Các mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đạt nhiều kết quả tích cực

Toàn cảnh Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIV. Nguồn: quochoi.vn

Trình bày báo cáo thẩm tra trên cơ sở báo cáo của Chính phủ, ý kiến của các cơ quan của Quốc hội, ý kiến của các thành viên Ủy ban Kinh tế và đại biểu dự Phiên họp toàn thể, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, việc thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế cơ bản đã bám sát yêu cầu của Nghị quyết số 24/2016/QH14 và quan điểm về đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển các ngành, lĩnh vực có liên quan được xác định tại các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội.

Trong giai đoạn 2016-2020, việc thực hiện cơ cấu lại ngân sách nhà nước, khu vực công đạt nhiều kết quả tích cực về quy mô, cơ cấu thu, chi ngân sách nhà nước và huy động vốn vay. Qua đó, góp phần bảo đảm an toàn nợ công, an ninh tài chính quốc gia, nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công; tạo điều kiện để mở rộng dư địa thực hiện các nhóm giải pháp tài khóa hỗ trợ tăng trưởng và ổn định kinh tế.

Đến nay, các mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 đạt nhiều kết quả tích cực, nhất là trong bối cảnh phải đồng thời giải quyết những tồn tại, hạn chế của giai đoạn trước và tạo tiền đề cho đổi mới mô hình tăng trưởng sau năm 2020, tình hình khu vực, thế giới và dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, khó lường, tiềm ẩn nhiều rủi ro. Thể chế về huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực từng bước được hoàn thiện, phù hợp hơn với thông lệ quốc tế và yêu cầu hội nhập. Nhà nước đã thể hiện rõ hơn vai trò trong việc sử dụng các công cụ chính sách và nguồn lực để định hướng, điều tiết quá trình huy động, phân bổ, sử dụng các nguồn lực theo cơ chế thị trường thông qua việc tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch, thuận lợi; thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và bảo vệ môi trường. Qua đó, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Đánh giá các mục tiêu cơ cấu lại nền kinh tế theo Nghị quyết số 24/2016/QH14, có 15/22 mục tiêu hoàn thành hoặc có khả năng hoàn thành. Trong đó, các mục tiêu về năng suất, đổi mới công nghệ đạt và vượt mục tiêu đề ra. Xếp hạng đổi mới sáng tạo toàn cầu dẫn đầu trong nhóm 29 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN. Khoảng cách về năng lực cạnh tranh quốc gia với ASEAN-4 được thu hẹp đáng kể. Các mục tiêu về nợ công hoàn thành vượt xa mục tiêu đề ra, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an toàn nợ công, an toàn tài chính quốc gia, giảm áp lực trả nợ lên ngân sách nhà nước.

Tuy vậy, theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, còn 7/22 mục tiêu đã có nhiều cải thiện so với năm 2016 và thời điểm đánh giá giữa kỳ năm 2018 nhưng có khả năng không hoàn thành, làm giảm chất lượng, hiệu quả huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực đầu tư phát triển. Cụ thể: Chất lượng thể chế quản lý đầu tư công còn khoảng cách so với các nước ASEAN-4 và thông lệ quốc tế tốt; Chưa xây dựng được các tiêu chí lượng hóa hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án; tính minh bạch, trách nhiệm giải trình chưa cao.

Đáng chú ý, các mục tiêu thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo Nghị quyết số 24/2016/QH14 cơ bản không đạt. Đến tháng 6/2020 chỉ hoàn thành 28% kế hoạch cổ phần hóa theo Danh mục phê duyệt trong giai đoạn 2017-2020 và còn 28 doanh nghiệp phải thực hiện thoái vốn với giá trị lớn. Số lượng doanh nghiệp tăng nhanh nhưng vẫn thấp hơn gần 25% so với mục tiêu đề ra, cơ cấu, chất lượng khu vực doanh nghiệp chậm chuyển biến, chưa có nhiều doanh nghiệp lớn, công nghiệp công nghệ cao, có tầm quốc tế. Năng lực tài chính, trình độ công nghệ, hiệu quả kinh doanh và khả năng kết nối với các doanh nghiệp FDI chưa cao...

