Các bước để hoàn thành một công bố quốc tế, thời gian ngắn nhất cần 4-6 tháng

Trong bối cảnh hội nhập khoa học toàn cầu, việc công bố kết quả nghiên cứu trên các tạp chí quốc tế uy tín không chỉ là thước đo năng lực của nhà khoa học, mà còn góp phần khẳng định vị thế học thuật của cơ sở nghiên cứu, trường đại học và quốc gia. Tuy nhiên, để một bài báo vượt qua vòng phản biện khắt khe của những tạp chí hàng đầu, tác giả phải nắm rõ quy trình, tiêu chuẩn cũng như chiến lược tiếp cận phù hợp.

Trong giới nghiên cứu, công bố quốc tế được coi là “tấm hộ chiếu học thuật”, mở ra cánh cửa hội nhập và khẳng định vị thế của nhà khoa học trên trường quốc tế. Tuy nhiên, để một bài báo có thể xuất hiện trên các tạp chí uy tín, tác giả phải trải qua một hành trình nhiều tầng nấc, kéo dài nhiều tháng, thậm chí hàng năm hoặc lâu hơn với những yêu cầu khắt khe ở từng giai đoạn.

Trước khi viết, nhóm tác giả phải đảm bảo dữ liệu minh bạch, không đạo văn, không làm giả số liệu. Các tạp chí quốc tế uy tín đều áp dụng phần mềm kiểm tra đạo văn và quy định nghiêm ngặt về đạo đức nghiên cứu, từ quy trình thí nghiệm đến quyền lợi người tham gia khảo sát. Đây là “tấm vé thông hành” đầu tiên để bản thảo được xem xét.

Thông thường, khi gửi bài cho 1 tạp chí quốc tế uy tín từ khi bắt đầu đến khi được công bố cần trải qua 7 bước cơ bản.

Trước hết là quá trình sàng lọc ban đầu (Editorial screening/Desk review). Sau khi tác giả/nhóm tác giả gửi bài cho tạp chí, tổng biên tập hoặc ban biên tập tạp chí sẽ xem xét tính phù hợp của bài với phạm vi, chất lượng, hình thức có phù hợp với quy định của tạp chí để chuyển sang vòng phản biện không. Bước này thường mất 1-4 tuần, và cũng là nơi nhiều bài bị loại ngay lập tức vì không đáp ứng được yêu cầu cơ bản.

Tiếp theo là bước phản biện kín (Peer review). Bài báo sẽ được gửi cho 2-4 chuyên gia phản biện đánh giá về chất lượng, tính mới, độ tin cậy, ý nghĩa khoa học. Thời gian của bước này có thể từ 1-6 tháng, thậm chí hàng năm, tạp chí càng uy tín thì thời gian phản biện càng lâu. Kết quả của bước này có thể là chấp nhận, chỉnh sửa nhỏ, chỉnh sửa lớn hoặc từ chối.

Bước 3 là sửa bài (Revision). Sau khi hoàn tất phản biện, tạp chí sẽ gửi lại cho tác giả/nhóm tác giả để chỉnh sửa theo góp ý phản biện. Thời gian thường dao động từ 2-8 tuần đối với chỉnh sửa nhỏ, chỉnh sửa lớn có thể từ 1-3 tháng.

Bước 4 là bước đánh giá lại sau sửa (Re-review). Sau khi chỉnh sửa theo góp ý của phản biện, tác giả/nhóm tác giả gửi lại cho tạp chí. Biên tập viên hoặc phản biện xem xét lại bản sửa. Có thể cần thêm 1-2 vòng phản biện nữa nếu bài báo chưa đạt yêu cầu. Thời gian của bước này dao động từ 2-6 tuần cho mỗi vòng.

Tiếp đến là bước quyết định cuối cùng (Final decision). Biên tập viên đưa ra quyết định chấp nhận (Accept), từ chối (Reject) hoặc yêu cầu sửa thêm. Thời gian cần từ 1-2 tuần. Nếu chỉnh sửa thêm sẽ cần nhiều thời gian hơn.

Sau khi đã hoàn thành tất cả các bước chỉnh sửa sẽ đến công đoạn biên tập – dàn trang (Production / Copyediting & Proofing). Khi được chấp nhận, bài sẽ được biên tập ngôn ngữ, định dạng, đánh số DOI; tác giả kiểm tra bản in thử (proof). Thời gian từ dao động từ 2-6 tuần.

Cuối cùng là xuất bản (Online first / Issue publication). Bài có thể xuất bản trực tuyến trước (online first) rồi được đưa vào số chính thức.

Như vậy, tổng thời gian cho một công bố quốc tế, nhanh nhất cũng dao động 4-6 tháng (ở các tạp chí open access - tức là có thu phí đăng bài, tốc độ cao). Trung bình cũng từ 8-12 tháng. Một số tạp chí uy tín (Q1, SCI/SSCI) tổng thời gian hoàn thành sẽ từ 12-18 tháng, thậm chí lâu hơn.

Nhưng thực tế hiện nay nhiều ứng viên xét công nhận đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư có số lượng bài báo quốc tế công bố dày đặc trong khoảng thời gian rất ngắn. Điều này đặt ra dấu hỏi lớn, bởi trên thực tế, để một công trình được đăng tải trên các tạp chí quốc tế uy tín, tác giả phải trải qua một quy trình kéo dài và nghiêm ngặt: từ khâu sàng lọc, phản biện kín, chỉnh sửa nhiều vòng cho đến biên tập – xuất bản. Vậy câu hỏi đặt ra là bằng cách nào các ứng viên có thể “sản xuất” công bố quốc tế liên tục trong thời gian ngắn đến vậy, và liệu điều đó có phản ánh đúng chất lượng nghiên cứu khoa học hay chỉ là hệ quả của một xu hướng chạy theo thành tích?

Nếu tình trạng này kéo dài có thể gây ra hậu quả khó lường. Khi những công bố kém chất lượng được dùng làm thước đo năng lực, uy tín học thuật có thể làm suy yếu niềm tin của xã hội vào chất lượng nghiên cứu khoa học quốc gia.

Quỳnh Giao