng cấp toàn diện hạ tầng đường sắt, cải tạo và mở rộng ga, xây dựng hệ thống kho bãi, bến bãi hiện đại, đặc biệt là kho lạnh để đáp ứng nhu cầu vận chuyển nông sản. Mục tiêu là tăng năng lực vận chuyển hàng hóa qua đường sắt lên gấp nhiều lần, tạo ra một kênh vận tải ổn định, hiệu quả và an toàn.

Tuy nhiên, một số đại diện doanh nghiệp logistics cho rằng: "Cơ sở hạ tầng đường sắt hiện tại còn rất nhiều hạn chế. Ga Đồng Đăng đã xuống cấp, không gian bãi chứa nhỏ và việc kết nối với các tuyến đường vận tải khác còn chưa đồng bộ. Các doanh nghiệp mong muốn được đầu tư một cách bài bản hơn, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên để tối ưu hóa chuỗi cung ứng, biến vận tải đường sắt trở thành một lựa chọn hấp dẫn.

Với cửa khẩu Chi Ma, tỉnh đã có định hướng phấn đấu nâng cấp thành cửa khẩu quốc tế. Đây là một bước đi chiến lược để giảm tải cho các cửa khẩu lớn như Hữu Nghị và Tân Thanh, đồng thời mở ra một hướng kết nối mới, đặc biệt với các tỉnh, thành thuộc vùng Đông Bắc Trung Quốc. Nơi đây cũng sẽ trở thành cửa khẩu chuyên biệt cho một số loại hình hàng hóa như nông sản, giúp tối ưu hóa quy trình xuất khẩu.

Về kim ngạch XNK, thời gian tới, tỉnh Lạng Sơn vẫn đang hướng đến những mục tiêu cao hơn. Điển hình nhất là phấn đấu năm 2026 mục tiêu tổng kim ngạch XNK hàng hóa tất cả các loại hình qua các cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn đạt 70 tỷ USD trở lên, những năm tiếp theo sẽ phấn đấu tăng từ 5% trở lên so với năm 2026…

Vượt thách thức, hiện thực hóa mục tiêu

Để hiện thực hóa những mục tiêu trên, việc huy động nguồn lực tài chính là một trong những thách thức lớn nhất. Vì thế trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách còn hạn hẹp, các cấp, ngành tỉnh đã xây dựng các kế hoạch đầu tư hạ tầng trọng điểm, đặc biệt là việc huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách. Tỉnh đang tích cực kêu gọi đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP), tạo ra một môi trường đầu tư hấp dẫn với các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai và thủ tục hành chính. Mục tiêu là thu hút các doanh nghiệp lớn, có tiềm lực để tham gia vào các dự án hạ tầng chiến lược.

Cùng với khó khăn về vốn, những hạn chế về quy hoạch cũng là thách thức không nhỏ để hiện thực hóa mục tiêu. Trưởng Ban Quản lý Khu KTCK Đồng Đăng Lạng Sơn, Nguyễn Quốc Toàn cho hay: Quy hoạch chưa đồng bộ là một trong những rào cản lớn nhất. Một số quy hoạch chưa theo kịp tốc độ phát triển, dẫn đến sự thiếu liên kết giữa các khu chức năng, các tuyến giao thông. Để khắc phục, chúng tôi đang rà soát, điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn đến năm 2045, đảm bảo tính đồng bộ, liên kết chặt chẽ giữa các địa phương và phù hợp với định hướng phát triển của tỉnh.

Mặc dù đã có nhiều cải cách, nhưng một số thủ tục vẫn còn rườm rà, gây tốn kém thời gian và chi phí. Việc áp dụng đồng bộ công nghệ tại các khu vực cửa khẩu là rất cần thiết, nhưng cần đảm bảo tính ổn định và liên thông giữa các hệ thống để không làm gián đoạn hoạt động của doanh nghiệp. Do đó về phía doanh nghiệp, nhiều đơn vị cũng mong muốn chính quyền tỉnh có những chính sách hỗ trợ cụ thể hơn cho, đặc biệt là về vốn, mặt bằng sản xuất kinh doanh và các thủ tục hành chính, môi trường đầu tư.

Ông Mai Đức Trung, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Dịch vụ XNK tổng hợp Chi Ma HTT cho biết: Mặc dù hạ tầng tại cửa khẩu đã được nâng cấp tuy nhiên chưa đồng bộ, còn ảnh hưởng đến hoạt động vận chuyển, bốc xếp, lưu trữ hàng hóa XNK. Chúng tôi đề nghị tỉnh sớm đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng cửa khẩu nhất là nâng cấp tuyến đường vào cửa khẩu Chi Ma để việc vận chuyển hàng hóa đặc biệt là những mặt hàng có giá trị kinh tế cao được thuận lợi.

