Các lệnh trừng phạt của Mỹ có thể đe dọa sự thống trị của USD

Trong một báo cáo gần đây, nhóm nghiên cứu của Viện Brookings đã chỉ ra vị thế thay đổi của USD trên thị trường tài chính toàn cầu, khi việc sử dụng đồng tiền này liên tục giảm trong nhiều thập kỷ qua.

Mặc dù USD vẫn thống trị dự trữ của ngân hàng trung ương và thương mại thế giới, nhưng nó chỉ chiếm 59% tổng dự trữ toàn cầu vào đầu năm 2024, giảm so với mức 71% dự trữ vào năm 1999, theo ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Trong khi đó, tỷ trọng dự trữ tiền tệ phi truyền thống đã tăng nhẹ. Các tiền tệ như AUD, CHF và nhân dân tệ chiếm 11% tổng dự trữ của ngân hàng trung ương toàn cầu vào đầu năm nay, tăng so với mức 2% vào năm 1999.

Sự suy giảm đó đã làm dấy lên một số lo ngại trong số các nhà đầu tư rằng USD có thể sớm đánh mất khỏi vị trí thống lĩnh trên thị trường tài chính. Trong khi hầu hết chuyên gia cho nhận định có khả năng viễn cảnh ấy sẽ không xảy ra trong thời gian tới, nhóm nghiên cứu cho biết vị thế thống lĩnh của USD đang phải đối mặt với những thách thức chính, với 4 yếu tố cụ thể.

Tiền số của ngân hàng trung ương (CBDC)

Tiền tệ kỹ thuật số do các ngân hàng trung ương phát hành có thể giúp việc trao đổi các loại tiền tệ phi truyền thống trở nên dễ dàng và rẻ hơn. Trung Quốc đang phát triển CBDC và hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) của Trung Quốc cũng đã phát triển nhanh chóng trong vài năm qua.

Fed đã tạo ra mạng lưới thanh toán tức thời của Mỹ, nhưng vẫn chưa có động thái tạo ra CBDC, với việc chủ tịch Fed Jerome Powell gợi ý vào năm ngoái rằng một loại tiền kỹ thuật số sẽ cần sự chấp thuận của các nhà lập pháp. Điều đó có nghĩa là Mỹ có nguy cơ tụt hậu so với các quốc gia khác khi công nghệ thanh toán kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng.

Tuy nhiên, bất chấp những cảnh báo, hầu hết chuyên gia tiền tệ không tin rằng việc phi USD hóa là mối đe dọa trong ngắn hạn đối với Mỹ hoặc đồng tiền của nước này. Hiện tại, không đối thủ cạnh tranh nào tiến gần với USD trên thị trường tài chính, và các quốc gia cố gắng phi USD hóa cũng có nguy cơ phải chịu nhiều hậu quả kinh tế, như tăng trưởng chậm hơn và mất giá trị đầu tư.

Sự phát triển của công nghệ thanh toán

Các hệ thống thanh toán tiên tiến hơn đã giúp việc trao đổi các loại tiền tệ phi truyền thống trở nên dễ dàng hơn. Thực tế ấy có thể ảnh hưởng đến nhu cầu đối với USD, vốn là phương tiện trao đổi hấp dẫn nhất theo truyền thống.

"Thông thường, việc chuyển đổi các loại tiền tệ như vậy sang USD và ngược lại dễ dàng và rẻ hơn so với việc trao đổi chúng với nhau. Tuy nhiên, Trung Quốc và Ấn Độ sẽ sớm không còn cần phải đổi tiền tệ tương ứng của họ lấy USD để tiến hành giao dịch với chi phí thấp nữa. Thay vào đó, việc đổi trực tiếp nhân dân tệ lấy rupee sẽ trở nên rẻ hơn. Do đó, sự phụ thuộc vào tiền tệ phương tiện, đặc biệt là USD sẽ giảm xuống", Eswar Prasad, thành viên cấp cao tại Viện Brookings cho biết.

Các lệnh trừng phạt của Mỹ

Mỹ bắt đầu thực hiện các lệnh trừng phạt đối với Nga sau khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra vào đầu năm 2022. Các lệnh trừng phạt ấy thúc đẩy một chiến dịch phi USD hóa ở Nga và các quốc gia BRICS khác, những quốc gia đang tìm cách chuyển hướng khỏi USD như một phản ứng trước các hạn chế thương mại của phương Tây.

Đặc biệt, Nga đã thực hiện các bước để phi USD hóa mạnh mẽ nền kinh tế, với việc quốc gia này áp dụng tỷ giá hối đoái nhân dân tệ sang ruble, đề xuất một loại tiền tệ đối thủ với USD và được cho là đi đầu trong một nền tảng thanh toán thay thế không phụ thuộc USD.

Trung Quốc cũng đã báo hiệu sự dịch chuyển khỏi USD, quảng bá đồng nhân dân tệ như một giải pháp thay thế.

"Nếu Mỹ tùy tiện tung ra các lệnh trừng phạt, hành động đơn phương và không thể xây dựng học thuyết về chính sách kinh tế, USD có thể bị soán ngôi", các nhà nghiên cứu của Viện Brookings bình luận.

Nợ của Mỹ

Gánh nặng nợ ngày càng tăng của Mỹ có thể khiến những người nắm giữ tiền tệ cảnh giác hơn với USD, đặc biệt là nếu giới quan sát lo ngại rằng Mỹ có thể vỡ nợ.

Mặc dù số dư nợ của Mỹ vẫn chưa vượt quá mức không bền vững, nhưng tốc độ chi tiêu nhanh chóng của chính phủ không giúp ích gì cho thị trường. Fitch Ratings đã hạ xếp hạng tín dụng của Mỹ vào năm ngoái với lý do "tiêu chuẩn quản trị liên tục suy giảm".

"Vì bất đồng về khoản phân bổ, Quốc hội đã đóng cửa chính phủ nhiều lần. Bất ổn chính trị hơn nữa có thể làm xói mòn niềm tin của nhà đầu tư vào đồng đô la", các nhà nghiên cứu cho biết.

Bảo Long/Brookings.edu