'Cá mập' sa lưới - bài học với người khởi nghiệp - Bài cuối: Hãy chọn giá trị cốt lõi

Ðừng để “hào quang ảo” dẫn dắt

Những lùm xùm quanh các “cá mập” khiến dư luận đặt câu hỏi: Liệu những người từng được xem là hình mẫu truyền cảm hứng khởi nghiệp có thật sự xứng đáng với “hào quang” ấy?

Theo TS. Phan Phương Nam - Trường ĐH Luật TPHCM, trong giới doanh nhân có nhiều người làm ăn chân chính, có tâm và tầm. Tuy nhiên, một bộ phận khác lại đang “đánh lận con đen” trong giai đoạn thị trường còn thiếu minh bạch, lợi dụng chiêu trò truyền thông để “đánh bóng” và lôi kéo nhà đầu tư nhỏ lẻ.

“Chiêu bài đánh bóng tên tuổi để thu hút dòng tiền hay “lùa gà” thực ra không hề mới. Chúng ta từng thấy hình ảnh tương tự ở các chủ hụi hay những người làm ăn muốn tạo dựng hình ảnh thành đạt. Họ thường khoác lên mình lớp vỏ hào nhoáng, với nhà sang, xe đẹp, nói năng tự tin, nhưng đôi khi tất cả chỉ là sự dàn dựng. Có người thuê xe sang nhưng lại nói đó của mình; có người chưa đủ giàu nhưng nói chuyện như doanh nhân tầm cỡ. Cách làm đó tạo cảm giác thần tượng và dễ khiến người khác bị cuốn vào,” ông Nam nói.

Vị tiến sĩ nhấn mạnh, điều quan trọng, đừng nghe lời hoa mĩ của “cá mập” mà hãy nhìn vào hành động và năng lực thật sự của họ. “Khi ai đó giới thiệu một dự án hàng ngàn tỷ đồng, chúng ta nên tự hỏi: Dòng tiền của họ từ đâu, năng lực triển khai thế nào? Hay chỉ là con số trên giấy? Nhiều dự án được nói đến từ năm này qua năm khác mà chẳng có gì thành hình. Đó là lúc chúng ta phải tỉnh táo nhận ra họ đang thật sự làm gì, hay chỉ “vẽ” ra để lòe thiên hạ”, TS. Nam nói thêm.

Theo TS. Nam, các vụ việc lùm xùm gần đây của những doanh nhân từng được gọi là Shark chắc chắn tác động đến niềm tin xã hội, đặc biệt là giới trẻ, những người từng xem các Shark là hình mẫu thành công. Một bộ phận bạn trẻ thần tượng các Shark, xem họ như biểu tượng của sự giàu có và bản lĩnh. Nhưng khi những góc khuất bị phơi bày, cảm giác “vỡ mộng” là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, tôi cho rằng đó không phải là điều hoàn toàn tiêu cực.

Ngược lại, đây là cơ hội để người trẻ học cách nhìn xuyên qua lớp hào quang, phân biệt thành công thật sự với hào quang giả tạo. “Nếu hào quang ấy được xây dựng từ thực lực, từ năng lực kinh doanh và giá trị cốt lõi thật sự, thì nó đáng để ngưỡng mộ. Nhưng nếu đó chỉ là lớp áo khoác che đậy những hoạt động gian dối, “lùa gà”, sớm muộn gì cũng sụp đổ. Người trẻ nên học cách tự tạo cho mình ánh hào quang bền vững bằng năng lực thật và giá trị thật, thay vì chạy theo những hình mẫu ảo trên mạng”, TS. Nam nói.

Ở góc nhìn chuyên gia pháp lý, TS. Phan Phương Nam cho rằng, một trong những nguyên nhân khiến nhiều người khởi nghiệp “sai đường” là thiếu hiểu biết pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Khởi nghiệp là điều đáng khích lệ, nhưng các bạn trẻ cần trang bị thêm kiến thức pháp lý cơ bản. Có thể không cần học luật bài bản, nhưng ít nhất phải hiểu quy định liên quan đến tài chính, hợp đồng, đầu tư, huy động vốn... để biết đâu là ranh giới giữa hợp pháp và vi phạm.

“Làm kinh doanh phải xuất phát từ lương tâm và sự tử tế, bởi chỉ có như vậy thành công mới bền vững. Thành công chân chính là khi bạn đi đường dài mà không sợ phải giấu giếm điều gì. Còn những ai chỉ đánh bóng hình ảnh, tạo hào quang nhất thời để trục lợi, sớm muộn cũng sẽ trả giá. Người trẻ hãy chọn con đường khởi nghiệp bằng năng lực, đạo đức và tuân thủ pháp luật, đó mới là sự phát triển bền vững thật sự”, TS. Nam nói.

Cùng quan điểm, luật sư Đặng Văn Cường - Đoàn Luật sư TP Hà Nội, cho rằng doanh nhân trẻ, người khởi nghiệp cần người đầu tư, dẫn dắt, chia sẻ kinh nghiệm. Vì vậy, trong xã hội xuất hiện nhiều khóa học làm giàu, truyền cảm hứng, chương trình truyền hình, dự án thúc đẩy kinh doanh trong nước. Đây là môi trường sinh thái tốt để bạn trẻ, nhà đầu tư khởi nghiệp.