Phương tiện vận chuyển hàng hóa tại bến bãi của Công ty Cổ phần Dịch vụ XNK tổng hợp Chi Ma HTT

Không chỉ tập trung vào hạ tầng và công nghệ, Lạng Sơn còn xác định việc phát triển các ngành dịch vụ gắn với KTCK là 1 trong 4 nội dung chủ yếu trong giai đoạn 2021 - 2025. Các ngành như thương mại, du lịch, logistics và các dịch vụ đi kèm sẽ được đầu tư mạnh mẽ, nhằm tạo ra một hệ sinh thái kinh tế đa dạng và bền vững. Việc tăng cường liên kết với các địa phương lân cận trong và ngoài nước cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển hài hòa.

Ông Nguyễn Văn Chiến, Phó Giám đốc Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn cho biết: Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn được đầu tư và vận hành với các công nghệ mới nhất để đảm bảo thời gian xử lý hàng hóa tối ưu nhất, giảm chi phí logistics từ 10 - 20%, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp. Sau khi Lạng Sơn triển khai mô hình “cửa khẩu thông minh” thì Công viên Logistics Viettel Lạng Sơn sẽ trở thành trung tâm logistics nối dài của cửa khẩu thông minh, giúp doanh nghiệp có cơ sở hạ tầng để thực hiện thông quan. Bởi hiện nay, Viettel đã xây dựng nền tảng số tại công viên và sẵn sàng kết nối API với hệ thống cửa khẩu thông minh.

Được biết, trong giai đoạn 2026 - 2030, trung bình mỗi năm tỉnh sẽ bổ sung từ 1.000 tỷ đồng trở lên từ nguồn vốn ngân sách nhà nước để tiếp tục đầu tư xây dựng và đưa vào sử dụng ít nhất 10 công trình trọng điểm phục vụ hoạt động quản lý của các lực lượng chức năng và nâng cao năng lực thông quan hàng hóa XNK. Cùng đó, tạo cơ chế chính sách để thu hút, huy động từ 15.000 - 20.000 tỷ đồng nguồn đầu tư ngoài ngân sách để đầu tư các dự án trong khu KTCK và các khu cửa khẩu khác. Đặc biệt là tập trung nguồn lực đầu tư các dự án về cơ sở hạ tầng, nhất là hạ tầng số để phục vụ hoạt động mô hình “cửa khẩu thông minh” tại cửa khẩu Quốc tế Hữu Nghị và cửa khẩu Tân Thanh.

Chia sẻ nội dung này, ông Trần Hữu Giang, Phó Giám đốc Sở KH&CN cho biết: Để hướng đến hoạt động giao nhận hàng hóa thông minh, tự động, thực hiện chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, Sở KH&CN đang phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện đầu tư các công nghệ mới nhất để đồng bộ hóa hoạt động thông tin, dữ liệu giữa hai bên trong hoạt động thông quan hàng hóa theo mô hình cửa khẩu thông minh, qua đó đảm bảo thời gian xử lý hàng hóa tối ưu nhất, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp. Sau khi Lạng Sơn triển khai mô hình "cửa khẩu thông minh" thì có thể năm 2027, năng lực thông quan tại đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1119 - 1120 và đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2 - 1089 sẽ tăng gấp 2 - 3 lần và đến năm 2030 có thể sẽ tăng gấp 4 - 5 lần so với thời điểm hiện nay.

Doanh nghiệp làm thủ tục tại Hải quan cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị

Thực tế cho thấy, theo kế hoạch đã được phê duyệt, từ nay đến năm 2030, tỉnh Lạng Sơn sẽ tập trung đầu tư hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng số nhằm phát triển cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị trở thành cửa khẩu kiểu mẫu ứng dụng công nghệ cao, cửa khẩu thông minh, là “mô hình điển hình” cho vận tải đường bộ của Việt Nam; phát triển cửa khẩu Ga đường sắt quốc tế Đồng Đăng hướng tới cung cấp chính các dịch vụ logistics và các dịch vụ hỗ trợ thông minh, hiện đại; nâng cấp cặp cửa khẩu song phương Chi Ma (Việt Nam) - Ái Điểm (Trung Quốc) thành cửa khẩu quốc tế và phát triển kho bãi và dịch vụ logistics cho thương mại điện tử; nâng cấp cặp cửa khẩu Bình Nghi (Việt Nam) - Bình Nhi Quan (Trung Quốc) thành cửa khẩu song phương; đầu tư, nâng cấp đường chuyên dụng vận chuyển hàng hóa khu vực mốc 1088/2-1089 (Tân Thanh) thuộc cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị phát triển theo hướng trở thành trung tâm chế xuất nông sản và tiêu thụ hàng nông sản cho Việt Nam, các nước ASEAN và Trung Quốc thông qua sàn giao dịch nông sản.

Cán bộ Đồn Biên phòng Tân Thanh kiểm soát thủ tục xuất nhập cảnh đối với lái xe chở hàng xuất khẩu qua cửa khẩu

Với những định hướng chiến lược, sự quyết tâm của các cấp chính quyền và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, Lạng Sơn đang từng bước hiện thực hóa khát vọng vươn xa, biến Khu KTCK Đồng Đăng - Lạng Sơn không chỉ là cửa ngõ giao thương mà còn là một cực tăng trưởng quan trọng, góp phần vào sự phát triển chung của cả khu vực Trung du và miền núi phía Bắc.

(Hết)

Minh Đức - Trí Dũng - Hoàng Cường