Các chế độ với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện

Cán bộ Bảo hiểm xã hội tuyên truyền chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho người lao động phường Hội An (tỉnh Quảng Nam).

Bảo hiểm xã hội tự nguyện là chính sách của Đảng và Nhà nước, vì quyền lợi của người lao động và nhân dân, được Nhà nước bảo hộ, do cơ quan bảo hiểm xã hội thực hiện.

Nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên, không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và không phải là người đang hưởng lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng. Cùng với đó, còn có người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên và viên chức đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc.

Mức đóng hằng tháng với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện như sau:

Trong đó, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được lựa chọn mức thu nhập làm căn cứ đóng như sau:

- Mức thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn (1,5 triệu đồng/tháng).

- Mức cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng (Hiện nay mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở là 2,34 triệu/tháng).

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng bảo hiểm xã hội hằng tháng bằng mức chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn.

Mức hỗ trợ quy định cụ thể như sau:

- Bằng 50% đối với người tham gia thuộc hộ nghèo; người đang sinh sống tại xã đảo, đặc khu theo quy định.

- Bằng 40% đối với người tham gia thuộc hộ cận nghèo.

- Bằng 30% đối với người tham gia là người dân tộc thiểu số.

- Bằng 20% đối với các nhóm người tham gia khác.

Thời gian hỗ trợ tùy thuộc vào thời gian tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thực tế của mỗi người nhưng không quá 10 năm (120 tháng).

Người tham gia được lựa chọn đóng theo phương thức đóng sau: hằng tháng, 3 tháng/6 tháng/12 tháng một lần. Nhiều năm một lần (không quá 5 năm, tương đương 60 tháng/lần) hoặc đóng một lần: Cho thời gian còn thiếu (không quá 5 năm (60 tháng)) để đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Bảy quyền lợi với người tham gia bảo hiểm xã hội

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện khi có đủ các điều kiện theo quy định, được hưởng các quyền lợi sau.

Ông Bon Krong Ha Ty, thôn Tu La, xã Đam Rông 3, Lâm Đồng, được nhận lương hưu nhờ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. (Ảnh VSS)

Thứ nhất là chế độ thai sản.

Chính sách này áp dụng với đối tượng là lao động nữ sinh con, hoặc lao động nam có vợ sinh con.

Điều kiện hưởng với người lao động là có thời gian đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, hoặc vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con.

Mức trợ cấp thai sản là 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ.

Thứ hai là chế độ hưu trí.

Từ ngày 1/7/2025, người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng lương hưu khi có đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên và đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định.

Về tuổi nghỉ hưu, kể từ ngày 1/1/2025, nam đủ 61 tuổi 3 tháng. Sau đó, mỗi năm tăng thêm 3 tháng. Tuổi nghỉ hưu với lao động nam sẽ đạt 62 tuổi vào năm 2028. Nữ đủ 56 tuổi 8 tháng. Sau đó, mỗi năm tăng thêm 4 tháng. Tuổi nghỉ hưu với lao động nữ sẽ đạt 60 tuổi vào năm 2035.

Với trường hợp người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện trước ngày 1/1/2021 và đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện trở lên thì được hưởng lương hưu khi đủ 60 tuổi đối với nam, đủ 55 tuổi đối với nữ, trừ trường hợp người lao động có nguyện vọng hưởng lương hưu theo quy định nêu trên.

Mức hưởng với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện quy định như sau.

Trong đó, tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng của người lao động được tính bằng 45% tương ứng với số năm đóng bảo hiểm xã hội như sau:

Lao động nam là 20 năm. Trường hợp thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm, tỷ lệ hưởng bằng 40% tương ứng 15 năm, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 1%.

Lao động nữ là 15 năm. Sau đó cứ thêm mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội, người lao động cả nam và nữ được tính thêm 2%; mức tối đa bằng 75%. Trường hợp có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên nhưng có thời gian đóng bảo hiểm xã hội ở Việt Nam dưới 15 năm thì mỗi năm đóng trong thời gian này được tính bằng 2,25%.

Trợ cấp 1 lần: Lao động nam có thời gian đóng bảo hiểm xã hội cao hơn 35 năm, lao động nữ có thời gian đóng bảo hiểm xã hội cao hơn 30 năm thì khi nghỉ hưu, ngoài lương hưu còn được hưởng trợ cấp 1 lần.

Mức hưởng trợ cấp 1 lần = 0,5 X Mức bình quân thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội cho mỗi năm đóng cao hơn đến tuổi nghỉ hưu theo quy định.