TS. Đỗ Mai Lâm-CEO Cty Kuchen Việt Nam (ngoài cùng bên phải) trao đổi với đối tác

Trong chương trình Shark Tank Việt Nam, nhiều người được coi là Shark - người thành đạt, nhiều kinh nghiệm kinh doanh. Họ nắm giữ nguồn vốn lớn, chuỗi kinh doanh, tham gia vào chương trình truyền hình. Người khởi nghiệp (gọi vốn) được gặp gỡ, tiếp cận và nhận sự đóng góp ý kiến của các Shark. Tuy nhiên, điều đáng buồn, thời gian qua không ít Shark vướng lùm xùm.

“Việc lựa chọn hình mẫu, biểu tượng, tấm gương truyền cảm hứng chưa thận trọng. Điều này cũng dẫn đến việc cá nhân, doanh nghiệp hoạt động kinh doanh không đúng pháp luật, gian dối, xây dựng hình ảnh cá nhân hào nhoáng”, Luật sư Cường nhận định.

Uy tín và chất lượng đặt lên hàng đầu

Là một tiến sĩ từng nhiều năm học tập tại Đức rồi về Việt Nam mở công ty khởi nghiệp, TS. Đỗ Mai Lâm-CEO Cty Kuchen Việt Nam chia sẻ những dấu hiệu của một doanh nghiệp có xu hướng “lùa gà” hay “úp bô”. Theo ông Lâm, doanh nghiệp này thường thể hiện rất rõ qua cách vận hành và truyền thông. Doanh nghiệp hứa hẹn lợi nhuận cao, rủi ro thấp hoặc “cơ hội làm giàu nhanh” - điều vốn không tồn tại trong kinh doanh chân chính.

“Tỷ suất lợi nhuận trên trung bình toàn cầu cho các doanh nghiệp làm ăn tốt thường biến động lớn tùy theo ngành nghề, quy mô và thị trường, thường là từ 1,5-2%/tháng. Trong thực tế, lợi nhuận 3%/tháng đã là rất cao, và nếu có ai đó hứa hẹn mức 15-20%/tháng, gần như chắc chắn bạn đang đối mặt với một hình thức lùa gà”, ông Lâm nói.

Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), cho rằng Việt Nam có môi trường sinh thái tốt để bạn trẻ, nhà đầu tư khởi nghiệp, nhưng cần cẩn trọng với “ánh hào quang ảo”

Theo TS. Đỗ Mai Lâm, cách khởi nghiệp của người châu Âu với hướng tiếp cận rất thực tế và đi vào chiều sâu. Trước khi bắt đầu, họ dành nhiều thời gian để nghiên cứu thị trường, thử nghiệm sản phẩm và đảm bảo tính khả thi tài chính. Điểm nổi bật là họ ít chạy theo trào lưu, mà chú trọng vào chất lượng, tính bền vững, trách nhiệm xã hội, bảo vệ môi trường và sự phù hợp của sản phẩm với thị trường mục tiêu.

Ngoài ra, pháp luật châu Âu khá chặt chẽ, hạn chế các startup lùa gà. TS. Lâm kể từng bị một doanh nghiệp tầm trung tại Czech từ chối hợp tác, dù muốn mua với số lượng lớn. Lý do là họ muốn giữ chất lượng sản phẩm cao cấp, không tăng công suất để chạy theo lợi nhuận.

“Có lần tôi phải chờ gần 10 tháng để nhận hàng từ một nhà máy ở Đức do đứt gãy chuỗi cung ứng, nhưng họ kiên quyết không nhập linh kiện kém chất lượng để kịp tiến độ giao hàng. Chính sự kiên định, đặt giá trị thật lên hàng đầu ấy đã giúp nhiều thương hiệu châu Âu tồn tại hàng chục, thậm chí hàng trăm năm. Tôi đã từng tới thăm công ty dược phẩm lớn top đầu thế giới Merck KgaA tại Đức có tuổi đời 337 năm. Họ phát triển dựa trên uy tín và chất lượng, chứ không dựa vào ánh hào quang tạm thời”, ông Lâm nói.

Theo ông Lâm, chất lượng sản phẩm mới giúp doanh nghiệp bền vững, chứ các chiêu trò chỉ mang lại giá trị trong ngắn hạn.

Luật sư Đặng Văn Cường cho rằng, đã đến lúc, hoạt động kinh doanh đầu tư, bản thân người truyền cảm hứng phải trong sáng, vừa tài vừa đức, đặc biệt là ý thức tuân thủ pháp luật. Hoạt động kinh doanh của người truyền cảm hứng phải thực chất, mang lại ý nghĩa. Tránh trường hợp, thần tượng sụp đổ, không chỉ ảnh hưởng môi trường đầu tư, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế mà còn gây ra hệ lụy cho xã hội.

“Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn khuyến khích hoạt động đầu tư kinh doanh, khuyến khích bạn trẻ khởi nghiệp và tạo ra trào lưu khởi nghiệp. Để phát triển, ngoài nền tảng kiến thức, kỹ năng, nguồn vốn, kế hoạch kinh doanh, người dẫn dắt soi đường cũng quan trọng. Khi khởi nghiệp kinh doanh, bạn trẻ không nên chỉ tin tưởng theo truyền cảm hứng của Shark trên truyền thông mà cần mở rộng hiểu biết, học hỏi, đặc biệt kiến thức tài chính kinh doanh, tuân thủ pháp luật”, luật sư Cường nói thêm.

Lưu Trinh - Ngọc Linh