Các biến thể của 'Thần đồng Đất Việt' là 'quái thai'?

Họa sĩ Lê Linh (áo trắng) và ông Nguyễn Vân Nam (người đang cầm cuốn sách) - đại diện cho công ty Phan Thị với những trao đổi gay gắt tại tòa

Vụ kiện kéo dài kỷ lục hơn 12 năm

Nguyên đơn khởi kiện trong vụ tranh chấp bản quyền đầu tiên ở Việt Nam - tác giả 4 hình tượng nhân vật trong bộ truyện tranh “Thần đồng Đất Việt” là ông Lê Phong Linh (sinh năm 1974, TP.HCM); bị đơn là Công ty TNHH Thương mại dịch vụ kỹ thuật và phát triển tin học Phan Thị (Công ty Phan Thị), đại diện pháp luật đồng thời là Giám đốc - bà Phan Thị Mỹ Hạnh (sinh năm 1965, Tp.HCM).

Tại phiên tòa phúc thẩm sáng 16/7, có mặt đại diện cho Công ty Phan Thị là ông Nguyễn Vân Nam và bà Phan Thị Mỹ Hạnh. Thẩm phán Phùng Văn Hải - chủ tọa phiên tòa nhiều lần nhắc nhở đại diện Công ty Phan Thị phải tập trung vào các nội dung chính.

Nguyên đơn khởi kiện yêu cầu công nhận mình chính là “cha đẻ” sáng tạo ra bốn hình tượng nhân vật “Trạng Tý”, “Sửu Ẹo”, “Dần Béo”, “Cả Mẹo” là các nhân vật trung tâm của bộ truyện tranh “Thần đồng Đất Việt” và yêu cầu Công ty Phan Thị dừng việc tiếp tục sản xuất các biến thể (hiện nay đã có hơn 200 ấn bản) làm ảnh hưởng đến tính toàn vẹn của tác phẩm.

Họa sĩ Lê Linh trình bày về các phác thảo bằng tay được coi là chứng cứ bản quyền. Bên cạnh là luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn và luật sư Trương Thị Thu Hồng

Theo ông Nguyễn Vân Nam thì tác phẩm được sáng tác trong thời gian họa sĩ Lê Linh đang là nhân viên của Công ty Phan Thị và ông Linh vẽ dưới sự chỉ đạo của bà Hạnh, nên toàn bộ sở hữu bản quyền tác phẩm thuộc Công ty Phan Thị. Vì lý do này, Công ty Phan Thị kháng cáo toàn bộ bản án sơ thẩm.

Luật sư Trương Thị Thu Hồng (Đoàn Luật sư TPHCM) cho rằng giữa hai quan hệ tranh chấp này thì đơn yêu cầu của ông Lê Phong Linh là có cơ sở, căn cứ theo Khoản 4 điều 19 Luật Sở hữu trí tuệ.

Theo đó, luật sư Hồng khẳng định: “Kháng cáo của bị đơn cho rằng TAND Quận 1 đã “tùy tiện áp dụng điều ước quốc tế” là sai vì Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam không có quy định nào khác với Công ước Berne, nên việc áp dụng Công ước Berne là hoàn toàn có cơ sở pháp lý”.

Luật sư Trương Thị Thu Hồng cung cấp: “Chứng cứ chứng minh quyền tác giả là ông Lê Phong Linh đã có đăng ký bản quyền tác giả từ tập 1 đến tập 78 tất cả các ấn bản đều có ghi: Họa sĩ Lê Linh. Tập 37 còn có phần: Đôi nét về tác giả Lê Linh”.

“Luật quy định rằng tác giả phải là người trực tiếp thực hiện tác phẩm. Những điều nằm trong ý tưởng không thể hiện ra bằng hình thức vật chất thì không được bảo hộ. Giả sử ông Lê Phong Linh có thực hiện các nhân vật này theo sự mô tả của bà Phan Thị Mỹ Hạnh, thì ông Linh vẫn là tác giả của tác phẩm đã được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định” – Luật sư Hồng nói.

Có mặt tại phiên tòa, luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn (Đoàn Luật sư Hà Nội) phân tích: “Luật SHTT quy định quyền nhân thân là không thể chuyển đổi. Nên giả sử ông Linh có muốn chuyển nhượng quyền này cho bà Hạnh thì luật cũng không cho phép. Công ty Phan Thị đã làm biến thể các nhân vật nên phải có sự đồng ý của họa sĩ Lê Linh”.

Công ty Phan Thị không chứng minh được đã chỉ cho họa sĩ như thế nào

Họa sĩ Lê Linh phản đối hoàn toàn việc bà Hạnh cho rằng có mô tả về nhân vật. “Bà Hạnh chỉ gợi ý về việc sản xuất một bộ truyện, và còn đưa yêu cầu tên nhân vật là cu Bia nhưng tôi không đồng ý với tên này. Tôi muốn tạo ra một bộ truyện thuần Việt hoàn toàn không bị ảnh hưởng bởi truyện tranh Nhật nên mới đặt tên cho các nhân vật là “Trạng Tý”, “Sửu Ẹo”, “Dần Béo”, “Cả Mẹo”. Thậm chí, lúc đó hợp tác tốt đẹp nên tôi đã đặt kế hoạch dài lâu cho bộ sách chứ không chỉ dừng lại ở các nhân vật Tí, Sửu, Dần, Mẹo như đã ấn bản”.