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, việc thực hiện cơ cấu lại 3 trọng tâm đã tạo một số chuyển biến tích cực về hiệu quả phân bổ, sử dụng đầu tư công, chất lượng hoạt động của doanh nghiệp nhà nước và hệ thống các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, việc thực hiện còn chậm so với yêu cầu đề ra, làm phân tán, ảnh hưởng tới nguồn lực triển khai cơ cấu lại các ngành, lĩnh vực khác, cũng như việc huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển cho giai đoạn tới, nhất là nguồn lực tài chính công. Cơ cấu đầu tư công theo ngành, lĩnh vực và vùng còn dàn trải, không phát huy được vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương trong đầu tư phát triển. Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước chưa tương xứng với nguồn lực được giao; doanh nghiệp được cổ phần hóa chậm nâng cao chất lượng quản trị, hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh. Năng lực cạnh tranh của hệ thống các tổ chức tín dụng còn hạn chế, ít các ngân hàng thương mại có quy mô lớn và có khả năng cạnh tranh tầm khu vực. Việc xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 của Quốc hội còn một số tồn tại, vướng mắc...

Trong giai đoạn 2016-2020, việc thực hiện cơ cấu lại ngân sách nhà nước, khu vực công đạt nhiều kết quả tích cực về quy mô, cơ cấu thu, chi ngân sách nhà nước và huy động vốn vay. Qua đó, góp phần bảo đảm an toàn nợ công, an ninh tài chính quốc gia, nâng cao hiệu quả hoạt động của khu vực công; tạo điều kiện để mở rộng dư địa thực hiện các nhóm giải pháp tài khóa hỗ trợ tăng trưởng và ổn định kinh tế. Khu vực kinh tế tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài đã có chuyển biến về chất lượng và hiệu quả, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế, tham gia trong mạng sản xuất và chuỗi giá trị khu vực, toàn cầu. Tuy nhiên, mục tiêu tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân vào GDP đến năm 2020 đạt khoảng 50% khó hoàn thành...

Cơ cấu kinh tế ngành, vùng bước đầu tác động tích cực lên năng suất lao động, nhất là trong khu vực nông nghiệp, từng bước có sự gắn kết trong không gian phát triển hợp lý hơn giữa các ngành, vùng kinh tế. Tuy nhiên, chưa tạo chuyển biến rõ nét về hiệu quả sử dụng nguồn lực của các ngành và vùng kinh tế. Cơ cấu lại ngành nông nghiệp chưa tạo chuyển biến mạnh về tổ chức sản xuất, vẫn chủ yếu là kinh tế hộ nhỏ lẻ; năng suất, chất lượng, khả năng cạnh tranh của một số loại nông sản chưa cao. Cơ cấu lại ngành công nghiệp còn chậm, nhất là trong việc phát triển một số ngành công nghiệp ưu tiên như cơ khí chế tạo, công nghiệp phụ trợ và hình thành các cụm chuyên môn hóa...

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, việc phát triển đồng bộ thị trường các yếu tố sản xuất đã đạt kết quả bước đầu, thị trường tài chính được hình thành khá đầy đủ và có sự điều chỉnh cơ cấu hợp lý hơn giữa các phân mảng thị trường. Tuy nhiên, thị trường chưa thực sự trở thành kênh phân bổ hiệu quả các nguồn lực xã hội. Thị trường khoa học và công nghệ vẫn chậm phát triển, ít các tổ chức trung gian có uy tín, kinh nghiệm trong hoạt động kết nối cung - cầu. Thị trường quyền sử dụng đất nông nghiệp còn nhiều bất cập, chưa tạo điều kiện tập trung, tích tụ ruộng đất cho sản xuất lớn...

Hoa Sơn