Trường hợp người lao động đã đủ điều kiện hưởng lương hưu mà vẫn tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội thì: Mức trợ cấp = 2 X Mức bình quân thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội cho mỗi năm đóng cao hơn số năm quy định kể từ sau thời điểm đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định đến thời điểm nghỉ hưu.

Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện cao thì mức hưởng lương hưu cao.

Thứ ba là bảo hiểm xã hội 1 lần.

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thuộc đối tượng hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần thuộc một trong các trường hợp sau:

(a) Đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội mà không tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội.

(b) Ra nước ngoài để định cư.

(c) Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS.

(d) Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng.

(đ) Sau 12 tháng không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội mà chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội (đối với người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội trước ngày 1/7/2025).

Mức hưởng bảo hiểm xã hội 1 lần được tính theo số năm đã đóng và căn cứ đóng bảo hiểm xã hội. Trong đó, cứ mỗi năm đã đóng bảo hiểm xã hội được:

+ 1,5 lần mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng trước năm 2014.

+ 2 lần mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Trường hợp, thời gian đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 1 năm, mức hưởng bằng số tiền đã đóng nhưng không quá 2 lần mức bình quân thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

+ Mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần của đối tượng được Nhà nước hỗ trợ không bao gồm số tiền ngân sách nhà nước hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, trừ trường hợp quy định tại điểm (c) và (d) nêu trên.

Thứ tư là trợ cấp hằng tháng.

Điều kiện hưởng là công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu không hưởng bảo hiểm xã hội một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.

Mức hưởng được quy định cụ thể như sau:

+ Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của người lao động. Mức trợ cấp hằng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội.

+ Trường hợp thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng tính theo thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội không đủ để được hưởng trợ cấp hằng tháng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thì người lao động được đóng một lần cho phần còn thiếu để hưởng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

+ Trường hợp người đang hưởng trợ cấp hằng tháng chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp một lần cho những tháng chưa nhận và được hưởng một lần trợ cấp mai táng nếu đủ điều kiện theo quy định.

+ Người đang trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách Nhà nước đóng bảo hiểm y tế.

Thứ năm là chế độ tử tuất.

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất một lần tùy theo từng điều kiện cụ thể.

Thứ sáu là được cấp thẻ bảo hiểm y tế.

Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện khi hưởng lương hưu sẽ được cơ quan bảo hiểm xã hội cấp thẻ bảo hiểm y tế.

Thứ bảy là được điều chỉnh lương hưu.

Lương hưu, trợ cấp hằng tháng được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng và tăng trưởng kinh tế phù hợp với ngân sách Nhà nước và Quỹ Bảo hiểm xã hội.

Ông Trương Công Lâm (đặc khu Côn Đảo, Thành phố Hồ Chí Minh) nhận lương hưu sau 15 năm tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện. (Ảnh VSS)

Gần đây, khi Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, nhiều lao động tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện có đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội và đáp ứng các điều kiện về tuổi nghỉ hưu đã có thể được nhận lương hưu.

Nhờ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, ông Bon Krong Ha Ty, người dân tộc thiểu số tại thôn Tu La, xã Đam Rông 3 (Lâm Đồng), đã được hưởng lương hưu từ tháng 9/2025 và được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí.

Ông Ha Ty từng là nhân viên bảo vệ tại một trường học trên địa bàn và đã có 8 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc. Sau khi nghỉ việc vào năm 2017, ông về làm nông thu nhập chính chủ yếu từ cây cà-phê. Nhưng nhờ sự vận động của cán bộ bảo hiểm xã hội vận động và động viên từ gia đình, ông Ha Ty đã tiếp tục tham gia chính sách an sinh này trong 7 năm.

Đến tháng 9/2025, ông Ha Ty đủ điều kiện nghỉ hưu, khi tổng thời gian tham gia bảo hiểm xã hội cả bắt buộc và tự nguyện đủ 15 năm trở lên theo quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội 2024.

Hay ông Trương Công Lâm (đặc khu Côn Đảo) cũng là người đầu tiên ở Thành phố Hồ Chí Minh hưởng lương hưu sau 15 năm tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện theo quy định mới của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024.

Những câu chuyện của ông Ha Ty, hay ông Lâm đã lan tỏa ý nghĩa nhân văn, góp phần đưa chính sách bảo hiểm xã hội đến gần hơn với người dân. Từ đó, giúp họ chủ động tham gia chính sách an sinh xã hội để bảo đảm cuộc sống, chăm sóc sức khỏe khi về già.

NGÂN ANH