“Từ tập 79 trở đi bất cứ trang nào có xuất hiện 4 hình tượng nhân vật này đều là xâm phạm đến bảo vệ sự toàn vẹn của nhân vật. Tất cả những hình ảnh đó đều là “quái thai” – Luật sư Phạm Vũ Khánh Toàn bức xúc nói.

Không phải là “cầm tay chỉ việc”

Đại diện Công ty Phan Thị, ông Nam cho biết: “Bốn nhân vật định hình rõ trong đầu óc của bà Hạnh nhưng vì không phải là họa sĩ nên bà Hạnh đã thuê một số họa sĩ trong đó có họa sĩ Lê Linh để vật chất hóa các nhân vật đúng như trong thế giới tinh thần của bà Hạnh”. Tuy nhiên ông Nam cũng thừa nhận bà Hạnh không phải người trực tiếp vẽ ra tác phẩm.

Trong phần hỏi đáp căng thẳng, ông Nam không trả lời được việc bà Hạnh đã chỉ cho ông Linh vẽ bằng cách nào, nhưng ông nói: “Tất nhiên không phải với cách thức cầm tay ông Linh đặt vào bản vẽ”.

“Như vậy bà Hạnh chỉ cho tôi bằng cách sử dụng lời nói, yêu cầu tôi bỏ các bản vẽ chưa đạt, tới khi nào đạt thì bà Hạnh là tác giả à? – Họa sĩ Lê Linh chất vấn – Một người không biết vẽ, không có tư duy hình họa mà miêu tả cho người khác thực hiện thì rất phản khoa học”.

Họa sĩ Lê Linh (áo trắng) trong phiên xử sáng 16/7. Sau 12 năm bị khởi kiện, lần đầu tiên bà Phan Thị Mỹ Hạnh (người đứng) xuất hiện tại phiên tòa phúc thẩm.

Thiếu hiểu biết pháp luật?

Sau 12 năm xét xử, lần đầu tiên có mặt tại phiên tòa, Giám đốc Công ty Phan Thị - bà Phan Thị Mỹ Hạnh vừa mới từ Mỹ về, cho biết: “Trong quá trình xuất bản, nếu đơn vị cấp phép xuất bản yêu cầu chỉnh sửa về hình vẽ thì tôi quyết định hết, không cần trao đổi lại với họa sĩ”.

“Từ tập 79 trở đi, Công ty Phan Thị tiếp tục xuất bản không chỉnh sửa gì các hình tượng nhân vật này nhưng không đề tên ông Linh nữa vì họa sĩ khác vẽ nên chúng tôi đề tên họa sĩ khác” – Bà Hạnh cung cấp.

Trả lời câu hỏi của thẩm phán Phùng Văn Hải – chủ tọa phiên tòa, bà Phan Thị Mỹ Hạnh thừa nhận chỉ là người có ý tưởng và đặt tên cho bộ truyện, còn người trực tiếp thực hiện hành vi vẽ là họa sĩ Lê Linh.

Bà Hạnh cho biết không có hợp đồng nào ký riêng với ông Linh về các phần công việc nào khác hoặc thỏa thuận đứng tên chung là đồng tác giả mà chỉ có hợp đồng lao động ghi “làm việc theo yêu cầu của công ty”.

Nhưng cũng tại phiên tòa, bà Hạnh một mực khẳng định: “Bộ truyện Thần đồng Đất Việt thuộc Công ty Phan Thị, do tôi đồng sáng tạo và việc ghi tên ông Linh chỉ là để giao lưu với công chúng. Tôi là người đưa ra ý tưởng. Tôi đã cùng bàn bạc trao đổi (bằng lời nói và bằng đồ họa vi tính) với họa sĩ Lê Linh từ tập 1 đến tập 7”.

Bà Phan Thị Mỹ Hạnh trong phiên xử

Sau phiên xử sáng 16/7, bà Hạnh cho biết "Không tin được là có ngày này" nhưng vẻ mặt vẫn vui vẻ, bình thường

Về quy trình, bà Hạnh thừa nhận họa sĩ Lê Linh là người vẽ phác thảo tác phẩm bằng tay, đúng như những bản phác thảo mà họa sĩ đã trình bày trước tòa, rồi sau đó mới chuyển lên làm đồ họa trên máy vi tính. Trước tòa, công ty Phan Thị xác nhận: “Từ tập 1 đến tập 79 công chúng ghi nhận truyện và tranh là họa sĩ Lê Linh”.

Trả lời câu hỏi của Hội đồng xét xử, bà Hạnh xác nhận: “Từ tập 79 trở đi, Công ty Phan Thị đã làm tác phẩm phái sinh, các nhân vật không khác đi so với bản gốc”. Đồng thời bà Hạnh cũng khẳng định hoàn toàn không biết quyền sở hữu và quyền tác giả có đồng nhất (là một quyền) hay không.

Phiên tòa sẽ được tiếp tục phần tranh luận vào 14h ngày 29/7 tới.

Họa sĩ Lê Linh yêu cầu xác định là người đã sáng tạo ra 4 hình tượng nhân vật trung tâm trong bộ truyện tranh và công ty Phan Thị phải chấm dứt sản xuất các biến thể

Hòa Bình