Cà phê Arabica - Cây trồng chủ lực của Sơn La

Cán bộ Trạm kỹ thuật Nông nghiệp khu vực III hướng dẫn nông dân xã Thuận Châu chăm sóc cây cà phê.

Năm 2017, toàn tỉnh có khoảng 17.600 ha cà phê. Đến nay, diện tích đã tăng lên 24.300 ha, sản lượng ước đạt 37.724 tấn, chiếm hơn 41% diện tích cà phê Arabica của cả nước. Để nâng cao giá trị cây cà phê Arabica, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách phát triển vùng nguyên liệu gắn với ứng dụng công nghệ cao, trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ cà phê. Các chính sách này giúp xóa bỏ tình trạng sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, tự phát.

Cán bộ xã Muổi Nọi hướng dẫn nông dân chăm sóc cây cà phê.

Toàn tỉnh đang có 28 doanh nghiệp và HTX tham gia sản xuất, sơ chế và chế biến cà phê. Trong đó, 26 cơ sở tập trung vào chế biến sâu, còn 2 cơ sở chuyên sản xuất giống và cung cấp nguyên liệu đầu vào. Đã có 7 doanh nghiệp, HTX được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Cà phê Sơn La”, đưa sản phẩm xuất khẩu tới 20 quốc gia và vùng lãnh thổ, tạo việc làm, thu nhập ổn định cho hơn 18.000 hộ trồng cà phê. Toàn tỉnh đã có 2 vùng cà phê ứng dụng công nghệ cao với diện tích hơn 1.039 ha và 5 sản phẩm được chứng nhận OCOP. Mỗi năm, các doanh nghiệp, HTX chế biến sâu hơn 5.405 tấn cà phê nhân. Riêng năm 2024, Sơn La xuất khẩu 31.700 tấn cà phê nhân, đạt giá trị 88,77 triệu USD, tăng 9,33% so với năm 2023, chiếm 44,74% tổng giá trị hàng hóa xuất khẩu của tỉnh... từng bước khẳng định vị thế cà phê Sơn La trên thị trường trong nước và quốc tế.

Sản phẩm cà phê của HTX Nông nghiệp liên kết sạch Pha Đin, xã Bình Thuận, đạt OCOP 3 sao.

Hiện nay, xã Muổi Nọi có diện tích cà phê đạt hơn 2.448 ha, bình quân 1 ha cà phê cho 11 tấn quả tươi, giá bán từ 15.000 - 20.000 đồng/kg, đem lại thu nhập 170-200 triệu đồng/ha, lợi nhuận trên 140 triệu đồng/ha. Nhờ đó, nhiều hộ trong xã có thu nhập 150 - 400 triệu đồng/năm, đời sống cải thiện rõ rệt. Ông Nguyễn Hữu Hải, Phó Chủ tịch UBND xã Muổi Nọi, cho biết: Vài năm gần đây, nhờ được ngành chức năng hướng dẫn, bà con đã mạnh dạn chuyển sang trồng cây có giá trị kinh tế cao, đặc biệt là cà phê. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo của xã giảm còn 21,9%, tức giảm 24,7% so với năm 2020.

Gia đình ông Lò Văn Phanh, bản Hiềm, xã Muổi Nọi có 3 ha cà phê. Năm 2010, ông mới trồng thử 0,5 ha. Thấy hiệu quả kinh tế, gia đình ông dần mở rộng diện tích lên 3 ha như hiện nay. Vụ vừa qua, gia đình thu hơn 400 triệu đồng từ cà phê. Ông Phanh nói: Để cây cà phê khỏe mạnh, cho năng suất cao, khâu chăm sóc thực hiện đúng quy trình cho từng giai đoạn. Sau khi thu hoạch, cây cần được bón phân, bổ sung dinh dưỡng kịp thời để nhanh phục hồi, bước vào thời kỳ phân hóa mầm hoa, nở hoa và nuôi trái non. Việc cung cấp đủ chất dinh dưỡng lúc này rất quan trọng, quyết định năng suất cho mùa sau.

HTX Nông nghiệp bản Sàng Nà Tre, xã Chiềng Mai, kiểm tra diện tích cây cà phê.

Thành lập năm 2023, HTX Nông nghiệp bản Sàng Nà Tre, xã Chiềng Mai, có 20 thành viên, với diện tích 50 ha cây cà phê Arabica. Anh Cầm Văn Hoàng, Giám đốc HTX, chia sẻ: Đảm bảo chất lượng sản phẩm, HTX liên kết với Công ty CP Phúc Sinh được chuyển giao kỹ thuật chăm sóc, cắt tỉa và bao tiêu sản phẩm. HTX còn đầu tư 5 nhà kính sử dụng năng lượng mặt trời phục vụ chế biến khô. Với mục tiêu xây dựng thương hiệu cà phê đặc sản Arabica Chiềng Mai, HTX mong muốn được hỗ trợ chuyển đổi số trong quản lý vùng nguyên liệu, truy xuất nguồn gốc và tiêu thụ sản phẩm; kết nối, hợp tác với doanh nghiệp, đối tác mở rộng thị trường, nâng cao giá trị cà phê đặc sản Sơn La.

Bên cạnh thuận lợi, cây cà phê đang đối mặt khó khăn, khi nhiều diện tích cà phê đã già cỗi, năng suất thấp, cần tái canh. Tuy nhiên, tái canh đòi hỏi vốn lớn, thời gian dài và kỹ thuật cao, trong khi, nông hộ và các HTX quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, manh mún nên khó áp dụng đồng bộ kỹ thuật, cơ giới hóa và xây dựng chuỗi liên kết. Các HTX chưa đủ năng lực bao tiêu toàn bộ sản lượng, nông dân vẫn phải bán qua thương lái trung gian. Khâu bảo quản sau thu hoạch hạn chế do thiếu kho bãi, hệ thống phơi sấy chưa đồng bộ, dễ làm giảm chất lượng sản phẩm.

Thành viên HTX Cà phê Bích Thao kiểm tra sản phẩm cà phê nhân. Ảnh Minh Thu

Ông Trần Dũng Tiến, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, thông tin: Thời gian tới, Sở tiếp tục tham mưu UBND tỉnh ban hành chính sách hỗ trợ giống phục vụ chương trình tái canh cà phê; đồng thời triển khai hiệu quả các chính sách khuyến khích hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ cà phê. Mục tiêu đến năm 2025, giá trị cà phê chiếm 6-8% tổng giá trị xuất khẩu ngành trồng trọt của tỉnh; xuất khẩu hơn 25.000 tấn cà phê nhân sang Đức, Mỹ, Brazil, Hà Lan và Nam Mỹ; 30% sản lượng cà phê quả tươi được chế biến công nghiệp, trong đó 5% chế biến sâu.

Để cây cà phê trở thành cây trồng chủ lực, ngoài chính sách của tỉnh, các địa phương cần tiếp tục tuyên truyền, vận động nông dân trồng đúng quy hoạch; tăng cường tập huấn, chuyển giao kỹ thuật canh tác bền vững theo các tiêu chuẩn: VietGAP, 4C, UTZ, Rainforest Alliance; tạo điều kiện cho doanh nghiệp và HTX liên kết với nông dân trong sản xuất, hình thành vùng nguyên liệu gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm... vừa nâng cao hiệu quả kinh tế, vừa bảo vệ môi trường.

Trần Hiền